T?vb? 100 bar?sind? yaranan ??ph?

[Sadiq Mirzeyev]

Bismill?h!...

Allah (c.c) bu ay?d? buyurur:

??????????????? ????????????? ???? ??????????????? ?????????????? ??????????? ????????????? ??????????? ?????? ??????? ???????? ???????? ?????? ????????? ?????? ???????? ??????? ????????? ???????????? ?????????? ?????? ??????? ? ??????? ????????? ??????????

Dind? ham?n? ?t?b ke­??n ilk m?­hacirl?r? v? ?nsarlara, h?m­?inin yax­?? i?l?r g?rm?kd? onlar?n ard?nca ged?nl?r? g?linc?, Allah onlardan raz?­d?r, onlar da Ondan raz?d?rlar. (Allah) onlar ???n (a?aclar?) alt?ndan ?aylar axan, i?ind? ?b?di qalacaqlar? C?nn?t ba?­lar? haz?rlam??d?r. Bu, b?y?k u?urdur.

(?lixan Musayevin t?rc?m?si il?)

?? ????????????? ????????????? ???? ????????????? ?? ???????????... “M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?nl?r – birincil?r” ay?si ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olmu?durmu? ?g?r bel?dirs?, onda c?m k?lm?sinin bir n?f?r? aid edilm?si nec? izah edil? bil?r?

?? ????????????? ????????????? ???? ????????????? ?? ???????????... “M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?n – birincil?r” ay?si ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olubdurmu? Z?rar?nin imam Sadiq (?leyhis-salam)-dan n?ql etdiyin? ?sas?n, ?g?r bel? olsa, onda c?m k?lm?sinin bir n?f?r? aid edilm?si nec? izah edil? bil?r? Bu ay?ni n?z?r? almasaq, tarixi faktlar ki?il?rin aras?ndan ?li ibni ?bi Talib (?leyhis-salam)-?n Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih)-? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? s?buta yetirirmi? Ondan ba?qa bir ??xs d? bel? bir iftixara nail olmu?dumu?

“M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?n birincil?r” ay?sinin t?fsiri v? ??ni-n?zulu il? ?laq?dar izah verm?zd?n qabaq iki ?sas m?s?l?y? diqq?t yetirm?k z?ruridir:

1. Bu v? dig?r ay?l?ri n?z?r? almadan bel? bir sual yaran?r: g?r?s?n ?li (?leyhis-salam) ki?il?r aras?nda Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih)-? iman g?tir?n ilk ??xs olmu?durmu? Ba?qa s?zl? des?k, tarixi fakt v? ger??klik ki?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talibin Allah?n Pey??mb?rin? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? s?but edirmi?

2. Yuxar?dak? ay?nin x?susi ??xs bar?sind? nazil olmad???n? f?rz ets?k, bel? sual yaran?r ki, g?r?s?n (n?zul s?b?binin h?sri q?bilind?n deyil) c?ry v? t?tbiq ?sas?nda onu ?li (?leyhis-salam)-a t?tbiq etm?k olarm??

Birinci m?s?l? bar?sind? dem?k laz?md?r ki, (m?sumlar?n h?yat tarixin? v?) sir?, h?dis v? t?fsir kitablar?na m?raci?t ed?n h?r k?s ayd?n ??kild? g?r?c?kdir ki, ilk iman g?tir?n v? islam? q?bul ed?n ??xsl?r o q?d?r x?susi v? y?ks?k m?qama malikdirl?r ki, onlarda he? bir ??kk-??bh?y? yer yoxdur, x?susil? s?z? ged?n ay? bar?sind? b?hs ed?rk?n.

