N?fs T?zkiy?si F?rzdirmi?

[Muksir]

Al?nt?d?r. Qaynaq: http://ehlitevhid.com/forums/index.php?showtopic=1603

??? ???? ?????? ??????

D?nya tarixi boyu insanlar zahirl?rinin islah?na batinl?rinin islah?ndan daha ?ox diqq?t yetirmi?l?r. ?nsanl???n bir par?as? olan M?s?lmanlar da – t??ss?f ki – bu "zahirilik"d?n paylar?n? art?qlamas?yla al?blar. ??ri?tin zahird? ist?diyi ?eyl?ri var g?cl?riyl? ortaya qoyan bir ?ox m?s?lman ??ri?tin batind? ist?diyi ??rtl?rin n? oldu?u haqda t?s?vv?r? bel? malik deyil... Halbuki, Uca Allah insanlar?n zahirin? deyil q?lbin?, m?n?viyyat?na baxar. El? is? Allah?n r?zas? ???n ?al??an batinin?, insanlar ???n ?al??an zahirin? daha ?ox diqq?t yetir?r!

M?s?lmanlar?n ya?ad??? zill?tin ana s?b?bl?rind?n biri d? m?hz m?n?vi d?y?rl?rini itirm?l?ridir. N?tic? olaraq d?nya v? Axir?t zill?tin? s?b?b olan bu m?n?vi kirlilikd?n qurtulmaq ???n "N?fs T?zkiy?si" elmini ?yr?nm?k qa??n?lmazd?r!

Aliml?rimiz q?lbin: riya, t?k?bb?r, ?z?n?n b?y?nmi?lik, ?z?n? Allaha ehtiyacs?z his etm?, h?s?d v? ba?qa hallar? haqda elm ?ld? etm?yin h?km? haqq?nda n?l?r deyibl?r?

"N?fs T?zkiy?si" elmini ?yr?nm?k h?r m?s?lmana farzul aynd?rm?? Bu elmi t?rk ed?n g?nahkar olarm??

Bu elm nec? f?rz olmaz ki, b?t?n ?m?ll?rimizin s?hihliyi, m?qbullu?u ona ba?l?d?r? Nec? f?rz olmaz ki, qurtulmaqla ?mr olundu?umuz b?t?n m?n?vi x?st?likl?rin t??hisi v? t?davisi bu elmd? ?yr?dilir?

Uca Allahdan biz m?htac qullar?n? m?v?ff?q q?lmas?n? dil?yir?m!

Mutasavv?flardan ?bu H?mid ?l ?azali (450-505h/1058-1111 m) "?hyau Ulumid Din" adl? kitab?nda bu elmin f?rzul ayn olmas? haqda bel? deyir:

???? ??? ??????? ???? ???????? ?? ??????? ?? ??????? ???????? ?????????? ????????? ??????? ?? ???????? ??? ?????? ??????????? ?? ???? ????? ???????? ???? . ????? ?? ???? ???? ??? ???? ????? ???? ??? ???? ???? ???? :

« ??????? ??????????? : ???? ??????? , ??????? ????????? , ??????????? ????????? ?????????? » , ??? ??????? ???? ?????? . ?????? ?? ??????? ??? ???????? ?????? ??????? ????????? ????????? ?????????? ???????? ???? ??????? ????????? ? ????????? ???? ???? .

??? ???? ???????? ??? ??????? ??????? ??????? ???????? ??????? ???????? ??????? ???????? ? ????? ??? ?? ????? ?????? ????? ??? ? ????????? ?? ??????? ?????? ???????? , ????? ???? ???? ?????? ?????? ?????????? ? ?????? ?? ?????? ?? ?????? ??????????? ??? ?????? ????????? , ??? ?????? ?????? ?????? ???????? ??? ?? ??????

"?nsan ?ox halda ??r, riya v? h?s?d kimi ?eyl?r? s?b?b olan ?ns?rl?rd?n azad olmad???na g?r?, "H?lak edici ?eyl?r bab?ndan" (Bu m??llifin "?hyau Ulumid Din" kitab?n?n bir r?b?d?r) ?z?n?n m?htac oldu?u ?eyl?ri ?yr?nm?si laz?md?r.

Bunu ?yr?nm?si nec? vacib olmaz ki, Allah R?sulu – sallallahu aleyhi v? s?ll?m – bel? buyurmu?dur:

"Bu ?? ?ey h?lak edicidir: Tabe olunan simiclik, tabe olunan hava (h?v?s) v? insan?n ?z?n? b?y?nm?si."

