ИНОПЛАНЕТЯНЕ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ

[Устаман]

ИНОПЛАНЕТЯНЕ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ.

Фантастика.

(Слабонервным прошу не читать).

Елчин дүканда отуруб сканворд һәлл едирди. Артыг ҝүнорта олурду, анҹаг һеч дүзәмәлли бир алвер олмамышды. Сон вахтлар белә вәзијјәт даһа тез-тез јаранырды, ахшама гәдәр һеч 50-60 манат пул јығылмырды. Одур ки, Елчин сон заманлар сканворда гуршанмышды. Артыг пиштахтанын алты көһнә гәзетләрлә долу иди. Бу ҝүн јенә о, тәзә алдығы сканвордла мәшғул иди. Бу заман дүкана әлиндә көһнә, гара рәнҝли базар чантасы олан гоҹа бир киши дахил олду, о, Елчинә јахын ҝәлиб сакит сәслә сорушду:

- Оғул халис бал вар, алмаг истәмирсән?

Елчин дә артыг нәзәрләрини сканворддан ајырыб бу орта бојлу, долу бәдәнли гоҹаја бахырды вә онун мүштәри олдуғуну зәнн едирди. Гоҹа дејәндә ки, бал сатыр Елчин һөрмәтлә дилләнди:

- Јох ај дајы, лазым дејил, Аллаһ базарыны версин, апар о бириси дүканлара...

- Ајагларым даһа мәни апармыр, ај оғул, сәһәрдән бу ики кило балы алан јохду, – дејә гоҹа шикајәтләнди вә мәјус һалда чеврилиб дүкандан чыхмаг истәди. Елчин онун бу сөзләрини ешидәндә гәзети кәнара гојуб јериндән галхды вә гоҹаны ҝетмәјә гојмады.

- Дајан, ај дајы, - о, деди, - нечәјә верирсән балы?

- Он маната, оғул, - гоҹа ајаг сахлајыб Елчинә тәрәф чеврилди.

- Мәнә вер, - Елчин буну дејиб әлини ҹибинә салды.

Гоҹа пиштахтаја јахынлашыб чантаны онун үстүнә гојду вә ордан ағзы пластмас гапагла бағлы бир банка чыхарды.

- Оғул, ә`ла балды, бир дадына бах, - гоҹа буну дејиб банканын ағзыны ачмаға чалышды. Лакин Елчин она имкан вермәјиб банканы онун әлиндән алды вә пулу она узатды. Гоҹа севинә-севинә пулу ондан алыб бир нечә дәфә она, “сағ ол, Аллаһ ҹибини долу еләсин”, деди вә чантасыны ҝөтүрдү. Елчин исә һеч банканын ағзыны белә ачыб јохламады вә ону пиштахтанын алтында ҝизләтди.

- Сән дә сағ ол, ај дајы, - деди, - јә`гин ки, јахшы балды, ушаглар евдә јејәрләр... – Буну дејиб Елчин нә исә фикирләшди вә пиштахтанын архасындан чыхды.

- Бәлкә бир стәкан да чај ичәсән?

- Оғул, сәнин башына дөнүм, ичәрдим еј, анҹәг сәнә әзијјәт олар...- гоҹа миннәтдарлыгла онун үзүнә бахды.

- Отур, - Елчин әрклә она бурда гојулмуш креслоларын бириндә јер ҝөстәрди, - һеч бир әзијјәти јохдур! – деди вә бајыра чыхыб уҹадан чајчы оғланы сәсләди: - Гарабала, бура ики дәнә чај ҝәтир!

Гоҹа Елчинә алгыш едә-едә креслода јерини раһатлајыб отурду вә меһрибан нәзәрләрлә Елчинә бахды. “ – Нә мәрифәтли ҝәнҹдир бу?! – дејә гоҹа дүшүндү. – Инсанларын һамысы белә олсајды дүнјанын нә дәрди оларды?! ...Неҹәдә кефим ачылды!?”

Елчин гајыдыб онунла үзбәүз отурду вә столун үстүндәки доминону гутусуна јыға-јыға гоҹадан сорушду:

- Һарда олурсан, ај дајы?

- Кәрпичлидәнәм, оғул, адым да Тапдыг кишидир...- гоҹа ҹаваб верди.

- Һә, Кәрпичлини ешитмишәм, - Елчин деди вә әлавә еләди. – Сизин јерләри чох сәфалы јерләр сөјләјирләр...

- Бизим јерләр ҹәннәтди, оғул, - Тапдыг киши онун сөзләрини тәсдигләди, - дағлары, мешәләри, булаглары... һарда вар белә јерләр?... Ди ҝәл ки, јијәси јохдур...

- Бал да ора балыдыр?

- Бәс нә!?

- Өзүн дүзәлдирсән?

- Јох, оғул, мән даһа гоҹалмышам, 71 јашым вар, - Тапдыг киши дәриндән нәфәс алыб деди. – Бизим кәнддә бир топал Аслан вар, бәлкә ешитмиш оларсан, о, беш-он пәтәк ары сахлыјыр, онун балыдыр. Өзү шәһәрә ҝәлә билмир, она ҝөрә дә шәһәрә ҝәлән оланда бир-ики банка уҹуз гијмәтә верир ки, апар сат, нә газанарсан, газанарсан... Мән дә артыг нечә илләрдир пенсијадајам, кәнддә иш јох, ҝүҹ јох... сәһәрдән ахшама кими евдә отурмаг мәни тәнҝә ҝәтирди, дедим бир банка да мән ҝөтүрүм апарым шәһәрә, бәлкә сатам...

- Јахшы еләмисән – Елчин деди, - нә едәсән, инди һамынын вәзијјәти ағырдыр... Һәрә бир јердән доланыр...

- Бу дүкан сәниндирми? – Тапдыг киши дүкана нәзәр салыб сорушду.

- Атамындыр, анҹаг мән ишләдирәм...- Елчин деди.

- Аллаһ атанын ҹаныны сағ еләсин, оғул, - Тапдыг киши үрәкдән деди. – Үзүнә демәк олмасын, јахшы оғул бөјүдүб...

- Сағ ол, Тапдыг дајы, - Елчин она тәшәккүр еләди.

Бу заман гара, гыврымсач бир јенијетмә дүкана дахил олду вә подносда ҝәтирдији чајлары, гәнди онларын габағындакы балаҹа столун үстүнә гојду. Тапдыг киши әлини ҹибинә салды ки, чајын пулуну версин. Лакин Елчин она имкан вермәди:

- Һеч нә лазым дејил, Тапдыг дајы, мән сәни гонаг едирәм...

- Оғул, адыны да билмирәм, сән мәни утандырма,- Тапдыг киши бајаг Елчиндән алдығы пулу ҹибиндән чыхарды. Гарабала ишин нә јердә олдуғуну баша дүшүб пулу алмадан чеврилиб чыхыб ҝетди. Тапдыг киши пулу гајтарыб ҹибинә гојду вә бир гәдәр инҹимиш һалда деди, - наһаг гојмадын чајын пулуну верим, ај оғул, јахшы дејил ахы...

- Хәтасы јохдур, Тапдыг дајы, чајыны ич, јорнуғун чыхсын... – Елчин деди вә әлавә еләди, - сәни ҝөрәндә рәһмәтлик бабам јадыма дүшдү, сән она чох охшајырсан..., о да дејирди ки, ајагларым мәни апармыр...

- Аллаһ бабана рәһмәт еләсин, а бала... адыны да билмирәм...

- Елчиндир, Тапдыг дајы...

- Елчин...Елчин... јахшы адды - Тапдыг киши деди вә сорушду: -Ким иди бабан, нә ишлә мәшғул олурду?

- Дәмир јолунда ишләјирди, ады да Шәриф иди. Чохдан рәһмәтә ҝедиб, мән һәлә мәктәбдә охујурдум – Елчин деди.

- Аллаһ рәһмәт еләсин бабана...

- Сағ ол, Тапдыг дајы...

- Дәмир јолунда нә иши ҝөрүрдү бабан?

- Вагонлары-зады јохлајырды...

Тапдыг киши бир гәдәр фикрә ҝедиб деди:

- Јох, һејф ки, мән белә адам танымырдым...- Сонра јенә Елчинин бабасына рәһмәт охујуб алгыш еләди, – Аллаһ јериндә галанларыны сағ-саламат еләсин...!

- Сағ ол, Тапдыг дајы, - Елчин јенә она тәшәккүр еләди.

...Елчин ахыр вахтлар тез-тез бабасы һаггында дүшүнүрдү, даһа доғрусу бабасынын о вахтлар дедији сөзләр инди онун диггәтини ҹәлб едирди. Бабасы елә һеј о дүнјадан данышырды, ҹәннәтдән, ҹәһәннәмдән сөз салырды. Бир дәфә исә сәһәр јухудан ојаныб деди ки, Аллаһы јухуда ҝөрүбдү. Елә һәмин ҝүн, о, кичик оғлуна, Елчинин кичик әмисинә демишди ки, ону машынла мәҹсидә апарсын. Илк дәфә иди ки, бабасы јухунун тә`сири илә мәҹсидә ҝедирди, әввәлләр онда белә шеј олмамышды. Бу һадисәдән сонра бабасы чеврилиб әмәлли башлы диндар олмушду, дини бајрамларын һамысыны гајдасынҹа гејд едирди.

Елчинин бабасыны јадына салмағын башга сәбәби дә варды. О, бу јахынларда “Һәјатдан сонра һәјат” китабыны охумушду. Америкалы алимин бу китабы ону чох марагландырмышды, белә ки, мүәллиф һәгигәтән о дүнјанын мөвҹуд олдуғундан, бә`зи адамларын исә ону, о дүнјаны өз ҝөзләри илә ҝөрдүјүндән јазырды. Елчин вахты илә бабасынын да бу фикирдә олдуғуну јада салыб фикрә ҝетмишди. Доғурданмы о дүнја вар? – дејә өзү-өзүнә суал етмишди. Ахы, атеист совет тәблиғаты о дүнјанын ҹәфәнҝијјат олдуғуну сөјләјирди, бу мүәллиф исә јазырды ки, дини китаблар дүз дејирләрмиш, о дүнја вар... Инди Елчин бүтүн бунлары фикирләшиб бу гәрара ҝәлди ки, бу бабасына охшајан Тапдыг киши илә бу һагда сөһбәт еләсин. Онсуз да алвер јох иди, јенә бош-бошуна сканворд һәлл етмәкдәнсә бу гоҹанын фикрини динләјәрди, - гоҹаларын әксәријјәтинин бу һагда мараглы фикирләри олур.

Һәм дә гоҹа чох јорғун иди, отуруб бурда динҹәләрди...

- Бабам ахыр вахтлар чох диндар олмушду, Тапдыг дајы, - Елчин сөзә башлады. - Ҹәннәтә дә, ҹәһәннәмә дә инанырды. Атам сөјләјирди ки, киши ҹаванлығында һеч белә дејилди, ахыр заманлар белә диндар олубду... Бир дәфә јенә бабамдан сөз дүшәндә, о, деди ки, бурда гәрибә һеч нә јохдур, гоҹаланда һамы диндар олур...

Елчинин бу мөвзуда сөз ачмасы Тапдыг кишини үрәјинҹә олду. Она ҝөрә ки, онун да бу һагда данышасы чох сөзү варды! Бу јахынларда о, гејри-ади бир һадисә илә растлашмышды вә бу һадисә она чох тә`сир еләмишди. Инди бу истиганлы ҝәнҹин белә сөһбәт еләмәси ону севиндирди.

- Дүз дејир атан, оғул! – деди. – Аллаһы танымајана нәһләт! Инсан јаша долдугҹа онун тәҹрүбәси даһа да чохалыр, истәр-истәмәз баша дүшүр ки, бу дүнја өз-өзүнә јаранмајыб, бу дүнјанын саһиби вар, јараданы вар! Бәс неҹә!? Елә мән өзүм дә ҹаван оланда һәр саат Аллаһ һаггында дүшүнмүрдүм, јаша доланда исә дәрк еләдим ки, бизи ким исә јарадыб...

- Тапдыг дајы, бах сән өзүн шәхсән о дүнјанын олдуғуну һисс едирсәнми? – дејә Елчин ондан сорушду. – Бабам сағ оланда тез-тез белә сөһбәтләр едирди, анҹаг мән онда һеч нә баша дүшмүрдүм дејә бу сөһбәтләр мәнә мараглы ҝәлмирди. Неҹә олур ки, сән онун олдуғуна инанырсан!? Мән нә гәдәр фикирләшсәмдә буну дәрк едә билмирәм, еј! Бәлкә јухуда ҝөрүрсән? Бир дәфә рәһмәтлик бабам деди ки, Аллаһы јухуда ҝөрүбдүр... Сән јухулара да инанырсан?

- ...Мән јухулара да инанырам, оғул, елә бу јухулар да Аллаһын, о дүнјанын олдуғундан хәбәр верир...- Тапдыг киши буну дејиб нәдәнсә сусду, елә бил нә исә вә ја ким исә ону горхутду. – Каш биләјдин, оғул, мән бир ај бундан әввәл неҹә горхулу бир јуху ҝөрдүм... Ону ҝөрәндән сонра мәним Аллаһа инмым даһа да чохалды, онун варлығына шәкки-шүбһәм галмады...