?ndi “ki?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talib ilk m?s?lman idimi?” sual?n?n cavab?nda deyirik: S?nni v? ?i? tarix?il?ri yekdil fikird?dirl?r ki, qad?nlar aras?nda h?zr?t Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs o h?zr?tin v?fal? v? ?ziz h?yat yolda?? X?dic? idi. Ki?il?r aras?ndan is?, b?t?n ?i? aliml?rinin v? s?nn? aliml?rind?n ?oxunun ?qid?sin? g?r? Pey??mb?rin d?v?tin? m?sb?t cavab ver?r?k ona iman g?tir?n ilk ??xs imam ?li (?leyhis-salam) olmu?dur.[1]

?lb?tt?, b?zil?ri imam ?li (?leyhis-salam)-?n bu m?xsus f?zil?tini, y?ni ham?dan ?vv?l islam? q?bul etm?sini ba?qalar?na aid ed?r?k (!) h?min d?vrd? ?li (?leyhis-salam)-?n azya?l? oldu?unu b?han? g?tirmi?l?r. Bu m?qal?d? bu dar d?nyag?r???n? ara?d?r?b t?nqid etm?k ist?mirik. ??nki ?sas m?qs?dimiz bu m?s?l?nin r?vay?tl?r vasit?si il? isbat olunmas?d?r. Buna g?r? d? n?mun? olaraq bir ne?? r?vay?ti qeyd edirik:

1. Bu m?vzu il? ?laq?dar “Tarixi T?b?ri” kitab?nda deyilir: “Ke?mi? aliml?r X?dic?d?n sonra Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs bar?sind? ixtilafa d??ar olmu?lar. B?zil?ri deyirl?r ki, Pey??mb?r? iman g?tirib onun arxas?nda namaz q?lan ilk ??xs ?li ibni ?bi Talib idi... ?brahim ibni Muxtar, ??b?d?n, o da ?bu B?lcd?n, o da ?mr ibni Meymundan, o da ?bni Abbasdan n?ql edir ki, Pey??mb?rin arxas?nda namaz q?lan ilk ??xs ?li idi.”[2]

T?b?ri h?m d? Cabird?n bel? n?ql edir: “Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih) bazar ert?si g?n? risal?t? se?ildi, ?li t?k g?n? (onunla) namaz q?ld?.”[3] Zeyd ibni ?rq?md?n d? n?ql edir ki, “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[4]

2. ?fif Kindi bel? deyir: M?nim i?im ticar?t idi. M?kk?y? ?atanda h?cc m?vs?m? idi. Abbasla g?r??d?m, bu zaman bir ki?i g?lib K?b?nin yan?nda namaz q?lma?a ba?lad?. Sonra bir qad?n g?ldi v? ona iqtida etdi. Daha sonra bir yeniyetm? o?lan g?ldi, o da iqtida etdi. M?n Abbasdan soru?dum: “Bu n? dindir?” Abbas dedi: “Bu ki?i m?nim qarda??m o?lu M?h?mm?d ibni ?bd?llahd?r. G?rd?y?n qad?n onun h?yat yolda??, o yeniyetm? d? ?li ibni ?bi Talibdir ki, ona iman g?tirmi?dir... Allaha and olsun! B?t?n yer ?z?nd? bu ?? n?f?rd?n ba?qa bu dinin n? oldu?unu he? k?s bilmir!” ?fif Kindi dedi: “Ka? m?n onlar?n d?rd?nc?s? olayd?m!”[5]

3. ?hm?d ibni H?nb?l yaz?r: V?ki, ??b?d?n, o da ?mr ibni M?rr?d?n, o da (?nsar?n h?mpeyman?) ?bu H?mz?d?n, o da Zeyd ibni ?rq?md?n n?ql edir ki, “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[6]

4. Tirmizi ?z?n?n “S?n?n” kitab?nda yaz?r: Zeyd ibni ?rq?min bel? dediyini e?itdim: “?slam? q?bul ed?n ilk ??xs ?li idi.”[7]

5. ?bni S?d “T?b?qat” kitab?nda yaz?r: V?ki ibni C?rrah, Yezid ibni Harun v? ?ffan ibni M?slim ??b?d?n, o da ?bu H?mz?d?n, o da Zeyd ibni ?rq?md?n bel? n?ql edir: “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[8]