He? bir insan bu xisl?tl?rd?n azad deyil! Kibr, Ucb (?z?n? b?y?nm?) v? b?nz?ri xisl?tl?r kimi q?lbin q?nanm?? hallar?ndan ir?lid? zikr ed?c?kl?rimiz bu ??? h?lak edici ?ns?r? tabedir v? bunlar?n izal?si f?rzul aynd?r.

Bunlar?n izal?si is? sad?c? h?dl?rinin, s?b?bl?rinin, ?lam?tl?rinin v? d?rmanlar?n?n bilinm?siyl? m?mk?nd?r.

??nki, kim ??rri bilm?zs? ona bula?ar. D?rman, s?b?b? ziddiyl? qar??l?q verm?kdir. El? is? s?b?b v? s?b?bkar? tan?madan bu nec? m?mk?n olar?

"H?lak edici ?eyl?r bab?nda" zikr etdikl?rimizin ?ks?riyy?ti f?rzul ayn qismind?ndir. Lakin, insanlar ?zl?rini ?laq?dar etm?y?n ?eyl?rd? m???ul olaraq toplu halda bu f?rzl?ri t?rk edibl?r."

Qaynaq: ?bu H?mid ?l ?azali: ?hyau Ulumid Din: 33

Beyrut: Darus Sadir: 2004

H?n?fi aliml?rind?n

Muh?mm?d ?min bin ?m?r Abidin

(1238-1307 h/1823-1889 m) “?d Durrul Muxtar ??rhu T?nviril ?bsar” isimli ?s?r? yazd??? ha?iy?d? bel? deyir:

??? ?????? ????????? : ?? ???? ?? ???????? ???? ???????? ??????? ?????? ???????? ? ????? ?????? ?????? ??????? ???? , ?????? ??????? ???????? ?????? ???????? ? ????? ??????? ?????? ??? ????? ????? ???????? ? ?????? ???????? ????????? , ?? ??? ??????? ?????? ??? ????? ?????? ????????

" "T?byinul M?harim" adl? ?s?rd? deyilir: be? f?rzin v? ixlas?n ?yr?nilm?sinin f?rziy?tind? ??bh? yoxdur. ??nki, ?m?ll?rin s?hihliyi (m?qbullu?u) buna ba?l?d?r.

Halal, haram haqq?nda m?lumatl? olmaq f?rzdir.

Riya haqq?nda da bilgiy? sahib olmaq f?rzdir! ??nki, riya s?b?bil? abid savabdan m?hrum qalar!

H?s?d, Ucb (?z?n? b?y?nm?k) haqq?nda elm? sahib olmaqda f?rzdir. ??nki, bu iki ?ey at??in odunu yand?rd??? kimi ?m?ll?ri yey?rl?r."

Qaynaq: ?bn Abidin: R?ddul Muxtar al?d Durril Muxtar: 1/126

Daru Al?mil Kutub: 1423/2003

[Muksir]

Yen? Muh?mm?d ?min bin ?m?r Abidin (1238-1307 h/1823-1889 m) m?vzumuz haqda deyir:

?? ????? ???????? ????????? ????????? ???????? ???? ???? ? ??????? ?????? ??? ????? ??????? : ????????? ????????? ????????? ???????? ????????? ?????????? ??????????? ?????????? ????????? ????????? ?????????? ?????????? ??????????? ??????????? ?? ?????? ????????? ?????????? ?????????? ?????? ??????? ??????? ??? ?? ???????? ?? ?????? ??????????? ??? ????????

"...?xlas, Ucb (?z?n?n b?y?nm?k), H?s?d v? Riya haqq?nda bilgi f?rzul aynd?r.

N?fsin af?tl?rind?n/b?lalar?ndan: Kibr (b?y?kl?nm?), simiclik, kin, aldatmaq, (l?zumsuz) q?z?b, ?dav?t, bu?z, tamah, na??k?rl?k, t?k?bb?r, x?yan?t, yaltaql?q, haqqa qar?? b?y?kl?nm?, m?kr, hiyl?g?rlik, kobudluq, tulul ?m?l (d?nyaya dal?b axir?ti unutmaq) v? "?hya" kitab?n?n "H?lak edici ?eyl?r" b?l?m?nd? a??qlanan ?eyl?rd?n b?nz?rl?ri d? bel?dir (haqlar?nda bilgi ?ld? etm?k f?rzul aynd?r)."