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

- Неҹә јуху иди? – Елчин марагла ондан сорушду.

- Мән һәлә ону һеч кимә данышмамышам... – Тапдыг киши еһтијатла деди.

- Ҹин-шејтан јәгин ҝөрмүсән, һә?

- Јоох, ҹин-шејтан дејилди... анҹаг јаман горхулу иди...- Тапдыг киши тәрәддүдлә Елчинә бахды. Фикирләшди ки, бу јухусуну она данышсын, ја јох? – Валлаһ, оғул, еһтијат едирәм, горхурам сәнә пис тә`сир едәр...

- Архајын ол, Тапдыг дајы, горхмарам, даныш, бурда нә вар ки, јухудур дә...

- Аллаһ, сән өзүн көмәк ол! – Тапдыг киши әлләрини јухары галдырыб Аллаһы

көмәјә чағырды вә сөзә башлады – Ҝеҹә иди, оғул, јатмышдым, бир дә ешитдим ки, күчә гапысы дөјүлүр... Ҝөзләрими ачдым вә гулаг асмаға башладым ки, ҝөрүм доғурданмы гапы дөјүлүр, јохса јанылмышам? Ҝөрдүм, јох јанылмамышам, анҹаг күчә гапысыны дејил, биз јатдығымыз бөјүк отағын пәнҹәрәсини дөјүрләр! Мән јеримдән галхыб чарпајыда отурдум вә јердә, одун печинин јанында јатан нәвәмлә нәнәсинә бахдым. Мән чох тәҹҹүбләндим, чүнки мәним гарым елә сәрвахт јатыр ки, балаҹа бир сәс олан кими јухудан ајылыр. Инди исә о, елә јатмышды ки, даш кими... Нә башыны ағрыдым, фикирләшдим ки, јәгин гары јорулуб, она ҝөрә белә бәрк јухуја ҝедибди... Елә ајаға дурмаг истәјирдим ки, бир дә ҝөрдүм ки, кимсә евин ичиндәдир, өзү дә дүз мәним үстүмә ҝәлир... Елчин, оғул, евдә бизим үчүмүздән савајы һеч кәс јашамыр... Мән бу адамы ҝөрәндә горхудан әсмәјә башладым, онун оғру, гулдур олдуғуну зәнн еләдим... О, мәнә јахын ҝәлиб габағымда дурду вә деди:

- Тапдыг, дур, мәнимлә ҝедәк...

- Бәс гапы бағлы дејилди, о гулдур неҹә ичәри ҝирмишди?- Елчин сорушду.

- Бағлы иди, оғул, - Тапдыг киши она ҹаваб верди. – Гулаг ас, инди дејәҹәм, неҹә ҝирмишди... Мән һәмин адамын ким олдуғуну о дәгигә сәсиндән таныдым... Бу мәним рәһмәтлик атам иди! О, һәлә Хрушовун вахтында рәһмәтә ҝетмишди... Мән буну биләндә даһа да горхдум, анҹаг јахшы ки, печин ишығы онун үзүнә дүшдү вә онун ҝөзләринин ачыг олдуғуну ҝөрүб бир гәдәр өзүмә ҝәлдим...

- Мәни апармаға ҝәлмисән, ај дәдә? – дејә дилим долаша-долаша сорушдум.

- Јох, - деди, - дур ҝедәк Ҝөј булағын јанына, мәнә көмәк елә...

Мән бир сөз демәјиб чарпајыдан ајаға дурдум вә ҝөрдүм ки, артыг палтарымы ҝејмишәм...! Биз евдән чыханда исә ҝөрдүм ки, Ҝөј булағын јанындајыг...!? Оғул, - о, Елчинә мүраҹиәт еләди, - Ҝөј булаг кәнддән ики километр аралыда, дағын дөшүндә, сәфалы бир јердә јерләшир. Онун бирдән-бирә бизим евин габағында јерләшдијини ҝөрәндә јенә тәҹҹүбләндим... Истәдим кишидән сорушам ки, нә јахшы бу Ҝөј булаг бизим һәјәтимиздә пејда олуб? Анҹаг соруша билмәдим. Атам булагдан бир гәдәр аралыда он-он беш дәнә ири гаја парчалары вар, онларын јанына ҝәлди вә онларын биринин габағында дајанды. Мән фикир вердим ки, һәмин гаја парчасы башгаларындан рәнҝи илә сечилир, о бир гәдәр гара рәнҝә чалыр. Атам әјилиб бу дашы галдырды вә мән бу дашын алтындакылары ҝөрәндә дәһшәтә ҝәлдим...! Оғул, мән һәлә белә горхмамышдым.... Дашын алтында әҹаиб, узунбаш бир һејванынмы, јохса инсанынмы скилети варды, онун јанында исә ири бир сандыг гојулмушду... Атам дашы кәнара гојуб бу скилетин јанында узанды вә мәнә деди:

- Дашы гој јеринә, өрт үстүмүзү...

- Ај дәдә, дур ҝедәк евдә јат, - мән она дедим, - бу дашын-кәсәјин ичиндә нијә јатырсан?

- Бурда ҝәвә вар... - атам ҹаваб верди, елә о дәгигә дә јухуја ҝетди. ...Мән бурда јухудан ајылдым, оғул, өзү дә неҹә ајылдым?! ...Ган-тәрин ичиндә!

- Быј, бу јуху имиш, Тапдыг дајы?- дејә Елчин һејрәтлә сорушду.

- Һә, оғул, мин шүкүрләр олсун ки, јуху имиш... Гулаг ас, ҝөр сонра нә олду, - Тапдыг киши деди вә сөзүнә давам еләди. - Бу ҝөрдүјүмүн јуху олдуғуну билиб Аллаһа чох шүкүр еләдим вә јеримдән дурдум. Нәвәм нәнәси илә неҹә јатмышдыларса, еләҹә дә јатырдылар... Мән дуруб һәјәтә чыхдым, бир гәдәр тәмиз һавада нәфәс алыб гајыдыб јеримдә узандым... Нә башыны ағрыдым, о јухудан сонра мән үч ҝүн өзүмә ҝәлә билмәдим, нәһајәт бу фикрә ҝәлдим ки, ҝедим Ҝөј булағын башына, бир ордакы дашлара бахым, ҝөрүм орда һәгигәтән белә даш вар, ја јох! ... Мән әлбәттә билирдим ки, орда белә јан-јана дүзүлмүш дашлар вар, лакин јадымда дејилди онларын ичиндә гара рәнҝлисинин олуб-олмадығы? Нә исә, оғул... Мәним гәдимдән галма ири бир хәнҹәрим вар, ону ҝөтүрүб пенҹәјимин алтында ҝизләтдим, дедим бирдән лазым олар вә Ҝөј булаға јолландым... Әввәлҹә һеч нә һисс еләмирдим, анҹаг булаға јахынлашдыгҹа, ҝөрдүм ваһимә мәни басыр... Булағын башына чатанда исә әсмәјә башладым... Елә ордан бојланыб бурда дүзүлән дашлара бахдым, - нә ҝөрсәм јахшыдыр?! Ҝөрдүм ки, һәгигәтән дә бурда белә бир даш вар! Буну биләндә даһа да горхдум, даһа о дашлара јахын ҝедә билмәјиб ҝери гајытдым... Өзү дә неҹә гајытдым?! Аз гала гача-гача! Билирсән нијә? Чүнки һисс еләдим ки, кимсә архамҹа ҝәлир! Мән онун һәниртисини, ајагларынын сәсини ешидирдим! Анҹаг мән бир дәфә дә олсун чеврилиб ҝеријә баха билмәдим! Мәнә елә ҝәлди ки, әҝәр ҝери бахсам, елә о дәгигә оархамҹа ҝәлән мәни вураҹагдыр... Бир тәһәр ҝәлиб кәндә чатдым вә јалныз бурда һәмин һәнирти јох олду... - Тапдыг киши дәриндән нәфәс алыб стәканы ҝөтүрдү. – Бах белә оғул, ҝөр мәним башыма нә иш ҝәлди?! Бундан сонра мән неҹә Аллаһа инанмајым?!

Елчиндән сәс чыхмады. О, һәм һејрәтә ҝәлмиш, һәм дә фикрә ҝетмишди. Тапдыг киши, дејәсән буну һисс еләди вә ону бу вәзијјәтдән чыхармаг үчүн деди:

- Елчин, башына дөнүм, бу чајы тәзәләмәк олармы?

- Һә, нијә олмур? – Елчин јериндән дуруб бајыра чыхды вә даһа бајагкы кими ҝүмраһ сәслә дејил, сакит сәслә Гарабаланы чағырыб она јенә чај ҝәтирмәји деди.

- Сән ҝәрәк ушагларындан бирини өзүнлә ҝөтүрүб Ҝөј булаға ҝедәјдин... – Елчин јеринә гајыдыб гоҹаја деди.

- Ики оғлум вар, ики гызым, - Тапдыг киши дәриндән көкс өтүрүб сөзә башлады. – Анҹаг кәнддә иш-ҝүҹ јохду дејә һамысы чыхыб башга јерләрә ҝедибләр... Јанымда бирҹә нәвәм галыб, о да ушагдыр, һеч мәктәбә дә ҝетмир...

Елчин јенә бир гәдәр фикирләшдикдән сонра сорушду:

- Бәс ҝөрәсән бу јухунун мә`насы нәдир, Тапдыг дајы?

- Оғул, мән бу јухуну анҹаг инди дилимә ҝәтириб данышырам... – Тапдыг киши ҹаваб верди. – Мән белә фикирләширдим ки, бу јухуну һеч кәсә данышмајым. Анҹаг сән мәним үрәјимә елә јатдын ки, сәндән ҝизләјә билмәдим бу сөһбәти! Аллаһ сәни атана-анана чох ҝөрмәсин, ај оғул, сәнә неҹә олдуса е`тибар еләдим... Демәк истәјирәм ки, һеч ағлыма ҝәлмәјиб ки, бунун мә`насыны өјрәнәм...

- ... Дејирәм бәлкә һәгигәтән о дашын алтда нә исә вар, Тапдыг дајы, атан сәнә демәк истәјиб ки, ону газыб чыхарасан...?- Елчин буну дејиб мә`налы-мәналы Тапдыг кишинин үзүнә бахды, сонра да сорушду, - сандыг чох јекә иди?

Тапдыг киши Елчинин бу сөзләрини ешидәндә о да ҝөзүнү гырпмадан Елчинә бахмаға башлады.

- Һә, јекә иди... – Тапдыг киши бир гәдәр ара вериб деди. – Јүк сандығы бојда оларды...

– Бәлкә орда бөјүк бир вар-дөвләт ҝизләдибләр, һә?

- Бәлкә дә, оғул...

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Елчини мараг бүрүдү! О, һеч нәдән горхмадан Ҝөј булаға ҝедиб һәмин дашын алтыны јохламаг истәјирди. Јох, она ҝөрә јох ки, о, варланмаг истәјирди! Она нәдәнсә белә ҝәлирди ки, һәмин дашын алтында һәгигәтән нә исә вар... Олсун ки, сәрвәт дејил, гәдим бир алимин әл јазмаларыны ҝизләдибләр орда? Ким билир?! Анҹаг буну Тапдыг кишијә неҹә десин? Неҹә она десин ки, ҝедәк мән газым о дашын алтыны? Бу гоҹа јәгин фикирләшәр ки, мән о сандығы әлә кечирмәк истәјирәм...

- Оғул, Елчин, мәни доғрасалар да, о Ҝөј булаға тәк ҝедә билмәрәм... – Тапдыг киши елә бил онун нә фикирләшдијини анлады. – Јох, о Аллаһ һаггы мән горхаг адам дејиләм, мән узун илләр горугчу ишләмишәм, бизим јерләри ҝеҹә-ҝүндүз гарыш-гарыш ҝәзмишәм... Елә олуб ки, бир нечә ҝеҹә тәк-тәнһа мешәдә јатмышам! Ајы да габағыма чыхыб, габан да чыхыб, ҹанавар сүрүсү дә! Зәррә гәдәр дә олсун горхмамышам! Анҹаг о јуху һаггында фикирләшәндә ваһимә мәни басыр...

- Тапдыг дајы,- Елчин сакит сәслә деди, - һеч билмирәм неҹә сәнә дејим..., әҝәр е`тибар едирсәнсә бир јердә ҝедәк о дашын алтыны јохлајаг... Әҝәр гызыл-зад чыхарса, өзүн нә верәрсән, верәрсән...

- Оғул, иш е`тибар еләмәкдә дејил, - Тапдыг киши изаһ еләди. – Дејирәм бирдән орда шәр гүввәләр олар, бизи вуруб – елијәрләр, зәрәр јетирәрләр.... Мән ҹәһәннәм, гоҹа кишијәм, ҝөрдүјүмү ҝөрмүшәм... Сән һејифсән ахы... ҹаван оғлансан, һәјатын һәлә габагдадыр...

- Архајын ол, Тапдыг дајы, - Елчин инамла она деди. – Бизи вурсалар биз дә вурарыг, ушаг-зад дејилик ки?

- Оғул, онда сәндән бир хаһишим вар, евдәкиләрә демә һара ҝедирсән! – Тапдыг киши ҹидди деди. – Башга јер адыјнан чых евдән...