Bu m?s?l? s?nn? aliml?rinin n?z?rind? ?ox m??hur oldu?una g?r? onlardan b?zil?ri bu bar?d? yekdil fikird? olmu?lar. O c?ml?d?n: Hakim Ni?apuri “?l-m?st?dr?ku ?l?s-S?hiheyn” v? “?l-m?rif?t” adl? kitablar?nda. Qurt?bi bu m?tl?bi ondan n?ql ed?r?k yaz?r: “Tarix?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talibin ilk m?s?lman olmas? bar?d? he? bir ixtilaf yoxdur. ?xtilaf yaln?z bundad?r ki, onun iman? h?ddi-bulu? vaxt?nda idi, ya yox.”[9]

?bni ?bdul-Birr “?stiy’ab” kitab?nda yaz?r: “X?dic?d?n sonra Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xsin ?li olmas? m?tt?fiq fikirli bir m?s?l?dir.”[10]

?bu C?f?r ?skafi yaz?r: “Camaat?n ham?s? islam? ham?dan qabaq q?bul etm?k iftixar?n? ?li ???n n?ql etmi?dir.”[11]

Bura q?d?r b?yan olunanlar ?hli-s?nn?tin tarix v? r?vay?t m?nb?l?rind?n idi. Amma ?i? m?nb?l?rin? g?ldikd? is?, “?l-b?rhan” t?fsirinin m??llifinin s?zl?rind?n bir hiss?sini qeyd etm?kl? kifay?tl?nirik:

1. ?mam H?s?n (?leyhis-salam) M?aviy? il? s?lh ba?lad?qdan sonra oxudu?u x?tb?d? buyurdu: “Atam Allah?n v? R?sulunun d?v?tin? m?sb?t cavab ver?n, iman g?tir?r?k Allah? v? R?sulunu t?sdiq ed?n ilk ??xs idi.”[12]

?bni ??hra?ub Maz?nd?rani yaz?r: “?li (?leyhis-salam)-?n iman g?tir?n ilk ??xs olmas? bar?sind? ?oxlu kitablar yaz?lm??d?r.”[13]

2. ?mam Sadiq (?leyhis-salam) buyurur: “?ssabiqun?l-?vv?lun” ... ay?si ?linin v? Pey??mb?r? tabe olan m?hacir v? ?nsar?n bar?sind? nazil olmu?dur. Onlar ???n a?aclar?n?n alt?ndan sular axan behi?t ba?lar? v?d? verilmi?dir v? orada h?mi??lik qalarlar. Bu da b?y?k qurtulu?dur.”[14]

Qeyd olunanlarla kifay?tl?nir v? deyirik: ?li (?leyhis-salam)-?n Allah?n R?suluna iman g?tir?n ilk ??xs olmas? bar?sind? he? bir ??kk-??bh? yoxdur.