Qaynaq: ?bn Abidin: R?ddul Muxtar al?d Durril Muxtar: 1/127

Daru Al?mil Kutub: 1423/2003

[Muksir]

Orta Asiya H?n?fi aliml?rind?n Burhanul ?slam ?z Z?rnuci (hicri 6-c? ?sr) q?lb hallar?n?n bilinm?sinin f?rz oldu?u haqda deyir:

????? ??? ?????? ???? ???? ?????? ???? ???? ????????? ?? ?????? ???.

????? ?????? ???? ???? ?????? ????? ?? ???????? ???????? ????????? ??????? ???? ????? ?? ????? ???????

"Dig?r davran??lar v? m???uliyy?tl?r d? bel?dir. Bir ?eyl? m???ul olan h?r k?s, m???ul oldu?u ?eyd? haramdan qorunmaq ???n laz?m olan elm? sahib olmal?d?r.

El?c?d? M?s?lmana t?v?kk?l (Allaha g?v?nm?k), inab? (Allaha y?n?lm?k), xa?y? (Allahdan qorxmaq), r?za (Allahdan raz? olmaq) kimi q?lb hallar?n? bilm?k d? f?rzdir. C?nki, bunlar h?r halda vaqe/laz?m olan ?eyl?rdir."

Qaynaq: Burhanul ?slam ?z Z?rnuci: T?limul Mut?allim Tariq?t T?allum: 8-9

Xartum: ?d Darus Sudaniyy? lil Kutub: 1425/2004

[Muksir]

M?vzumuz bar?d? ?mam Muhyiddin ?n N?v?vi (631-676 h/ 1233-1277 m) bel? demi?dir:

??? ?????? ??????? - ??? ?????? ?????? ??????? ????????? ????????? ???????? - ???? ?????????? : ?????? ??????? ?????????? ???????? ????????? ???? ???? .

???? ????? : ??? ???? ????????? ?????? ?????? ??? ???? ????????? ?????????? ????? ??? , ??? ?????? ?????? ??????? .

??? ??? ?????? ???? : ?? ??????? ??? ?????? ?????? ??? ??? ??? ????? ????? ???????? , ??? ?????? ????? ??????? ?????? ??? ???? ?????? ?????? ?????? .

??? ??? ???????? ??? ?????? ??? ??????? ??????? ???????? ?????? ?????? . ?????? ?????

"Q?lb elmin? g?linc? - bu h?s?d, ucb (?z?n? b?y?nm?k) v? b?nz?ri q?lb x?st?likl?rinin bilinm?sidir - ?azali bu haqda bel? demi?dir:

"Q?lb x?st?likl?rinin h?d?dlar?n?, s?b?bl?rini, m?alic?sini v? d?rman?n? bilm?k f?rzul aynd?r".

Ba?qalar? is? (t?fsilata ged?r?k) bel? demi?l?r: ?g?r M?k?ll?f? bu haram q?l?nm?? x?st?likl?rd?n salim bir q?lb verilmi?s?, bu ona yet?rlidir v? x?st?likl?rin d?rmanlar?n? ?yr?nm?k ona g?r?kli olmaz.

Yox ?g?r q?lbi bu x?st?likl?rd?n salim deyils? bax?lar:

A ) ?g?r bu bar?d? elm ?ld? etm?d?n d? q?lbini t?mizl?m?yi bacararsa t?mizl?m?si laz?md?r. Nec?ki, zina v? b?nz?ri ?eyl?ri t?rk etm?nin d?lill?rini ?yr?nm?d?n d? zinan? t?rk etm?si laz?md?r.

B ) Yox ?g?r bu x?st?likl?ri t?rk etm?yi sad?c? m?zkur elmi (q?lb elmini) ?yr?nm?kl? bacararsa o zaman f?rzul ayn olar. Allah daha yax?? bilir."

Qaynaq: Muhyiddin ?n N?v?vi: ?l M?cmu: 1/51

M?kt?b?tul ?r?ad

?mam N?v?vi – Uca Allah?n r?hm?ti ?z?rin? olsun – m?s?l? haqq?nda t?fsil n?ql etmi?dir. B?zi qeydl?rin faydal? olaca??n? umuram:

1. ?nsan ?z q?lbinin s?lim yoxsa x?st? oldu?unu q?lb x?st?likl?rinin ?lam?tl?rini ?yr?ndikd?n v? x?st?likl?rinin ?lam?tl?rini bildikd?n sonra bil?r. Bu s?b?bl? ?n az?ndan t??his ???n bu m?lumatlar ?ld? edilm?lidir.

2. X?st?likl?ri tan?mayan v? t?davi yollar?n? bilm?y?n bir insan?n, q?lbini lazimi qaydada t?mizl?si uzaq bir ehtimald?r. X?sus?n x?st? q?lbli insanlar?n i?ind? ya?ark?n x?st? oldu?umuzu anlamaq ?ox ??tindir.