- Олду, Тапдыг дајы! – Елчин ону әмин еләди. – Сән Кәрпичлидә һарда олурсан?

- Клубун јанында! – Тапдыг киши деди. – Орда кимдән сорушсан ҝөстәрәҹәк!

- Сабаһ ҝәлсәм неҹәдир, Ҝөј булаға ҝедә биләрикми?

- Нијә ҝетмирик?! – Тапдыг киши разылашды.

Дүкана бир нечә мүштәри дахил олду вә бурдакы маллары нәзәрдән кечирмәјә башладылар. Бир гәдәр сонра Гарабала да ҝәлди вә ҝәтирдији чајлары столун үстүнә дүзүб ҝетди. Мүштәриләр ҝедәндән сонра Тапдыг киши бир гәдәр дә Елчинлә сөһбәт еләди вә сонра да худафизләшиб дүканы тәрк еләди.

Елчин сабаһысы ҝүн атасыны машынла дүкана ҝәтириб бирбаша Кәрпиҹлијә јола дүшдү. О, һәлә дүнән евдә демишди ки, рајонларын биринә таҹирләр Түркијәдән мал ҝәтириб, она ҝедиб бахаҹагдыр. Евдәкиләр она инанмышдылар, чүнки о, тез-тез машынла рајонлара ҝедирди. Шәһәрдән Кәрпичлијә гәдәр узағы бир саатлыг јол иди. Елчин бу јолу неҹә сүрүб ҝәлдијини, вахтын неҹә кечдијини һисс еләмәди. О, кәндин ҝирәҹәјиндә машыны сахлајыб бурда гојун отаран балаҹә бир оғландан клубун һарда јерләшдијини өјрәнди. Клуб кәндин мәркәзиндә јерләширди. Елчин мәркәзә ҝәлди вә бурда јығылыб сөһбәт едән адамлардан Тапдыг кишинин евинин јерини сорушду. Онлар Елчинә һара ҝетмәк лазым олдуғуну ҝөстәрдиләр вә Елчин машыны сүрүб сарымтыл рәнҝли дәмир дарвазанын габағында сахлады. О, машындан дүшүб гапыја јахынлашды вә гапыны дөјдү. Чох кечмәди ки, Тапдыг киши гапыда ҝөрүндү вә онлар әл вериб ҝөрүшдүләр.

- Ҝәл, хош ҝәлмисән! – дејә Тапдыг киши ону ичәри дә`вәт еләди. Елчин һәјәтә дахил оланда Тапдыг киши онун машынла ҝәлдијини ҝөрүб дарвазаны тајбатај ачыб деди:

- Сал машыны ичәри, оғул, машын бу ишдә бизә лазым олмајаҹаг...

Елчин машыны һәјәтә сүрүб салды. Тапдыг киши дарвазаны бағлајыб онун голуна ҝирди вә евә тәрәф апарды.

- Елчин, оғул, - о, јавашдан деди, - мән гарыма демишәм ки, сән гәзетдә ишләјирсән... сән дә елә де, денән ки, јазычысан, кәндимиз һаггында јазы јазаҹагсан, јахшымы? Гој башга шеј фикирләшмәсин... Елә бурда сорушан олса кимсән, нәјә ҝәлмисән, һамыја белә дејәрсән...

- Јахшы, Тапдыг дајы – Елчин онун нә демәк истәдијини баша дүшдү. Онлар ејвана галхыб евә кечдиләр вә Тапдыг кишинин нәвәси онларын габағына јүјүрдү. Ушаг евә гонаг ҝәлдијини ҝөрүб севинмишди. Елчин әлини ҝөдәкҹәсинин ҹибинә салыб бир нечә ирис конфети чыхарды вә ҝүлә-ҝүлә бу балаҹа оғлана узатды. Көрпә конфетләри ҝөрүб даһа да севинди вә сағ ол, әми, деди. Елчин онун габаг дишләринин төкүлдүјүнү ҝөрүб сорушду:

- Баа, бәс сәнин дишләрин һаны, ај балаҹа пәһләван?

- Сичана вердим...

- Сичан аҹмышды?

- Нә билим? Нәнәм деди ки, тәзәсини верәҹәк...

Ушаг буну дејиб мәтбәхә тәрәф гачды.

- Ај Зибәр, - Тапдыг киши уҹадан арвадыны сәсләди. – Гонағы гаршыла!

Бу заман мәтбәхдән әјниндә түнд јашыл рәнҝли тохунма жакет олан ағбирчәк, Тапдыг кишинин өзү кими долғун бәдәнли бир гадын чыхды.

- Хош ҝәлмисән, ај оғул, - деди, - кеч әјләш...

- Сағ олун, - Елчин она тәшәккүр едиб столун архасына кечди вә Тапдыг киши илә бурда әјләшди. – Сизин јерләр нә ҝөзәл јерләрди, Тапдыг дајы! – дејә о сөзә башлады.

- Еһ, ај бала, нә олсун ҝөзәл јерди, - Зибәр хала шикајәтләнди. – Сән ҝәл бурда јаша ҝөрүм неҹә јашајаҹагсан?! Башына өзү бојда даш дүшсүн Горбочовун, ҝүл кими һөкүмәти дағытды, бизи гојду зүлүмлү ҝүнләрә...

- Јахшы, ај арвад, аз даныш, - Тапдыг киши она тәпинди. – Чај-чөрәк ҝәтир бизә!

- Нијә аз данышым?! - Зијбәр хала даһа да сәсини уҹалтды. – Гој ҝедиб гәзетиндә јазсын ки, бах ишығымыз јохду, газымыз јохду... пенсијамызы ала билмирик...

- Јахшы, јазар, сән һәлә бизә јемәк вер, аҹ гарнына нә јазмаг олар? – Тапдыг киши Елчинә ҝөз вуруб зарафатла деди.

- Тапдыг дајы, зәһмәт чәкмәјин, - Елчин һөрмәтлә деди. – Мән јемәк јемишәм, һеч нә лазым дејил...

- Нә әзијјәти вар, ај оғул? - Зибәр хала дилләнди.- Бу әзијјәтдими? Әввәлләр евимизә гонаг ҝәләндә тојуг кәсәрдик, газ кәсәрдик... Инди үзүмүз гарады... Нә тојуг сахламаг олур, нә ҹүҹә... Елә пендирлә, шорла бир тәһәр гарнымызы дојуруруг... – о, буну дејиб мәтбәхә кечди.

- Тапдыг дајы, бура башга јерләрдән дә динҹәлмәјә ҝәлирләр јә`гин, һә? – дејә Елчин сорушду.

- Әввәлләр тез-тез ҝәлирдиләр, - Тапдыг киши деди. – Инди исә бир о гәдәр ҝәлән олмур, һамы унудуб бизи... Һәр ил јајда бура динҹәлмәјә ҝәләнләрә нечә-нечә гојун-гузу сатардыг...

- Бәс ҝеологлар неҹә, ҝәлирләрми?

- Советин вахтында јаман чох ҝәлирдиләр, - Тапдыг киши деди. – Һәлә Урусетдән дә ҝәлән олурду... Һөкумәт дағыландан сонра даһа һеч ким ҝәлмир...

- Бир шеј тапмышдылармы?

- Арада бир сөз чыхды ки, ҝуја мис тапыблар... Биздә Чал гаја дејилән бир јер вар, орда. Дејирдиләр завод тикмәк истәјирләр... Һөкүмәт дағылды, сөз-сөһбәт дә кәсилди...

Зибәр хала ҝәтириб стола јағ, шор, тәндир чөрәји гојду. Сонра исә кәкоту чајы ҝәтирди.

- Оғул, - деди, - кәкоту чајы ичә билирсәнми? Биз она өјрәшмишик, дүкан чајы алмырыг... Әҝәр ичә билмирсәнсә ҝедим дүкандан чај алым...

- Кәкоту чајына чај чатмаз, Зибәр хала! – Елчин деди. – Һеч јана ҝетмәк лазым дејил, елә ондан ичәрик...

Јарым саатдан сонра Елчин Тапдыг киши илә дуруб һәјәтә чыхдылар. Тапдыг киши ону бурдакы әл дамына ҝәтирди.

- Оғул, биз ора нә апраг өзүмүзлә? – дејә о, Елчиндән сорушду. Елчин бурдакы аләтләри нәзәрдән кечириб деди:

- Нә дејим, ај Тапдыг дајы, - Елчин балҹа әт балтасыны әлинә ҝөтүрүб ити олуб-олмадығыны јохлады. – Бизә јери газмаг үчүн бел лазым олар, јәгин ки... Анҹаг ҹамаат бели әлимиздә ҝөрсә нә дејәр? Шүбһәләнмәзләр...?

- Мәндә балаҹа бел вар, чохдан мешәдән тапмышам, - Тапдыг киши буну дејиб бурдакы јешикләрин биринин ичиндән ҝөдәк саплы, паслы бир бел чыхартды. – Дејәсән о вахт буну ҝеологлар јадларындан чыхарыб мешәдә гојублар...-деди.

- Һә, буну ҝизләтмәк олар, - Елчин бели ҝөтүрүб јохлады, сонра да сорушду, - о даш чох јекә дашдыр?

- Гара дашымы дејирсән?

- Һә.

- Олар да... неҹә дејим сәнә... ики ун чувалы бојда...

- Онда бу бел бизә бәс едәр, бир тәһәр газарыг... – Елчин деди. - Сән дејирдин хәнҹәрин дә вар, һаны о?

- Ону евдә сахлајырам – Тапдыг киши ҹаваб верди. – О һадисәдән сонра ону ҝеҹәләр башымын алтына гојуб јатырам... Ҝәтиримми?

- Һә, ҝәтир... бир дә бу балтаны ҝөтүрәк...

Тапдыг киши евә ҝедиб әлиндә ағ парчаја бүкүлү хәнҹәрлә ҝери гајытды. О, дәсмалы ачыб енли тијәси олан бу хәнҹәри Елчинә верди. Елчин хәнҹәри ҝөтүрүб нәзәрдән кечирди вә чәкиб гынындан чыхарды.

- Бу нә зырылты шејди, ај Тапдыг дајы? - о, ҝүлүмсәјиб деди.

- Һә, оғул, поладданды. Әввәлләр, дана, ҹөнҝә кәсәндә бунунла кәсәрдим... Тапдыг дајынын бир вахтлары вар иди ҝәл ҝөрәсән...!

- Бу сәнә јәгин бабандан галыб, һә?

- Һә.

- Јахшы, - Елчин хәнҹәри балтанын вә белин јанына гојуб јенә әл дамыны нәзәрдән кечирди. – Ајры бизә нә лазым ола биләр?

- Кибрит лазым олармы?

- Һә, ҝөтүрәк һәр еһтимала гаршы...

- Елчин, оғул, сән ајггабыларыны да чыхарт, ҝөтүр бу резин чәкмәләри ҝеј, бунлар оғлумунду. - Тапдыг киши дивардан асылмыш гара чәкмәләри ҝөтүрүб она верди. – Отун-кәләфин ичиндә ајаггабыларла ҝәзмәк олмур...

Елчин Тапдыг кишинин вердији чәкмәләри алыб сорушду:

- Бәс сән нә ҝејәҹәксән?

- Мәним дә чәкмәләрим вар, мән дә инди онлары ҝејәҹәм...

Елчин ајаггабыларыны чыхарыб чәкмәләри ҝејә-ҝејә деди:

- Тапдыг дајы, бир кисәдән, чантадан нә вар, бу аләтләри јығаг ичинә...

Тапдыг киши јенә евә гајытмалы олду вә әлиндә гырмызы золаглы идманчы чантасы илә ҝери гајытды.

- Ә`ла! – Чанта Елчинин хошуна ҝәлди. О, аләтләри чантанын ичинә јығыб зәнҹирбәндини чәкди вә чијнинә кечирди. – Һә, бу олду лап “фирминни!”

- Бәлкә, ҝөдәкчәни дә дәјишәсән? – Тапдыг киши мәсләһәт еләди. – Һејифдир, ҹырылыб-елијәр... Мәндә бир әсҝәр сырыглысы вар, - Тапдыг киши буну дејиб бурдакы кисәләрин биринин ағзыны ачды вә ордан јашыл-сары рәнҝли бир сырыглы чыхарты. Елчин бир сөз демәјиб ҝөдәкчәсини дә дәјишди вә чантаны ҝөтүрүб ҝүмраһ сәслә деди:

- Һә, Тапдыг дајы, инди мән һазыр, һара дејирсән ҝедәк!

- Ҝедәк. оғул, ҝедәк! Аллаһ кәримди! Ҝедәк ҝөрәк башымыза нә ҝәлир?

Он дәгигәдән сонра онлар һәрәси әлләринә бир чомаг ҝөтүрүб Ҝөј булаға тәрәф јолландылар. Јолда бир нечә нәфәр Тапдыг киши илә саламлашды, бә`зиләри исә зарафатла онларын һара ҝетдијини сорушду.

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

- Бу оғлан гоһумуду, өзү дә гәзетдә ишләјир, - Тапдыг киши онлара дејирди. – Кәндимиз һаггында јазы јазаҹаг... Апарырам дағлары она ҝөстәрмәјә...