Amma Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xsin ?bu B?kr olmas?n? dey?nl?rin s?z? v? d?lill?ri ?i? aliml?ri t?r?find?n q?ti ??kild? r?dd olunmu?dur. “T?fsiri-n?mun?”nin m??llifi bu bar?d? yaz?r: “Q?rib?dir! B?zil?ri ?li (?leyhis-salam)-?n islam dinin? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? inkar ed? bilm?dikl?rind?n pu? d?lill?r? istinad ed?r?k onu ba?qa yollarla inkar etm?k, yaxud ?h?miyy?tsiz q?l?m? verm?k ist?yirl?r. B?zil?ri d? ?al???rlar ki, o h?zr?tin yerin? ?bu B?kri ilk m?s?lman kimi t?qdim etsinl?r. B?z?n (b?han? g?tirib) deyirl?r ki, o zaman h?zr?t ?linin on ya?? var idi v? h?ddi-bulu?a ?atmam??d?. Dem?li, onun iman? – bir yeniyetm?nin iman g?tirm?si ?nvan? il? m?s?lman c?bh?sinin d??m?n m?qabilind? malik oldu?u q?dr?t v? q?vv?d? he? bir t?sir g?st?rmir.[15] Bu s?z do?rudan da q?rib?dir! ??nki, ?vv?la: ?slind? Pey??mb?r? tutulan iradd?r. ??nki Pey??mb?r yovmud-dar g?n? islam? ?z yax?n qohum-?qr?bas?na t?qdim etdikd? ?li (?leyhis-salam)-dan ba?qa he? biri q?bul etm?di. H?zr?t ?li aya?a qalxaraq islam? a?kar q?bul etm?sini dedi. Pey??mb?r d? onun iman?n? q?bul etdi v? el? oradaca “S?n m?nim qarda??m, v?sim ? cani?inims?n” dey? elan etdi. ?kincisi, dediyimiz kimi, o g?nl?rd? ?li (?leyhis-salam)-?n az ya?l? olmas? m?vzunun ?h?miyy?tini he? bir v?chl? azaltm?r. X?susil?, Quran?n ?z? h?zr?t Y?hya bar?sind? buyurur: ?? ????????? ????????? ???????? “Biz u?aql?q ?a??nda ona h?km verdik.”[16] ?sa (?leyhis-salam) bar?sind? d? oxuyuruq ki, be?ikd? ik?n dan??ma?a ba?lad? v? onun bar?sind? ??kk-??bh?d? olanlara dedi: "?????? ?????? ??????? ??????? ????????? ?? ????????? ????????? “H?qiq?t?n m?n Allah?n b?nd?siy?m, O m?n? kitab vermi? v? m?ni pey??mb?r etmi?dir.”[17]

???nc?s?: ?bu B?krin islam? q?bul ed?n ???nc? ??xs olmas? m?s?l?si tarixd? s?buta yetm?mi?, ?st?lik h?dis v? tarix kitablar?n?n ?oxu ondan qabaq bir qrup ??xsin iman g?tirdiyini demi?dir.

Bundan ?lav?, ?bni ?bil-H?did, m??hur s?nn? (m?t?zili) alimi olan ?bu C?f?r ?skafid?n bel? n?ql edir: B?zil?rinin dediyi “?bu B?kr islam? ham?dan qabaq q?bul etmi?dir” s?z? d?z olsayd?, onda n? ???n onun ?z? bu m?s?l? il? ?z f?zil?tin? i?ar? etm?mi?dir? Onun s?hab?d?n olan havadarlar?ndan he? biri d? bu iddian? etm?mi?l?r!”[18]

“K??ful-murad” kitab?n?n ??rh?isi d? bu ??bh?y? a?a??dak? kimi cavab vermi?dir: ?g?r bir ??xs “?li (?leyhis-salam) islam? h?ddi-bulu?dan qabaq q?bul etmi?dir v? bel? bir islam q?bul olunmur!” – dey? irad tutsa, cavab?nda dey?rik:

1. ?li (?leyhis-salam) ??hid olan zaman 65 v? ya 66 ya?? var idi. Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih) d? risal?t? se?il?nd?n sonra 23 il ?m?r s?rm??d?r. ?li (?leyhis-salam) o h?zr?tin v?fat?ndan sonra t?qrib?n 30 il h?yatda olmu?dur. Bu hesabla, bes?t d?vr?nd? ?li (?leyhis-salam)-?n 12-13 ya?? var idi. Bu ya?da da h?ddi-bulu?a ?atmaq m?mk?nd?r. Dem?li, ?li Pey??mb?rin Fatim?y? xitab?n buyurdu?u h?min ??xsdir: “S?ni el? bir ??xsin ?qdin? ke?irir?m ki, islam? ham?dan ?vv?l q?bul etmi?dir v? ki?il?r aras?nda ?n bilikli ??xsdir.”[19]

2. B?zi hallarda u?aqlar ?qli bax?m?ndan kamil inki?af h?ddin? ?at?r v? cismi (fiziki) bulu?a ?atmazdan qabaq fikri (idrak) bulu?a yeti?ir v? bel? olan halda ??ri v?zif?l?ri yerin? yetirm?y? v?zif?li olurlar. Buna g?r? d? ?bu H?nif? u?aqlar?n islam?n?n d?zg?n olmas?na h?km edir. ?g?r bel? olsa, bu h?km u?a??n kamal v? bulu?una d?lal?t edir.