[Muksir]

H?n?fi aliml?rind?n Mulla ?li ?l Qari (v. 1014 h/1606 m) n?fs t?zkiy?si/batin elmi haqda deyir:

???? ????????? ????? : ????????? ????????? : ???????? ??? ????????? ???????? ????????? ?????????? ? ???????? ????? ?????????? ???????? ??????? ??????? ????? ????? ?????

??? ????? ?????? ??? ????? ??????? , ??????? ??? ????? ??????? , ??? ??? ??? ?? ??????? ???? ??? ???? ??????? ??? ??? ??????? ?????? ??????? ??? ?? ????? ??????? ?? ?????? ??? ??????? ??????? .

???? ??? ?????? ???? : ??? ??????? ??? ???????? ??? ??????? , ???? ?????? ??? ???????? ??? ???????? , ???? ???? ??????? ??? ?????? .

???? ??? ????? ????? : ??? ?????? ???????? ?? ?????? ??????? ?? ?????? ??????? ???????? ????????? ???????? ??? ?????? ??????? ????????? ???????? ?? ?????? ???? ?? ??????

''

H?s?n ?l B?sri

d?n bel? dediyi n?ql edilib:

Elm ikidir: Q?lbd?ki elm ki, faydal? olan elm budur. Dild?ki elm ki, Allah?n insanlar?n ?leyhin? h?cc?ti olan elm budur."

Mulla ?li ?l Qari

nin ??rhi: ... elmin birinci n?v? (q?lb elmi) batin elmin?, ikinci n?vu (dild?ki elm) is? zahir elmin? yozulmu?dur/h?ml edilmi?dir. Lakin, zahir elmi ancaq batinin islah?ndan sonra tamamlanaca?? kimi, zahirin islah? realla?madan batin elmind?n bir ?ey realla?maz/ger??kl??m?z.

?mam Malik

bu s?b?bl? bel? demi?dir: Kim fiqh (v? ?qid?) ?yr?n?r, f?q?t tasavvufla (n?fs t?rbiy?sil?) m???ul olmazsa m?tl?q fasiqlik ed?r.

Kim tasavvufla m???ul olar, f?q?t fiqh (v? ?qid?) ?yr?nm?zs? m?tl?q z?nd?ql?q ed?r. H?r kim bu ikisinid? ?yr?n?rs? h?qiq?t? nail olar."

?bu Talib ?l M?kki

bel? demi?dir: Bu ikisi (batin v? zahir elmi) ?slam v? ?man?n bir birind?n musta?ni olmamas? kimi, biri dig?rind?n musta?ni olmayan iki ?sli elmdir. Bunlardan h?r biri cisim v? q?lb kimi bir birin? ba?l?d?r, biri dig?rind?n ayr?lmaz."

Qaynaq: Mulla Ali ?l Qari: Mirqatul M?fatih ??rhu Mi?k?til M?sabih: 1/478 (H?dis: 270)

Beyrut: Darul Kutubil ?lmiyy?: 1422/2001

[Muksir]

"T?limul Mut?allim" kitab?na ??rh yazan Osmanl? aliml?rind?n Osman Pazari, Z?rnucinin yuxar?da t?qdim edil?n "t?v?kk?l, xa?y?, r?za kimi ?eyl?ri bilm?k f?rzdir" s?zl?rini ??rh ed?rk?n deyir:

??????? ??? ???????? ????????? ??? .

???? ???????? ????????? ????????? ????????? ????????? ????? ?????? ??????? , ???? ???????? ????????? ????????? ???????? , ????????? ?? ??????

"El?c?d? ?mr edilmi? dig?r x?susiyy?tl?r (haqq?nda elm sahibi olmaqda f?rz q?l?nm??d?r).

T?k?bb?r, h?s?d, kin v? pis z?nn el?m?k kimi qada?an olunmu? x?susiyy?tl?r? g?linc?, (m?s?lman?n?n) h?r iki n?v (?mr edilmi? v? qada?an edilmi?) haqq?nda da elm sahibi olmas? vacibdir ki, bel?c? birinci qismd?ki x?susiyy?tl?r? (t?v?kk?l, r?za v? b?nz?rl?rin?) yiy?l?nsin, ikinci qismd?ki x?susiyy?tl?rd?n (t?k?bb?r, h?s?d v? b?nz?rl?rind?n) is? ??kinsin."

Qaynaq: Osman Pazari: T?fhimul Mut?f?hhim: 15

?stanbul: 1321