Онларын бә`зиләри буна севинирди вә Зибәр хала кими дәрһал шикајәтә башлајырдылар, бә`зиләри исә әлләрини јелләјиб, “еһ, о гәдәр јазын ки, һеч бир хејри олмајаҹаг”, дејирдиләр...

Чох кечмәди ки, Елчинҝил кәнддән чыхдылар вә шырылты илә ахан чајын кәнары илә дағлара тәрәф јөнәлдиләр.

- Тапдыг дајы, әввәлләр бу Ҝөј булаг һаггында нә ешитмишдин? – дејә Елчин сорушду.

- Һеч нә, оғул! – Тапдыг киши ҹаваб верди. – Бу булагла әлагәдәр һеч бир сирли, ја бәдбәхт һадисә олмајыб... Әксинә, ҹамаат чох вахт бурда јејиб-имәјә, әјләнмәјә үстүнлүк вериб. Инди ҝедәк ҝөрәрсән, ора неҹә сәфалы јердир!

- Бәс гонаглар неҹә, онлар шикајәт еләмәјибләр ки?

- Гонаглар да шикајәт етмәјиб. Ким ки, бураларда динҹәлиб, тәрифләјиб буралары. Елә дејәсән бирҹә мәнимлә белә бир гәрибә һадисә баш вериб, оғул!

Онлар ҝәлиб чајын үстүндә гурулмуш енсиз тахта көрпүјә чатдылар вә ону кечиб сејрәк мешәли боз гајаларын алты илә јухары галхмаға башладылар. Кәнарларында мүхтәлиф ағаҹлар, кол-кос битән ҹығыр ҝаһ енләнир, ҝаһ да бир нечә јерә шахәләниб мүхтәлиф истигамәтләрә тәрәф јөнәлирди. Кәрпиҹли артыг хејли ашағыда ҝөрүнүрдү. О, үстү сых мешәли тәпәләрин архасында ҝаһ ҝөрүнүр, ҝаһ да ҝөздән итирди. Беләҹә бир хејли ҝетдикдән сонра дағ јолу онлары ҝәтириб бир мешәнин кәнарына чыхарды.

- Оғул, ҝәл бурда отураг, бир гәдәр динҹәләк, - Тапдыг киши деди вә ҹығырын кәнарындакы дашларын биринин үстүндә отурду. – Даһа әввәлки вахтларым дејил, сон заманлар јаман тез јорулурам, һәм дә дизләрим ағрајыр...

- Тапдыг дајы, бәс нијә о булаға Ҝөј булаг дејирләр? – Елчин онун јанында әјләшиб сорушду.

- Нә дејим валлаһ, ај оғул? – Тапдыг киши ҹаваб верди. – Мән ҝөзүмү ачандан онун ады елә белә олуб, һәмишә ҹамаат онун адына Ҝөј булаг дејиб...

- Бәлкә онун сују ҝөј рәнҝлидир?

- Јох, ади судур, анҹаг, чох тамлыдыр, адамын ҹанына јағ кими јајылыр...

Онлар бир гәдәр отуруб динҹәлдикдән сонра јенә дуруб јолларына давам еләдиләр. Тапдыг киши габагда, тәләсмәдән, арамла ирәлиләјир, Елчин исә онун архасынҹа ҝедирди. Нәһајәт онлар мешәнин ичи илә ҝәлиб Ҝөј булаг јерләшән дағын дөшүнә чатдылар. Бурдан башланғыҹыны ҝөтүрән енли, сых мешәли дәрә, дүз Кәрпичлијә гәдәр узаныб ҝедирди вә һардаса гаршыдакы дағларын әтәкләриндә дөрд бир тәрәфдән узаныб ҝәлән башга дәрәләрлә бир-бирләринә говушурдулар.

- Һә, оғул, даһа бир шеј галмады, - Тапдыг киши бир гәдәр тәнҝинәфәс һалда деди.- Ҝәл бир гәдәр дә динҹәләк, сонра бу јолу бирнәфәсә галхарыг. – О, буну дејиб јенә бурдакы дашларын биринин үстүндә отурду вә бир гәдәр сусуб сөзүнә давам еләди. – Сән о хәнҹәри чыхар чантадан, ја мәнә вер, ја да өзүн сырыхлынын алтында ҝизләт. Мәни артыг јенә ваһимә басыр, елә билирәм ки, биздән башга кимсә вар бурда...

Елчин әтрафы диггәтлә нәзәрдән кечириб чантадан хәнҹәри чыхарды вә сырыглынын алтында ҝизләтди. Тапдыг кишидән фәргли олараг о, һеч нә һисс еләмирди, лакин кишинин хәтринә дәјмәсин дејә, Елчин она табе олду.

- Һә, Тапдыг дајы, - о хәнҹәри шалварынын белинә сохуб шән сәслә деди: - инди гој ким ҝәлир, ҝәлсин! Мән она ҝөстәрәрәм бизимлә зарафат етмәк нә демәкдир!

Елчинин бу шән ҹавабы Тапдыг кишини бир гәдәр руһландырды. О, гулаглы папағыны башындан чыхарыб алнынын тәрини дәсмалла силә-силә деди:

- Аллаһа гурбан олум, оғул, о, бу дүнјаны елә јаратмајыб ки, бәндәнин ондан башы чыха! Һардан ҝәлир бу ваһимә, неҹә ҝәлир, баша дүшә билмирәм...

Елчин отурмаг истәмирди, о ајаг үстә дуруб әтрафы диггәтлә нәзәрдән кечирирди. Гаршыдакы дәрәдән ахан сујун шырылтысы әтрафа јајылмышды. Мешәләрин ичиндәки боз гајаларын үстүндә исә мүхтәлиф гушлар сәс-күјлә учушур, санки балаҹа ушаглар кими гачма-тутма ојнајырдылар. Гејри-ади һеч нә ҝөзә дәјмирди.

- Тапдыг дајы, - Елчин јенә ону руһландырмаг мәгсәди илә сөзә башлады, - сән нә истәјәрдин ки, о сандыгдан чыхсын?

- Аллаһ өзү билән мәсләһәтди, оғул, нә чыхар - чыхар... – Буну дејиб Тапдыг киши јериндән дурду вә әлавә еләди. - ...Истәрдим ки, ҹаван, он беш јашында бир ҝәнҹә чевриләм, гоҹалыг мәни тәнҝә ҝәтириб... Гоҹалыг зүлүмдү, оғул! Ҝедәк...

Бу заман онлардан јухарыда бир тәрлан пырылты илә мешәдән учуб боз гајалара тәрәф сүздү вә бурда ҝөздән итди. Тапдыг киши дә, Елчин дә башларыны чевириб она бахдылар вә о, ҝөздән итәнә кими нәзәрләрини ондан чәкмәдиләр.

- Бу нә гушду? – дејә Елчин сорушду.

- Тәрланды, бу дағларын Тәрланыды, - Тапдыг киши јола дүзәлиб деди. Онлар гаршыдакы дәрәнин ичинә доғру ҝетдиләр вә бурда ахан дајаз сулу дағ чајына чатдылар. Тапдыг киши чајын кәнарында дајаныб Елчинә деди:

- Оғул, бу дашлардан бир-икисини ҝөтүр бу чајын ичинә ат, ајағымызы үстүнә гојаг кечәк. Мәним чәкмәләрим дејәсән су бурахыр, ајагларымы ислатмаг истәмирәм.

- Ҝәл сәни белимә алым кечирим, Тапдыг дајы! – Елчин она јахынлашыб голуна ҝирди.

- Јох оғул, - Тапдыг киши е`тираз еләди. – Сән бир ики ири даш ат бура, өзүм кечәҹәм...- сонра да ҝүлүмсәјиб әлавә еләди, - Тапдыг дајын елә гоҹалмајыб ки, ким исә ону белинә алсын...

Елчин бир нечә ири, јасты даш тапыб чајын ичинә атды сонра да Тапдыг кишијә бу дашларын үстү илә кечмәјә көмәк еләди. Чајы кечәндән сонра дәрә илә үзүјухары галхдылар вә дәрә сона јетәндә гаршыларында сејрәк ағаҹлы ҝениш бир дағ дүзәнлији пејда олду. Тапдыг киши габагда бир сөз демәдән әтрафа баха-баха ирәлиләјир, јахынлыгдан учан гушларын һамысынын архасынҹа нәзәр јетирирди. Дүзәнлијин о башындакы сых мешәлијә аз галмыш о, јухарыја тәрәф ҝедән ҹығыра дөндү вә бир гәдәр ҝедиб бурдакы боз гајаларын јанында дајанды.

- Чатдыг, оғул... – о, дәриндән нәфәс алыб деди. – Одур, Ҝөј булаг о гајаларын ичиндән ахыб ҝәлир. Бир гәдәр аралыда исә һәмин дашлар јерләшир... Габаға ҝетсән ҝөрәрсән...

Буну дејиб Тапдыг киши инди дә отларын үстүндә әјилиб отурду вә папағыны чыхардыб алнынын тәрини силмәјә башлады. Елчин она бир сөз демәјиб бир гәдәр гајалара доғру ҝетди вә бојланыб булаға тәрәф бахды. Сонра дашларын һарда јерләшдијини дәгигләшдириб ҝери гајытды. О, чантаны чијниндән чыхарыб Тапдыг кишинин јанында гојду вә онун үзүнә баханда билди ки, гоҹанын даһа ҝетмәјә һалы јохду. Онун сифәтиндә ган галмамышды. Елчин чантадан балтаны чыхарыб Тапдыг кишинин јанында гојду вә зарафатла деди:

- Тапдыг дајы, үстүнә ҝәлән олса бу балтајнан дүз онун гашгасындан вур! Елә вур ки, партласын! Горхма, полис тутуб еләсә сәни, гуртарарам, архајын ол!

Тапдыг киши балтаны ҝөтүрүб ҝүлүмсәмәјә чалышды, лакин баҹармады вә деди:

- Бурда кимсә вар, Елчин...!

- Бахарыг, ҝөрәк ким вар...

- Сән хәнҹәри чыхар гынындан, әлиндә һазыр сахла...

Елчин хәнҹәри гынындан чыхарыб әтрафы нәзәрдән кечирә-кечирә булаға тәрәф јолланды. Гајаларын арасындан думдуру булаг сују шәлалә кими гајнајыб адам боју һүндүрлүкдән төкүлүрдү вә дағын дөшү илә ашағы ахыб ҝедирди. Елчин бура јахын ҝәлиб әлини онун алтына тутду вә овҹуну долдуруб бир хејли бу сәрин судан ичди. Сонра исә габаға ҝедиб 30-40 метр аралыдакы дашлара бахмаға башлады. Бирдән о да һисс еләди ки, нәдәнсә о, бу дашлара јахын ҝетмәк истәмир, елә бил ким исә она мане олур! Чох гәрибә вә сирли бир вәзијјәтә дүшмүшдү Елчин! Она елә ҝәлирди ки, әҝәр о, бу дашлара јахын ҝетсә она нә исә олаҹагдыр! ...Онун һәјаты бу дашларын јанында сона јетәҹәкдир! Бу нә фикир иди мәним башыма ҝәлди?! – дејә о, дүшүндү. - Неҹә олду ки, мән дә Тапдыг киши кими горхмаға башладым?! Елчин буну һеч нә илә изаһ едә билмәди. О, јалныз булағын јанында дуруб о сирли дашлары сајды, онлар 11 дәнә иди вә һәгигәтән онлардан бири, - сыра һесабы илә бешинҹиси гара рәнҝә чалырды. Елчин бир гәдәр дә бу дашлара бахды вә онларын јанына ҝедә билмәдијини ҝөрүб чеврилди ки, Тапдыг кишинин јанына гајытсын. Лакин... лакин чеврилән кими о, гаршысында Тапдыг кишини ҝөрдү! О, әлиндә балта дајаныб ҝөзләрини гырпмадан дүз Елчинин ҝөзләринә бахырды! Елчин ону бу вәзијјәтдә, һәм дә гәфилдән јанында ҝөрәндә дәһшәтә ҝәлди вә јериндә гурујуб галды!

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

...О, нә исә демәк истәди, лакин баҹармады. Тапдыг киши буну ҝөрүб сакит сәслә сорушду:

- Дејәсән сән дә һисс еләдин ки, бурда кимсә вар, еләми?

Елчин онун сакит данышдығыны ҝөрүб, бәд нијјәтдән узаг олдуғуну анлады вә бир гәдәр өзүнә ҝәлди.

- Һә, Тапдыг дајы, сән дүз дејирсән.... бурда кимсә вар... – Елчин буну дејиб ајагларыны булаға тәрәф сүрүдү. О, јенә бир гәдәр су ичиб сонра да үзүнү јуду вә дәсмалыны чыхарыб үзүнү силди. – Мәни елә бил тутуб сахладылар, - о сөзүнә давам еләди. – Ҝөрүнүр о дашын алтында һәгигәтән нә исә вар...

- Оғул, мән даһа һеч нәдән горхмурам, - Тапдыг киши деди. – Фикирләшдим ки, нә гәдәр горхмаг олар? Аталар дејиб өлмәк-өлмәкди, хырылдамаг нә демәкдир? Өләндә дә өләҹәјик! – Тапдыг киши чантадан бели чыхарыб инамла дашлара тәрәф јөнәлди. – Гој о, һәр кимдирсә, киши кими ҝәлиб сөзүнү десин, биз дә ишимизи биләк! Даһа бизимлә ојун ојнамаг нәјә лазымдыр!?