Bu bar?d? bir ne?? m?s?l?ni xat?rlatmaq laz?md?r:

?vv?la, u?aqlar?n t?bi?ti el?dir ki, ata-anan?n m?h?bb?tin? do?ru meyl edirl?r. Amma ?g?r bir u?aq ata-anas?ndan ?z ?evir?r?k Allaha do?ru c?zb olunsa, bu onun fikri (idrak c?h?tind?n) bulu? v? kamal?n?n ni?an?sidir.

?kincisi: U?aqlar?n q?riz?l?ri (instinkt) ilahi v?zif?l?r? v? ?qli i?l?r? diqq?t v? t?f?kk?rl? ?ox da uy?un g?lmir, onlar ?ks?r hallarda oynama?a daha ?ox maraq g?st?rirl?r. Buna g?r? d? bir u?a??n ?z t?bi?ti il? uy?un olan ?eyl?rd?n ?z ?evir?r?k onunla t?zadl? olan ?eyl?r? ?z g?tirm?si o u?a??n son d?r?c? y?ks?k kamala ?atma??na d?lildir. Bu da ?li (?leyhis-salam)-?n imanda ham?dan ?nd? olmas?n? g?st?rir.[20]

?kincisi, t?fsir aliml?rinin “v?s-sabiqun?l-?vv?lun” ay?si ???n bir ne?? ??ni-n?zul b?yan etdiyin? g?r? onun imam ?li (?leyhis-salam)-?n bar?sind? nazil olmad???n? q?bul ets?k d?, ??ni-n?zulda ?oxlu n?z?riyy?nin deyilm?si onun ?n bariz v? ayd?n n?mun?sin? – imam ?liy? t?tbiq edilm?sin? mane ola bilm?z. X?susil?, ?hm?d ibni H?nb?lin, ?bni Abbasdan v? S?yutinin “?ddurrul-m?nsur” kitab?nda ?bu N?imd?n v? onun da ?bni Abbasdan n?ql etdiyi bu h?dis? diqq?t yetirm?kl?: “Ey iman g?tir?nl?r” ifad?si olan el? bir ay? nazil olmay?b ki, ?li onun ba??nda v? onun ?miri olmas?n.”[21]

T?k ??xs? c?m k?lm?si il? i?ar? edilm?sin? g?ldikd? is?, dem?k laz?md?r:

?vv?la, ?g?r “bu ay? imam ?linin bar?sind? nazil olmam??d?r; ?ksin? islamda ?nc?l oldu?una g?r? o h?zr?t? c?ry v? t?tbiq q?bilind?ndir” deyils?, art?q bu irada yer qalm?r.

?kincisi: H?tta ay?nin imam ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olmas?na inanmasaq da yen? d? bu etiqada irad g?lmir. ??nki:

1. ?oxlu d?lill?rin varl??? il? “bu, uzaq n?z?r? g?lir” dey?, yer qalm?r.

2. C?m formas?nda g?l?n k?lm?nin bir v? ya iki ??xs? aid edilm?si t?z? bir ?ey deyildir. ??nki ist?r Quran ay?l?rind?, ist?rs? ondan ba?qa ?eyl?rd?, habel? ?r?b v? qeyri-?r?b ?d?biyyat?nda ?ox hallarda bir k?lm? c?m formada g?tirilir, amma bir n?f?r n?z?rd? tutulur. M?s?l?n, Quranda buyurulur: ???????? ???? ?????? ???????? ????? ???????? ???? ???????? ?????? ????????????? ?????????? ???????... “O k?sl?r ki, camaat onlara “camaat sizin ???n m?harib?y? g?lmi?dir, onlardan qorxun!” dediyi zaman bu s?z onlar?n iman?n? art?r?r.”[22]

M?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n, burada “camaat” dedikd? N?im ibni M?sud n?z?rd? tutulur. ??nki o, m?s?lmanlar? say? ?ox olan m??rikl?rd?n qorxutmaq ???n ?bu S?fyandan pul alm??d?. Ba?qa bir ay?d? buyurulur:

?????? ?????? ??????? ?????? ???????? ?????? ????? ??????? ?????? ?? ?????? ??????????...