Тапдыг кишинин сөзү јарымчыг галды. Һардаса лап јахынлыгдан јенә бир Тәрлан пырылты илә учуб дүзәнлијин үст тәрәфиндәки гајалара доғру шығыды вә гајанын башына гонуб ганадларыны ҝениш ачараг онлара тәрәф бахды. Елчин гушдан ҝөзүнү чәкмәдән Тапдыг кишијә деди:

- Бу дејәсән бајагкы Тәрландыр...- сонра Тапдыг кишијә тәрәф чеврилди. – Сән тәләсмә Тапдыг дајы, мәни дә артыг ваһимә јаваш-јаваш тәрк едир, ҝәл отур, бир гәдәр өзүмүзә ҝәләк, сонра дуруб газарыг...

Тапдыг киши бир сөз демәдән Елчинә јахын ҝәлди вә онлар отларын үстүндә әјләшдиләр.

- Аллаһа гурбан олум, оғул, - Тапдыг киши сөзә башлады. – О, бу јухуну мәнә елә-белә ҝөстәрмәјиб ки! ...Демәли нә исә вар ки, ҝөстәриб... Мән буну баша дүшән кими, ваһимә ҹанымдан чыхды, мәнә бир инам, бир јүнҝүллүк ҝәлди ки, ҝәл ҝөрәсән! Сән дә белә фикирләш! Фикирләш ки, сән О Кишинин ирадәси илә бура ҝәлмисән, сән бурда нә исә етмәлисән...

- Дүз дејирсән, Тапдыг дајы, - Елчин ҹаваб верди. – Мән јалныз инди бу дүнјаны дәрк еләмәјә башладым, бу булағын башында... Мән инди баша дүшдүм ки, бу дүнјанын саһиби, јараданы вар...!

- Еләдир оғул... Јарадана мин шүкүр!

Онлар бир гәдәр дә сөһбәт етдикдән сонра Елчин бели ҝөтүрүб сычрајыб јериндән дурду вә Тпдыг кишијә дә јериндән галхмаға көмәк етди. Ваһимә ону тәмамилә тәрк еләмишди, о да артыг белә һесаб едирди ки, Аллаһын ирадәси илә бу сирли булағын башына ҝәлиб вә о, бурда нә исә етмәлидир. Тапдыг киши,“ја Аллаһ, өзүн көмәк ол”, деди вә онлар инамла дашлара тәрәф јөнәлдиләр. Анҹаг... анҹаг онлар чох ҝедә билмәдиләр, елә бир нечә аддым атмышдылар ки, бирдән ҝөјүн үзү гыпгырмызы гызарды, елә бил ки, Ҝүнәшин үзүнә гырмызы пәрдә чәкдиләр, о, парлаглығыны итирди вә зәиф јанан лампа кими зорла ҝөрүнмәјә башлады. Буну ҝөрән Тапдыг киши јериндә дајанды вә Елчинин голуна ҝириб ондан бәр-бәрк јапышды! О, һеч нә дејә билмир, јарпаг кими әсирди. Елчин дә горхудан јериндә гурујуб галмышды вә ҝөјдә зорла ишылтысы ҝәлән Ҝүнәшдән ҝөзүнү ајыра билмирди. Бу заман бајаг Тәрлан гонан гајанын башы партлајыб ҝурулту илә јанмаға башлады вә бурда ҝөмҝөј рәнҝли бөјүк бир күрә пејда олду! Чох кечмәди ки, күрә дә алышыб јанмаға башлады вә дүзәнлик, мешәләр... ҝөј рәнҝә бојанды. Күрә гајанын башындан дығарланыб јерә дүшдү, лакин ашағы дејил, дағын дөшү илә үзүјухары галхмаға башлады. О, топ кими јерә дәјиб галха-галха бир хејли дағын башына тәрәф учду вә бурдакы гајаларын архасында ҝөздән итди, анҹаг онун гејри-ади ҝөзәллијә малик олан шө`ләси ҝөрүндү. Шө`лә ҝетдикҹә даһа да ҝур јанмаға башлады вә рәнҝини дәјишиб инди дә јашыл олду. Күрә гајаларын архасында чох галмады, бир аз сонра нәһәнҝ һава шары кими ордан галхыб ашағы јөнәлди. О, чәкисизликдә олдуғу кими сүзә-сүзә тәрлан гонан гајанын јанына гајытды вә онларын архасында ҝөрүнмәз олду. Онун бурда шө`ләси зәифләјиб сөндү вә сөнәндән бир гәдәр сонра ҝөјүн үзү ачылыб јенә ади гајдасына дүшдү.

- Елчин, оғул, бу нә иди?! Биз һардајыг? - Тапдыг киши дили топуг чала-чала срушду, сонра да әлавә етди, – биз јуху ҝөрмүрүк ки, а бала?!

Елчин бир сөз дејә билмәди вә ајаг үстә зорла дуран Тапдыг кишинин голуна ҝириб онунла бәрабәр булағын јанына гајытдылар. Тапдыг киши елә бурдаҹа отларын үстә отурду, Елчин исә булаға јахынлашды вә овҹуну су илә долдуруб бир нечә дәфә үзүнә вурду.

- Су ичирсән, Тапдыг дајы? –дејә о сорушду.

Тапдыг киши јалныз әлини јелләјә билди вә архасы үстдә отларын үстүнә сәрилди. Елчин онун јанына гајытды вә о да отуруб архасы үстә узанды.

- Елә бил фантастик бир киноја бахырыг, Тапдыг дајы, - деди.

- ...Инди Әзраил ҝәлмәлидир, ҝәлиб мәни апармалыдыр... – Тапдыг кишинин сәси титрәди. Онун ҝөзләри јашармышды. – Сәни дә ишә салдым, оғул, мәним өлүмүмдә сәни ҝүнаһкар биләҹәкләр...

- Нә едәк, Тапдыг дајы, демәли белә лазым имиш, бу да бизим талеһимиздир...

- Аллаһа гурбан олум, бу нә иш иди бизим башымыза ҝәтирди, башга ҹүр мәни өз јанына апара билмирдими? Сәнин нә ҝүнаһын вар иди бурда?!

- Мәнҹә, бизә һеч нә олмајаҹаг, Тапдыг дајы, - Елчин өзүндә ҝүҹ тапыб јенә ону руһландырмаға чалышды. – Нәдәнсә мәним үрәјим сакитди...

- Чәтин ки, биз бурдан сағ-саламат ҝери гајыдаг, оғул! – Тапдыг киши деди. - Мән сәнә вәсијјәт еләмәк истәјирәм... Сән мәним вәсијјәтими Зибәрә чатдыр...

- Тапдыг дајы, бизә һеч нә олмајаҹаг, мән нәдәнсә архајынам, - о, тәкрар еләди, - әҝәр истәсәјдиләр бизи чохдан өлдүрәрдиләр... Сән белә дејиб өзүнү сындырма, инди бәрк дурмаг лазымдыр......

- Мән артыг өлмүшәм, оғул, чәтин ки, мән бундан сонра ајаға дура биләм... Сән мәним вәсијјәтими јахшы јадында сахла, ону олдуғу кими Зибәрә сөјлә... Денән ки, еви-ешији Рәсула верирәм, о јанымызда галан нәвәмә, она өз атамын адыны гојмушам... Гој о да, бөјүјәндә бу еви өз оғлуна, нәвәсинә версин... Нә бадә еви саталар, бөјүк оғлум дејирди ки, еви сат, көч бизим јанымыза... Гој Зибәр она гулаг асмасын, мән онлара еви сатмағы гадаған едирәм... Гәбрими гој гәбирстанлығын јухары тәрәфиндә газсынлар, баш дашымын үстүнә исә өзүм ше`р гошмушам, евдә паспортумун арасындадыр, гој ону јазсыннлар... Сонра Зибәрә денән гој мәни бағышласын, она ҹаван вахты чох зүлм еләмишәм, оғул! ...Јазығы һеч нәјин үстә сөјүб аҹылајырдым, елә бил вәһши идим... Денән әҝәр о, мәни бағышламаса мәни ҹәһәннәмә салаҹаглар... Ешидирсән мәни, оғул, елә беләҹә дә де! Аллаһ мәни ҹәһәннәмә атаҹаг! Гој мәни бағышласын... Гој өзү дә мәним гәбримин јанында өзүнә јер ҝөтүрсүн... – Тапдыг киши буну дејиб ағламаға башлады, – бу дүнја нә залым дүнјадыр... - деди.

- Тапдыг дајы, һәр шеј јахшы олаҹаг, сән өзүнә ҝәл, биз бу дашларын сиррини тапаҹағыг! – Елчин буну дејиб дикәлиб отурду. – Мән нә олур-олсун о дашын алтыны газаҹам! Газмасам киши дејиләм! Нә олур олсун!

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

- Гој мән өлүм, оғул, сонра газарсан...

- Аллаһ еләмәсин сән өләсән, гој сәнин дүшмәнләрин өлсүн...! – о, јенә бајагкы кими јериндән сычрајыб дурду. – Мән даһа һеч нәдән горхмурам! – Елчин буну дејиб инамла дашлара тәрәф бахыб деди, - елә бил биз белә горхдуг дејә кимсә бизи әлә салыб ҝүлүр... Сән һеч нә һисс еләмирсән...?

- Һисс еләјирәм! - Тапдыг киши дә дикәлмәјә чалышды. Елчин әјилиб она көмәк еләди. –Елә бил мәнә дејирләр ки, дур, горхма, киши дејилсән?! – о, елә бил әсәбләшди. - Көмәк ет мәнә оғул, көмәк ет,- Тапдыг киши балтаны ҝөтүрүб Елчинин көмәклији илә ајаға дурду. – Неҹә јәни киши дејиләм?! - дејә о, намәлум гүввәјә мүраҹиәтән деди, - ҝәл бура, ҝөр башыны вуруб гарпыз кими неҹә ики јерә бөлүрәм...!? – Тапдыг киши буну дејиб булаға тәрәф ҝетди вә о да овҹуну долдуруб судан ичди, сонра гәзәблә деди: - Кимсә бизи бармағына сарыјыб, оғул! Ҝәл, ҝәл онун аҹығына нә олур олсун ҝедәк о дашын алтыны газаг!

- Ҝедәк газаг, Тапдыг дајы! - буну дејиб Елчин әјилиб јердән бели ҝөтүрдү вә онлар инамла дашлара тәрәф јөнәлдиләр. Елә бу заман кимсә онлары уҹадан чағырды:

- Еһеһеј, һејјј, дајанын, мәни дә ҝөзләјин! – деди.

Онлар чеврилиб сәс ҝәлән тәрәфә бахдылар. Тәрлан гонан гајанын јанындан уҹа бојлу бир киши онлара тәрәф ҝәлирди. Онун әјниндә һәрбичи ҝејиминә бәнзәр костјум, белиндә исә чанта варды. Илк бахышдан о, ҝеолога охшајырды. О, Елчинҝилин дајандығыны ҝөрүб әлиндәки ағаҹы һавада јелләди вә аддымларыны даһа да сүрәтләндирди.

- Кимдир бу, Тапдыг дајы? – дејә Елчин сорушду.

Тапдыг киши диггәтлә о адама бахыб деди:

- Бура адамы дејил. Мән бүтүн әтраф кәндләрин ҹамаатыны һамысыны јахшы таныјырам...

- Ҝеолога охшајыр...- Елчин деди.

- Дејәсән, һә! – Тапдыг киши онун сөзүнү тәсдигләди вә әлавә еләди. - Јәгин о да бајагкы һәнҝамәни ҝөрүб... Гој ҝәлсин ҝөрәк нә дејир...

Елчин бу јад адам онлардан шүбһәләнмәсин дејә, бели чантанын ичинә гојуб булағын јанындакы гаја парчаларынын архасында ҝизләтди. Сонра исә хәнҹәри шалварынын белинә сохду вә сырыглысынын габағыны дүјмәләди. Тапдыг киши дә балтаны пенҹәјинин алтында ҝизләтди.

Јад адамын узағы гырх јашы оларды. Онун үзү түклү, ҝөзләри исә елә бил јухулу иди, - онун сифәтинә баханда белә бир тәәсүрат ојанырды ки, санки бу адам јениҹә јухудан ојаныб. О, јахын ҝәлиб онларла әл вериб ҝөрүшдү.

- Хош ҝөрдүк, - деди, - нә јахшы сизә раст ҝәлдим, мән үч ҝүндүр ки, азмышам, јолу тапа билмирәм...!

Тапдыг киши јериндән тәрпәнмәдән она әл вериб саламлашды, Елчин дә беләҹә ону сојуг гаршылады.

- Кимсән, нәчисән, а бала? – Тапдыг киши сакит нәзәрләрлә ону сүзүб сорушду. Јад адам кәмәриндән асылмыш пластмас су габыны чыхарыб булаға тәрәф ҝетди. О, су габынын гапағыны ачыб онун ичиндәки сују бошалтды вә ону јенидән булагдан долдура-долдура деди:

- Мән сәјаһәтчијәм, бу дағлары ҝәзмәјә чыхмышам... Бу дағлар мәним чох хошума ҝәлир...

- Бәс бәләдчисиз филансыз неҹә ҝәзирсән бу дағлары? – Тапдыг киши ондан шүбһәләнди. Онун бу суалы, дејәсән јад адамын хошуна ҝәлмәди. О, башыны чевриб Тапдыг кишијә бахды вә елә бил бир гәдәр аҹыгланды.

- Бәләдчиләр мәнә мане олур! – о деди вә су габыны башына чәкди.

Бу ҹавабдан Тапдыг кишинин шүбһәләри даһа да артды вә ҝөзүнү ондан чәкмәдән деди:

- ...Сән сәјаһәтчи дејилсән..., өзү дә дејәсән бајагдан бу һәнҝамәни сән бизим башымыза ачырсан... – Тапдыг киши буну дејиб балтаны пенҹәјинин алтындан чыхарды. – Дүзүнү де, ҝөрүм кимсән вә бураларда нә едирсән?! – дејә о, сәрт сәслә сорушду.

Елчин дә әлини сырыглынын алтына атыб хәнҹәрин дәстәјиндән јапышды вә һазыр дајанды. Јад адам онун да хошуна ҝәлмәмишди вә о, артыг-әксик бир һәрәкәтә јол версәјди Елчин һеч нә дүшүнмәдән дәрһал онун үстүнә атылаҹагды. Лакин јад адам онларын белә аҹыгланмасына гәтијјән әһәмијјәт вермәди вә ҝөзләрини Тапдыг кишијә зилләјиб гәзәблә деди:

- Ҹәннәт дә вар, ҹәһәннәм дә, Тапдыг киши! – о, буну дејиб ҝөзүнү Тапдыг кишидән чәкмәјәрәк она јахынлашды. Гоҹа елә бил нә исә гејри-ади бир сөз ешитди, о, јумшалыб балтаны јерә атды, бир сырави әсҝәр кими башыны дикәлдиб фарағат вәзијјәтдә дајанды вә һөрмәтлә деди:

- Тәмамилә доғрудур, јолдаш ҝенерал! Ҹәннәт дә вар, ҹәһәннәм дә!

Јад адам јахын ҝәлиб Тапдыг кишинин ҝөзләринә бир гәдәр дә бахды сонра да Елчинә тәрәф дөндү. Елчин јериндә донуб она бахыр, Тапдыг кишинин нијә бирдән-бирә она һөрмәтлә, ҝенерал, дејә мүраҹиәт етмәсинә тәәҹҹүб едирди. О, чаш-баш галмышды вә ҝөрдүкләринә инанмырды... - нијә Тапдыг киши бирдән-бирә чеврилиб белә мүтиләшди? Она нә олду? ...Һәм дә бу јад адам һардан Тапдыг кишини таныјыр?

- Сән фикирләширсән ки, мән кимәм, еләми? – дејә о, инди дә Елчинә јахын ҝәлиб сорушду. – Мән јадпланетлијәм...

Елчин бир гәдәр сусдугдан сонра удгунуб ондан сорушду:

- Сәнә нә лазымдыр? - Јенә онун вүҹудуну ваһимә бүрүдү.

- Мәнә сән лазымсан! -о, гәти сәслә деди вә әлавә етди. – Бүтүн бу һадисәләр дә әввәлҹәдән бизим дүшүндүјүмүз бир пландыр! ...Тапдыг кишинин јухусу да, онун сәнинлә тәсадүфән таныш олмасы да... - бунларын һамысы сәни бура ҝәтирмәк үчүн тәшкил олунуб! – Сонра о, Елчинин горхдуғуну ҝөрүб әлавә еләди, - биздән горхмаг лазым дејил, биз сәни ики саатдан сонра азад едәҹәјик.

Елчин буну ешидиб бир гәдәр өзүнә ҝәлди вә әлини сырыглынын алтындан чыхарыб сорушду:

- Мән сизин нәјинизә лазымам?

- Сәнин шүурунда бир “мәктуб” ҝизләдилиб, биз о мәктубу охумалыјыг...

- Мәним һарамда? – Елчин онун сөзләрини баша дүшмәјиб сорушду.

- Шүурунда! – јадпланетли тәкрар еләди.

- Ким ҝизләдиб ону орда?

- Бу узун сөһбәтдир, дәрһал сән һеч нәји баша дүшмәјәҹәксән. Мән сәнә һәр шеји сонра баша салаҹам, тәләсмә! Инди мәнимлә ҝедәҹәксән!

Елчин һәлә дә фарағат вәзијјәтиндә дуран Тапдыг кишијә бахды вә сонра јадпланетлијә деди:

- Мән һеч јана ҝетмәк истәмирәм...

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Јадпланетли дә Тапдыг кишини сүздү вә сакит сәслә деди:

- Мән Тапдыг кишини ҝипноз еләмишәм, она нә әмр етсәм дәрһал јеринә јетирәҹәкдир... – о, буну дејиб Елчинин ҝөзләринә диггәтлә бахды, – бу ҝүн артыг икинҹи дәфәдир ки, ону ҝипноз едирәм! Бајаг о, гәфил сәнин арханда пејда оланда да ҝипноз вәзијјәтиндә иди. ...Сәни дә ҝипноз едә биләрәм, анҹаг јахшы олар ки, сән өзүн көнүллү олараг мәнимлә ҝедәсән... – Јадпланетли бир гәдәр сәссиз-сәмирсиз Елчинә бахыб әмредиҹи тәрздә сөзүнә давам еләди, - хәнҹәри дә, балтаны да гој чантанын ичинә...

Елчин бир гәдәр она бахдыгдан сонра әјилиб балтаны Тапдыг кишинин ајаглары алтындан ҝөтүрдү. О, хәнҹәри дә белиндән чыхарыб чантаны ҝизләтдији јерә ҝәлди вә онлары чантанын ичинә гојду. Јадпланетли бундан сонра ондан нәзәрләрини ајырыб Тапдыг кишијә әмр еләди:

- Тапдыг киши, ҝет о гара дашы галдыр, кәнара ат!

- Олду! – Тапдыг киши бир әсҝәр кими уҹадан дилләнди вә санки гоҹа дејил, ҹаван бир оғлан кими гача-гача дашлара тәрәф јөнәлди.

Буну ҝөрән Елчин гәзәблә јад планетлијә деди:

- Бу гоҹа киши о бојда дашы неҹә галдыраҹаг?! – о, буну дејиб Тапдыг кишинин далынҹа тәләсди ки, она көмәк еләсин. Лакин јадпланетли зәһмлә Елчини сахлады.

- Мане олма! – деди.

Елчин онун сәсиндәки гәзәби дујуб фикириндән дашынды вә јадпланетлијә табе олду. Јадпланетли сәсини јумшалдараг изаһ еләди:

- Инсанлар фил кими ҝүҹлүдүрләр! Лакин онларын бу ҝүҹү мәһдудлашдырылыб... – сонра да әлавә еләди, - сиз һәлә өзүнүзү ахыра гәдәр өјрәнмәмисиниз, ким олдуғунузу, нәјә гадир олдуғунузу билмирсиниз...

Тапдыг киши гара дашын јанына чатыб ону бош бир јешик кими галдырб кәнара атды вә јенә фарағат вәзијјәтдә башыны дикәлдиб дајанды. Бу дашын алтында чох да дәрин олмајан бир гују вар иди! Јадпланетли илә Елчин бура јахын ҝәлдиләр вә гујунун башына чатыб дајандылар. Јадпланетли белиндән чантасыны чыхарыб ону ачды вә ичиндән бир ҝәвә чыхарыб Тапдыг кишијә верди.

- Ал бу ҝәвәни, Тапдыг киши, буна бүрәлән јат! –дејә әмр еләди. - Анҹаг әввәлҹә, биз гујуја дүшәндән сонра, дашла гујунун ағзыны өрт!

- Олду, јолдаш ҝенерал! – Тапдыг киши ҝәвәни ондан алыб јенә башыны дикәлтди.

- Дүш гујуја! - јадпланетли Елчинә деди.

Елчин гујуја јахын ҝәлиб онун ичинә бахды вә бурда дағларын алтына тәрәф узаныб ҝедән тунел олдуғуну ҝөрдү. О, башыны галдырыб јадпланетлијә бахды, онун сакит нәзәрләрлә она бахдығыны ҝөрүб бир гәдәр үрәкләнди, сонра нәзәрләрини Тапдыг кишијә тәрәф чевирди. Гоҹа елә бил робот иди, онун ҝөзләриндә һәјатдан әсәр-әламәт јох иди. О, Елчинҝилә дејил, габагдакы мешәләрә бахыр вә арам-арам нәфәс алырды.

- Әлвида, Тапдыг дајы! - Елчин, һәр еһтимала гаршы гоҹа илә видалашды вә гујунун ичинә атылды. Гујунун диби сәрт дејилди, бура елә бил јумшаг бир һава дөшәји сәрилмишди. Елчинин ајаглары гујунун дибинә тохунан кими тунелин диварларындан асылан узунсов лампалар ишә дүшүб јандылар вә тунел санки бајырдакы кими ишыға гәрг олду. Јадпланетли дә гујуја дүшдү вә тунелә тәрәф јөнәлиб Елчинә, архамҹа ҝәл, деди. Онлар динмәз-сөјләмәз гајаларын ичиндә јонулмуш бу тунеллә бир хејли ирәлиләдиләр вә ҝәлиб лифт гапысына охшар бир гапынын габағында дајандылар. Јадпланетли дивардакы дүјмәни басды вә гапы дәрһал ачылды. Онлар бура дахил олдулар вә Елчин буранын һәгигәтән лифт олдуғуну анлады. Чох да бөјүк олмајан бу лифтин диварлары шүшәдән иди вә бурда бир дәнә дә олсун дүјмә јох иди. Гапы өртүлдүкдән сонра јадпланетли өз дилиндә нә исә деди вә лифт дәрһал ашағы јөнәлди.

Елчинин ганы лап гаралмышды. О, јадпланетлинин үзүнә дејил, ҝаһ јерә, ҝаһ лифтин шахтасы боју дүзүлән лампалара бахыр, она нә олаҹағы һаггында дүшүнүрдү. О, гәтијјән бу јадпланетлијә инанмырды. Лакин о, һәлә тунелә дахил оланда бајаг булағын башында олдуғу кими мүхтәлиф сәсләр ешитмәјә башламышды. Санки кимсә она дејирди ки, сән һеч нәдән еһтијат етмәмәлисән, сәнә һеч нә олмајаҹаг, бир нечә саатдан сонра сән јенә булағын башына гајыдаҹагсан, сән бу јадпланетлијә көмәк етмәлисән... Бу сөзләр ара вермәдән тәкрар олунур, елә бил ону сакитләшдирмәјә чалышырды. Елчин бир гәдәр үрәкләниб јадпланетлинин үзүнә бахды вә онун сакит, бир гәдәр дә тәбәссүмлү бахышларыны ҝөрүб өзүнә ҝәлмәјә башлады, лакин һеч нә сорушмады. Сорушмаға исә онун чох суалы вар иди.

Шахтанын диварлары бојунҹа дүзүлмүш лампаларын тез-тез архада галдығындан мә`лум олурду ки, лифт чох бөјүк сүр`әтлә ашағы шығыјыр. Сүкутла ишләјән бу лифт хејли јерин алтына доғру ирәлиләди вә шахта гәфил јох оланда онларын гаршысында нәһәнҝ, уҹу-буҹағы ҝөрүнмәјән бир сарај пејда олду! Даһа доғрусу сарајын дахили ҝөрүнүшү пејда олду! Елчин ҝөрдүјү бу мәнзәрәдән һејрәтә ҝәлди вә јенә дә јуху ҝөрдүјүнү зәнн еләди! О, ҝөзләрини ҝөрдүјү мәнзәрәдән чәкә билмир, сарајын ҝөзәллијинә һејран галыб һара дүшдүјүнү дәрк етмәјә чалышды. Сарајын мәркәзиндә, ағ, гырмызы мәрмәр дөшәмәнин үстүндә нәһәнҝ гырыҹы тәјјарәни хатырладан ҝүмүшү рәнҝли космик ҝәми дајанмышды вә онун әтрафында чохлу адамлар ҝөзә дәјирди. Космик ҝәминин үстүнә сарајын гүббәсиндән бөјүк бир прожекторун конусвари шүасы дүшмүш, она даһа да даһијанә, ејни заманда һәм дә горхунҹ бир ҝөрүнүш вермишди. Сарајын һүндүр диварлары бојунҹа, нәһәнҝ, үстүндә мүхтәлиф нахышлар јонулмуш онларҹа гранит сүтунлар гурулмушду! Сүтунлардан јашыл, ҝөј... рәнҝли даирәви дирәкләр сарајын гүббәсинә доғру узаныб ҝедир вә гүббәнин мәркәзиндә бирләшиб чохбуҹаглы улдуз ҝөрүнүшү јарадырдылар! ...Мән һара дүшмүшәм, Илаһи?! Сән өзүн мәнә көмәк ол!- дејә Елчин һејрәтлә дүшүндү.