“Allah, “Allah yoxsuldur v? biz varl?y?q” dey?nl?rin s?z?n? e?itdi.”[23] Burada “dey?nl?r” s?z?nd?n m?qs?d bir ?ox m?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n H?yy ibni ?xt?b v? ya F?nhas olmu?dur.

B?z?n d? bir ??xs? t?zim v? h?rm?t ?lam?ti olaraq c?m ?v?zliyi il? xitab olunur. M?s?l?n, Allah-taala ?brahim (?leyhis-salam)-?n bar?sind? buyurur: ????? ??????????? ???? ??????? ?????? “H?qiq?t?n ?brahim (t?klikd?) Allah?n f?rman?na m?ti olan bir ?mm?t idi.”[24] Bu ay?d? c?m m?nas?n? ?atd?ran “?mm?t” k?lm?si h?zr?t ?brahim? aid edilmi?dir.[25] Allah-taalan?n buyurdu?u n?vb?ti ay? d? bu q?bild?ndir: ?????????? ?????? ???????? ????? ?????????? “Deyirl?r: “M?din?y? qay?td???m?z zaman izz?t sahibl?ri z?lill?ri oradan ??xardacaqd?r.” Halbuki, ?zz?t Allaha, Pey??mb?rin? v? m?minl?r? m?xsusdur, lakin m?nafiql?r bunu bilmirl?r.”[26] Bu ay?d? d? “deyirl?r” k?lm?si c?m halda olsa da, b?t?n m?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n m?qs?d ?bni ?bey adl? bir m?nafiqdir. C?m formada g?l?n k?lm? il? bir ??xsin n?z?rd? tutulmas?n? g?st?r?n Quran ay?l?ri olduqca ?oxdur.[27] Burada ham?s?n? qeyd etm?y? macal yoxdur.

[1] M?karim ?irazi, Nasir, “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 103, “Darul-kutubil-islamiyy?”, Tehran, 1-ci ?ap, 1374-c? ??msi il

[2] T?b?ri, ?bu C?f?r M?h?mm?d ibni C?rir, “Tarixul-um?m v?l-muluk” (“Tarixi T?b?ri” ad? il? m??hurdur), 2-ci cild, s?h. 310, t?dqiq: M?h?mm?d ?bul-F?zl ?brahim, Beyrut, “Darut-turas”, 2-ci ?ap, 1967-ci miladi il

[3] Yen? orada

[4] Yen? orada

[5] ?bni ?sir, ?zzuddin ?bd?l-H?s?n, “?l-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, s?h. 57, Beyrut, “Darus-sadir”, 1965-ci il

[6] ?hm?d ibni H?nb?l, “M?sn?d”, h?dis 18478, “?l-m?kt?b?tu?-?amiyy?” CD-ind?n n?ql?n.

[7] Tirmizi, “S?n?n”, h?dis 4100, “?l-m?kt?b?tu?-?amiyy?” CD-ind?n n?ql?n

[8] ?bni S?d, M?h?mm?d ibni S?d ibni M?ni’ Ha?imi B?sri, “?t-t?b?qatul-kubra”, 3-c? cild, s?h. 15, t?dqiq: M?h?mm?d ?bd?l-Qadir ?ta, “Zikru islami ?li v? s?latihi” b?lm?si, Beyrut, “Darul-kububil-elmiyy?”, 1-ci ?ap 1990-c? il

[9] Qurt?bi, M?h?mm?d ibni ?hm?d, “?l-camiu li?hkamil-Quran”, 8-ci cild, s?h. 235, “Nasir Xosrov” n??riyyat?, Tehran, 1-ci ?ap, 1406-c? q?m?ri il