...Лифт нәһајәт ки, ашағы чатыб сүрәтини азалдараг дајанды вә онун гапысы ачылды. Бурда кешик чәкән мөһкәм бәдәнли киши вә јарашыглы гадын артыг фарағат вәзијјәтдә дајаныб онлары ҝөзләјирдиләр. Јадпланетли онлара нә исә дејиб бурдакы автомобилләрин биринә тәрәф јөнәлди вә Елчинә, кеч әјләш, дејиб өзү сүкан архасында әјләшди. Автомобилә әјләшән кими Елчин һисс еләди ки, горху вә еһтијат ону тәмамилә тәрк едиб вә о, санки чохдан таныдығы бир адамын јанындадыр. О, артыг бу һадисәјә марагла јанашыр вә јадпланетлијә елә бил һөрмәт етмәјә башлајырды. Автомобилә әјләшәндә исә о, лап үрәкләнди вә јадпланетлидән марагла сорушду:

- Неҹә олуб ки, бу сарајы тикмисиниз, һеч кәс хәбәр тутмајыб?!

- Бу сарај 15 милјон ил бундан әввәл тикилиб... – о, буну дејиб автомобили космик ҝәмијә доғру сүрдү вә әлавә еләди, – о вахт бурда инсанлар јашамырдылар!

- 15 милјон ил?!! – Елчин ешитдикләриндән јенә һејрәтә ҝәлди. – Сиз демәли о вахтдан бура ҝәлиб-ҝедирсиниз?

- Биз һәлә ондан да хејли габаг бу планетә ҝәлиб-ҝедирик, бурда бизим онларҹа белә базаларымыз вар!

- Белә де! – Елчин јенә һејрәтләнди вә сорушду. – Бәс нијә сиз биз инсанларла белә сичан- пишик ојнајырсыныз? Нијә биздән ҝизләнирсиниз?

- Биз әҝәр сизинлә ачыг әлагәјә ҝирсәк сиз инкишафдан галарсыныз...

- Нијә?!- Елчин тәҹҹүблә сорушду.

- Она ҝөрә ки, сиз бизә архајын олуб лазымынҹа чалышмајаҹагсыныз, гаршыныза чыхан һәр һансы проблеми бизим иштиракымызла арадан галдырмаға ҹәһд едәҹәксиниз... Нәтиҹәдә исә атасына архајын олан ушаг кими там инкишаф етмәјәҹәксиниз! Биз сизин ишләринизә јалныз глобал кризис әрәфәсиндә гарыша биләрик, сизи тәмамилә мәһв олмагдан хилас етмәк үчүн. – О, буну дејиб Елчинә бахды вә әлавә еләди, - јери ҝәлмишкән, биз дә инсанларыг...

- Бәс сәнин адын нәдир?

- Мәним адым Раудур...

- Мәни исә јәгин ки, таныјырсан, мәним адым Елчиндир...

- Таныјырам...

Автомобил бурдакы косманавтларын јанындан кечәндә онлар һамысы автомобилә тәрәф чеврилир вә фарағат вәзијјәтиндә дуруб онлара бахырдылар. Ҝөрүнүр Рау, һәгигәтән јүксәк рүтбәли бир адам иди, ја да бу космик ҝәминин командири иди. О, да дејәсән онлары саламлајырды вә әли илә онлара нә исә ишарә едирди. Нәһајәт онлар ҝәлиб космик апарата чатдылар вә Јадпланетли автомобили ҝәмидән дөшәмәјә узанан бир нечә ҝениш трапларын бири илә јухары сүрмәјә башлады. Онлар ҝәмијә дахил олуб бурдакы косманавтларын јанына ҝәлдиләр вә бурда да онлары фарағат вәзијјәтиндә гаршыладылар. Рау автомобили сахлајыб ондан дүшдү вә онлара өз дилиндә нә исә деди. Косманавтлар јенә бурдакы сајсыз һесабсыз екранлара тәрәф чеврилдиләр вә өз ишләри илә мәшғул олмаға давам еләдиләр. Анҹаг онлардан ики нәфәр јарашыглы ҝәнҹ гадын ајрылыб Јадпланетлинин јанына ҝәлди вә онунла нә һаггында исә данышмаға башладылар. Бура, ҝөрүнүр, космик ҝәминин учуш-идарә мәркәзинин јерләшдији салон иди. Бурда јухары мәртәбәләрә галхмаг үчүн бир нечә шүшә лифт, сајсыз һесабсыз монитор вә ири өлчүлү екран, ҝөјдәки улдузлар кими сајрышан ирили хырдалы минләрлә рәнҝарәнҝ лампалар вар иди. Лакин бүтүн бунлар артыг Елчини бир о гәдәр дә марагландырмырды. О, артыг бурдакы гадын вә гызлара бахыр, онларын неҹә ҝөзәл вә јарашыглы олдугларына нәзәр јетирирди. Һардан тапыб јығыблар бура бу ҝөјәрчинләри? – дејә о, дүшүндү вә сырыглысынын габағыны дүјмәләјиб өзүнү гызлара хош ҝәлсин дејә сәлигә саһмана салмаға башлады. О, Тапдыг кишинин сөзүнә гулаг асыб ҝөдәкчәсини бу көһнә әсҝәр сырыглысына дәјишдији үчүн һејфсләнди. Нәдәнсә бу заман она бахан јадпланетлинин дә, гызларын да үзләриндә хәфиф бир тәбәссүм јаранды вә јадпланетли Елчини әли илә јанына чағырды.

- Инди бу косманавтлар сәни хүсуси лабароторијаја апараҹаглар, - деди. - Сән орда душ гәбул едиб палтарыны дәјишмәлисән, әҝәр истәсән наһар да едә биләрсән. Јарым саатдан сонра сән бүтүн ишләрини гуртарыб әмәлијјата һазыр олмалысан!

Елчин “әмәлијјат” сөзүнү ешидәндә кефи позулду вә елә билди ки, ону ҹәрраһијә әмәлијјатына һазырлајырлар. О, ағзыны ачыб е`тираз еләмәк истәјирди, анҹаг Рау ону габаглады.

-Јох, сәни ҹәрраһијә әмәлијјаты етмәјәҹәјик, нараһат олма...! – о, буну дејиб диггәтлә она бахды вә јенә сөзүнә давам еләди. – Һә, сән бир шеји дә билмәлисән, инсанлар фикирләшәндә онларын бејни санки данышыр, биз исә һәмин сәсләри ешидирик... Баша дүшдүн нә демәк истәјирәм?

- Јох, - дејә Елчин гызлара бахыб ҹаваб верди.

- Сән нә фикирләшсән гызлар ону ешидәҹәкләр, - јадпланетли тәбәссүм долу ҝөзләри илә она бахды. Елчин јалныз инди онун нә демәк истәдијини баша дүшдү вә бир гәдәр утанан кими олду.

- Биабыр олдуг ки! - деди. – Нә чохбилмиш гызлардыр...?!

- Һә, еләдир! Онларын һәрәсинин 5 мин ил јашы вар...

- ...5 мин ил!? – Елчин һејрәтләнди вә јенә гызлара бахды, - һеч демәзсән бунларын 5 мин ил јашы вар! – сонра да сорушду, - бәс әрләри неҹә, вар бунларын?

- Әрләри дә вар...

- Онлар да адамын фикирләрини ешидә билирләр?

- Һә!

- Јахшы ки, буну вахтында мәнә дедин... – Елчин ҝөзүнү гызлардан ајырыб башга косманавтлара бахды. Онлардан бир чоху диггәтлә она бахырдылар. Елчин буну ҝөрүб тәләсик сорушду, - лабараторија һардадыр?

Јадпланетли гызлара нә исә дејиб јенә автомобилә әјләшди вә Елчинә мүраҹиәт еләди:

- Тәләсин, сизин артыг 29 дәгигә вахтыныз галды!

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Елчин душ гәбул етдикдән сонра гызлар она гызылы рәнҝли костјум ҝејдирдиләр вә сачларыны фенлә гурудуб сәлигә илә дарадылар... Костјум да Елчинин чох хошуна ҝәлди вә о, фикирләшди ки, јадпланетлидән хаһиш еләсин ки, ајрыланда бу костјуму јадиҝар олараг она һәдијјә версин. О, артыг һеч нәдән еһтијат етмир вә өзүнү чох сәрбәст апарырды. Бүтүн бу вахт әрзиндә Елчин бир нечә дәфә гызлары сөһбәтә тутмаға ҹәһд еләди, лакин һеч нә алынмады. Гызлар онун бүтүн суалларыны ҹавабсыз гојур, анҹаг өз араларында нә исә данышырдылар. Сонра онлар мәтбәхә охшар бир јерә ҝәлдиләр. Елчин әввәлҹә наһардан е`тираз еләмәк истәди, сонра фикирләшди ки, јә`гин бунларын јемәкләри чох дадлыдыр, гој бир буну да јохласын. Гызлар ону ҝәтириб сәлигә илә бәзәдилмиш јемәк столунун архасында әјләшдирдиләр. Елчин чәнҝәли ҝөтүрүб стола дүзүлмүш јемәкләрин дадына бахмаға башлады вә јемәкләр һәгигәтән онун хошуна ҝәлди:

- ...Нә дадлы јемәкләрдир, бәһ-бәһ! Өзүнүз һазырламысыныз?!-дејә сорушду.

Гызлардан јенә сәс чыхмады. Буну ҝөрән Елчин гызлары јүнҝүлвари санҹмаг гәрарына ҝәлди, фикирләшди ки, бәлкә гызларын дили ачыла. Лакин о, нә гәдәр чалышдысада фикирләрини дејә билмәди, - о, сорушмаг истәјирди ки, гызлар сиз бурда гуллугчу ишләјирсиниз? Һәм дә нәдәнсә јемәк онун боғазында илишиб галды. О, өксүрүб бир тәһәр јемәји удду вә “сәккиз дәгигә вахтын галыб”, сөзүнү ешитди.

- ...Зарафат да еләмәк олмур бунларнан... – о, өксүрә-өксүрә өз-өзүнә деди. - Вај бунларын әрләринин һалына!

Гызлар јенә сусуб һеч нә демәдиләр вә өз дилләриндә нә исә данышмаға башладылар. Јемәкдән сонра онлар Елчини бөјүк бир лабараторијаја ҝәтирдиләр. Ону бурдакы ҝениш екранлары олан телевизорларын габағында гојулмуш һүндүр креслоларын бириндә әјләшдириб башына гәләм бојда антеннасы олан бир шлем гојдулар. Бу заман Рау да ики нәфәр башга косманавтла бура ҝәлдиләр. О, јашыл рәнҝли зәрли пагонлары олан ҝүмүшү скафандр ҝејмиш, белинә исә үстүндә чохлу хырда лампалары јаныб-сөнән енли гара кәмәр тахмышды. Онун голларында да дирсәјә гәдәр узун, гара голбаглар варды вә онларын үстүндәки мүхтәлиф хырда ҹиһазларын лампалары алмаз кими бәрг вурурду... О, креслода әјләшдикдән сонра гызлар да, онунла ҝәлән косманавтлар да кереслоларда әјләшдиләр вә бундан сонра телевизорлар ишә дүшүб анлашылмаз фигурлар ҝөстәрмәјә башладылар.

- Һә, Елчин, өзүнү неҹә һисс едирсән? – дејә јадпланетли ҝөзүнү екрандан чәкиб она бахды.

- Јахшы һисс едирәм, сағ ол...

- Чох ҝөзәл, - јадпланетли деди вә сөзә башлады... – Инди сәнин шүурундакы “мәктубу” чалышаҹағыг ки, тапаг вә охујаг. “Мәктуб” сәнин бејнинин һүҹејрәләриндәдир. – О, буну дејиб Елчиндән сорушду: - Һүҹејрә билирсәнми нәдир?

- Ешитмишәм, - Елчин ҹаваб верди. – Анҹаг мән биләни онлар һејванларда олурлар... Һеч билмирдим ки, инсанларда да һүҹејрә олур... Јохса тәкҹә мәндә вар, һүҹејрә? – дејә о сорушду.

- ...Һүҹејрә бүтүн ҹанлыларда олур, о ҹүмләдән биткиләрдә дә, - јадпланетли тәбәссүмлә ҹаваб верди. – Сизин планетин инсанларынын бејин һүҹејрәләринин чохусу биз тәрәфдән гападылыб, онлар санки “јатырлар”. Лакин инсан стресс вәзијјәтә вә јахуд гејри-ади вәзијјәтә дүшәндә бу һүҹејрәләрин бә`зиләри ојанырлар. Биз дә сәни сү`ни јолла стресс вәзијјәтинә салмалы олдуг. Булағын башындакы о јанар күрә илә баш верән ҝөрүнтү бунун үчүн тәшкил олунмушду.- О, буну дејиб екранын гаршысындакы дүјмәләрдән бирини басды вә јенә сөзүнә давам еләди. - Сәни әмәлијјат гуртаранаҹан данышмаг имканындан мәһрум едәҹәјик, бизимлә сәнин аранда биртәрәфли сәссиз диалог режими јаранаҹаг вә әмәлијјат гуртаранаҹан бу режим давам едәҹәкдир. Һәр һансы суал сәни марагландырса биз ону ешидәҹәјик вә лазым билдијимизи ҹавабландыраҹағыг. Инди исә мән сәнә неҹә олуб ки, бу “мәктуб” сәнин шүрунда пејда олуб ону изаһ едәҹәм. – Јадпланетли буну дејиб јенә дүјмәләрин бирини басды. – Мин ил бундан әввәл бизим дүшмәнләримиз Паралел дүнјада јашајан ҝөркәмли бир алимимизи оғурлајыблар...

Елчин биринҹи дәфә иди ки, Паралел дүнја сөзүнү ешидирди. Одур ки, фикирләшди ки, ҝөрәсән бу Паралел дүнја нә демәкдир? Јадпланетли онун фикрини ешидиб екрандан ҝөзүнү чәкиб Елчинә бахды вә изаһ еләди:

- Паралел дүнја, јәни ки, о дүнја... Сиз “Паралел дүнјаны”, “О Дүнја” ады илә таныјырсыныз... – О, буну дејиб јенә екрана бахды вә сөзүнә давам еләди. – Паралел дүнјада бизим башга, даһа бөјүк алимләримиз дә јашајыр, лакин нәјә ҝөрә мәһз бу алим бизим дүшмәнләримизә лазым олуб, бу бизә гаранлыг олараг галыр... Биз һәр беш јүз илдән бир бу алимә баш чәкиб онун әсәрләрини, әлдә етдији елми наилијјәтләри ондан өјрәниб она јени тапшырыглар верирдик. Лакин о, бизим тапшырыглардан әлавә, ону марагландыран Каинатын башга сиррләри үзәриндә дә ишләјирди вә тәссүфләр олсун ки, о, бу барәдә һеч кимә һеч нә сөјләмирди. Үмумијјәтлә о, чох гапалы бир адам иди, һеч гоншуларына да гајнајыб-гарышмырды. Одур ки, онун сон заманлар һансы саһәдә ишләдији бизә мә`лум дејил. Биз белә еһтимал едирик ки, онун оғурланмасына сәбәб онун сон заманлар әлдә етдији елми наилијјәтләр олубдур. Инди, Елчин, сәнин шүурундакы о “мәктуб” ола билсин ки, бизә бу алимин һансы суал әтрафында ишләдији һаггында бир мә`лумат версин, һәм дә бу алимин һарда ҝизләдилдијини өјрәнәк. Неҹә олуб ки, бу “мәктуб” сәнин шүрунда ҝизләдилиб? Һәмин алимин оғурланмасындан бир гәдәр габаг бу дүнјада јашајан бир дәмирчи онун гонағы олуб вә үч ҝүн онун јанында галыб. Бу дәмирчи сән јашајан шәһәрдә јашајырмыш вә ҝүнләрин бир ҝүнү һәмин шәһәрин падшаһы гәфил хәбәр тутуб ки, онун өзүнә дост һесаб етдији гоншу өлкәнин падшаһы достлуғу позуб, онун үстүнә һүҹум етмәјә һазырлашыр. Бу ҝөзләнилмәз хәбәри ешидән кими падшаһ тә`ҹили мүһарибәјә һазырлашмаға башлајыб вә дәмирчиләрә дә силаһ-сурсат дүзәлтмәк әмрини вериб. Иш о гәдәр чох имиш ки, дәмирчиләр ҝеҹә-ҝүндүз ишләмәли олублар, онларын бә`зиләри һәтта иш башында дүнјаларыны дәјишибләр. Дәмирчиләрдән бири исә, бизим алимин гонағы олан, једди ҝүн, једди ҝеҹә дајанмадан ишләјиб, сәккизинҹи ҝүн исә јухусузлугдан һушуну итириб өзүндән ҝедибдир. О, јалныз үч ҝүн, үч ҝеҹә јатандан сонра ајылыбдыр вә о, даһа доғрусу онун руһу, бу мүддәт әрзиндә Паралел дүнјаја кечиб, һәмин алимин јанында гонаг олуб... Гысасы десәк, бу дәмирчи о дүнјаја ҝедиб, гајыдыбдыр! - Буну дејиб јадпланетли јенә Елчинин үзүнә бахды вә бир гәдәр сусуб деди: – Һәмин дәмирчи сәнин бабан олуб, улу бабан!

Елчин бу сөзләри ешидәндә севинҹлә фәрәһләнди. Анҹаг о, мүвәггәти ифлиҹ олдуғундан, нә јериндән дура билди, нә дә ки, ағзыны ачыб бир сөз дејә билди. Елә анҹаг сонсуз севинҹ ичиндә алышыб јанан ҝөзләрини тез-тез јумуб-ачмаға ҝүҹү чатды. Јад планетли ҝүлүмсәјиб деди:

- Сакит ол, - о, буну дејиб әлини Елчинин әлинин үстүнә гојду вә сөзүнә давам еләди. – Инсанларда бир техники хүсусијјәт вар, онлардан ким ки, о дүнјаја ҝедиб гајыда билир, орда ҝөрдүкләринин һамысы онун јаддашына һәкк олунуб галыр вә ирси јолла нәсилдән-нәсилә өтрүлүр. Сәнин улу бабан орда олан мүддәт әрзиндә ҝөрдүкләринин һамысы бир лент јазысы кими онун јаддашында һәкк олуб галыб, сонра исә бу јазы ҝәлиб сәнә чатыб...

Бу заман јадпланетлинин гаршысындакы екранда мүхтәлиф инсан вә һејван фигурлары олан бөјүк бир емалатхана ҹанланды вә бурда орта бојлу, гәрибә ҝејимли бир киши пејда олду. О, бу фигурлары кимә исә ҝөстәриб Елчинә мә`лум олмајан дилдә нә исә дејирди. Лакин онун сөһбәт еләдији адам нәдәнсә екранда ҝөрүнмүрдү вә елә бил һәмин адам әлиндә видеокамера тутуб бу емалатхананы лентә чәкирди.

- Бах, бу һәмин оғурланан алимдир, - јадпланетли гәрибә ҝејимли кишини Елчинә ҝөстәриб деди. – Онун сөһбәт еләдији адам исә сәнин бабандыр. Бу ҝөрүнтүләрин һамысы, сәнин бабанын ҝөрдүкләридир.

Елчин демәк истәди ки, бәс мән бабамын үзүнү ҝөрмәјәҹәм? Јадпланетли екрандан ҝөзүнү чәкмәдән ҹаваб верди:

- Әҝәр бабан бу үч ҝүн әрзиндә ҝүзҝү гаршысында дурубса, онда о да ҝөрүнәҹәкдир... О, санки бир оператор кими өз “чәкдији” лентә дүшмүр... Онун јалныз сәси “лентә” јазылыр. – Јадпланетли сөзүнү јарымчыг гојду. Косманавтлардан бири әлини екрана узадыб нә исә деди вә онларын һамысы даһа да диггәтлә екрана бахмаға башладылар. Алим бурда, дивардан асылан ағ рәнҝли лөвһәдә ганадлы бир һејван шәкили чәкди вә сонра да Елчинин улу бабасы илә бу һејванын сары рәнҝли металдан фигуруну дүзәлтмәјә башладылар...

(Арды вар)

[Устаман]

(Сону)

Елчин ҝөзләрини ачанда ҝөрдү ки, Тапдыг кишинин јанында јухуја ҝедибдир. Јадпланетлиләр артыг онун шүурундан ”мәктубу” јазыб ҝөтүрмүш, сонра да йаддашындан сон һадисәләри силиб ҝәтириб Тапдыг кишинин јанында, булагдан бир гәдәр аралы, отларын үстүндә гојуб ҝетмишдиләр. Елчин јухуја ҝетдијиндән тәҹҹүбләнди вә неҹә олуб ки, јухуја ҝетдијини јада салмаға чалышды. Онун јадына неҹә бура ҝәлиб чыхдыглары, Тапдыг кишинин неҹә бурда отуруб бир гәдәр динҹәлмәк истәдији дүшдү. Сонра о, булагдан су ичиб ҝери гајытды вә отларын үстүндә отуруб Тапдыг кишинин ајаға дурмасыны ҝөзләди. О, өзү бу сирли дашын алтыны онсуз газмаг истәмәди, истәди ки, һәр шеј Тапдыг кишинин ҝөзләри гаршысында олсун. Сонра арада инҹиклик олмасын дејә, о, белә етди. Вә...вә неҹә одуса о да јухуја ҝетди! Бу Елчинә чох гәрибә ҝөрүндү, чүнки о, чох надир һалларда ҝүндүзләр јатарды! Јәгин дағларын һавасындандыр, дејә Елчин дүшүндү вә јериндән галхды. Тапдыг киши дә јухудан ојанды вә јериндән дуруб ҝүмраһ сәслә деди:

- Һә, оғул, мән јахшыҹа динҹәлдим, ҝедәк, ҝедәк ҝөрәк о дашын алтында нә вар?!

Онлар гара дашын јанына ҝәлдиләр вә Елчин онун алтыны газмаға башлады. Јер мөһкәм олдуғу үчүн чох чәтинликлә газылырды. Буну ҝөрән Тапдыг киши Елчинә деди:

- Оғул, белә сәнә чох әзијјәт олаҹаг, ҝәл ҝедәк јоғун бир будаг кәсәк, ону лом кими дашын алтына салаг галдыраг.

Онлар белә дә етдиләр. Балта илә ҹаван бир ағаҹын ҝөвдәсини кәсиб ону јарпаглардан тәмизләдиләр вә ону лом кими дашын алтына сохуб галдырдылар. Елчин дашы галдырдыгдан сонра Тапдыг киши әјилиб онун алтыны јохлады вә бурда торпагдан савајы һеч нә олмадығыны ҝөрдү.

- Һеч нә јохдур бурда, оғул, - о, мә`јус шәкилдә деди, сонра да әлавә еләди, - Һардадыр о бәхт биздә...? Инди бурда бир сандыг гызыл олсајды дүнја дағылмазды ки?!

Бајагдан дашы зорла сахлајан Елчин нәһајәт ”лому” ашағы салды вә елә һәмин дашын да үстүндә отурду. Тапдыг киши дә онун јанындакы дашын үстә әјләшди вә онлар нә едәҹәкләри һаггында фикирләшдиләр.

- Бу јухуну ҝөрәсән гурбан олдуғум мәнә нәјә ҝөрә ҝөстәрди, нә демәк истәјирди мәнә? – дејә Тапдыг киши јенә јухусуну јада салды.

- Тапдыг дајы, бәлкә сән сәһв салыбсан, башга дашы јухуда ҝөрүбсән?

Тапдыг киши бу сөзләри ешидәндә елә бил дирчәлән кими олду вә деди:

- Бәлкә дә, ај оғул... Јорнуғуну ал, о бири дашларын да алтына бахаг....

... Беләҹә онлар бу дашларын һамысыны нөвбә илә галдырыб алтына бахдылар... Дашларын алты бош иди. Онлар икиси дә мә`јус олуб булағын башына гајытдылар вә бир гәдәр дә ҝөј булағын сујундан ичиб ҝери гајытмаға башладылар. Тапдыг киши јенә габаға дүшдү вә онлар сөһбәт едә-едә ҝәлиб дәрәнин ичиндәки чајын јанына чатдылар. О, бајаг Елчинин бура атдығы јасты дашларын үстүндән ҹаван бир оғлан кими атылыб кечди вә о бири саһилә чатанда нәдәнсә дурухуб Елчинә бахды.

- Оғул, деди, - мәним дизим ағрылары тамам кечиб, елә бил һеч ағрымырдылар, өзүм дә елә бил беш-он ил ҹаванлашмышам... Мәнә нә исә олуб!

- Јухарыдан ашағы енмәк асан олур, Тапдыг дајы, јә`гин ондандыр... – дејә Елчин еһтимал еләди.

- Јох, - Тапдыг киши деди. - Әввәлләр онларын ағрысыны һәмишә һисс едирдим, јухары да галханда, ашағы да енәндә, инди исә һеч бир ағры јохдур... Мә`ттәл галынасы ишдир...

Онлар һеч јанда дајанмадан бирбаша кәндә гајытдылар. Елчин Тапдыг кишидән хаһиш еләди ки, она бир банка да бал сатсын.

- Дүнән нәнәм бизә ҝәлмишди, бал јаман онун хошуна ҝәлди, дејирәм бир банка да алым она верим...

Онлар машына отуруб Топал Асланын евинә ҝәлдиләр. Тапдыг киши ҝедиб ондан балы алыб ҝәтирди, сонра да Елчин ону ҝәтириб евинә гојду вә Зибәр хала илә, балаҹа Рәсулла да худафизләшиб шәһәрә гајытды. Онун ҝөзләри јалныз кәнддән чыханда машынын саатына саташды вә хејли тәҹҹүбләнди. Саат артыг беши ҝөстәрирди!

Изменено 5 января, 2010 пользователем Устаман

[Ramiz Aslanov]

Устаман, еще до конца не дочитал, но Очень интересно!

[Ramiz Aslanov]

Çox maraqlı və mə`nalı bir hekəyədir!

Təşəkkürlər!

[alieff]

а кто автор сего произведения?

[Устаман]

Çox maraqlı və mə`nalı bir hekəyədir!

Təşəkkürlər!

Диггәтинизә ҝөрә чох сағ олун, Рамиз мәллим! Уғурлар олсун!

[Устаман]

а кто автор сего произведения?

Как это кто?! ...странный вопрос задаёте, уважаемый... Обижаете... Как могу так и пишу! Выше головы не могу спрыгать!