[10] ?bni ?bdul-Birr, ?bu ?m?r Yusif ibni ?bdillah, “?l-istiy’ab fi m?rif?til-?shab”, 3-c? cild, s?h. 1092, t?dqiq: ?li M?h?mm?d B?cavi, Beyrut, “Darul-ceyl”, 1-ci ?ap, 1992-ci il

[11] “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 104

[12] B?hrani, Seyid Ha?im, “?l-b?rhan fi t?fsiril-Quran”, 2-ci cild, s?h. 829, “Bes?t” m??ssis?si, Tehran, 1-ci ?ap, 1416-c? q?m?r il

[13] Yen? orada, s?h. 833

[14] Yen? orada

[15] Bu s?z? s?nn? alimi F?xr Razi h?min ay?nin izah?nda demi?dir.

[16] “M?ry?m” sur?si, ay?: 12

[17] “M?ry?m” sur?si, ay?: 30

[18] “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 100-107 (azac?q d?yi?iklikl?)

[19] Z?h?bi, “Tarixul-islam”, t?dqiq: ?m?r ?bdus-S?lam, 3-c? cild, s?h. 638, “Darul-kitabil-?r?bi”, Beyurt, 2-ci ?ap, 1993

[20] S?bhani, C?f?r, “K??ful-m?rad”?n ??rhi, s?h. 223, Bi.ta, bi. ca

[21] C?lal?ddin, S?yuti, “?ddurrul-m?nsur fi t?fsiril-m?’sur”, 1-ci cild, s?h. 104, Ay?tullah M?r??i N?c?finin kitabxanas?, Qum; B?la?i N?c?fi, M?h?mm?d Cavad, “Alaur-R?hman fi t?fsiril-Quran”, 1-ci cild, s?h. 11, “Bes?t” m??ssis?si, 1-ci ?ap, Qum, 1420-ci q?m?ri il

[22] “Ali-imran” sur?si, ay?: 173

[23] “Ali-imran”, sur?si, ay?: 181

[24] “N?hl” sur?si, ay?: 120

[25] “T?fsiri-n?mun?”, 2-ci cild, s?h. 588.

[26] “Munafiqun” sur?si, ay?: 8

[27] Seyid M?h?mm?d Kazimi Q?zvini, “?rr?ddu ?la r?ddis-s?qif?”, 1-ci cild, s?h. 269, t?shih v? t?liq: Hey?t, M?h?mm?d ?min, Qum, 2-ci ?ap, 2002-ci il

?stinad

[Alisahib]

Yaxwi,bes Elinin atasi Abu Talib necenci adam idi ki islam olmuwdu?

[Sadiq Mirzeyev]

Yaxwi,bes Elinin atasi Abu Talib necenci adam idi ki islam olmuwdu?

Anlamad?m...

[Alisahib]

Anlamad?m...

Deyirem-Elinin atasi Abu Talib,ne vaxt tek Allahi taniyib ve Mehmmedi allahin elcisi oldugunu deyib ve gebul edib?

[Mezlum]

Deyirem-Elinin atasi Abu Talib,ne vaxt tek Allahi taniyib ve Mehmmedi allahin elcisi oldugunu deyib ve gebul edib?

Kimlerden de sonra olsa Abu-bekirden,?merden ve Osmandan gabag islami gebul edib ve Allahin elcisini ?z himayesi altina alib ve son nefesine kimi onu m?dafie edib,sizin m?shrik ve Budperest dede-babalarinizdan.

[Ali_]

Salam. ?slind? hadis?l?r? n?z?r yetirs?k Pey??mb?r? ilk ay?l?r nazil olandan sonra ??bh? yoxdur ki, Pey??mb?r ilk ?nc? bunu X?dic? il? b?l??d?. Sonra X?dic? onu Varaqa ibn Nof?lin yan?na apard?. Varaqa ibn Nof?l t?kAllahl??? q?bul ed?n, pey??mb?rin g?l?c?yini inanan ??xsl?rd?n biri idi. X?dic? Pey??mb?ri onun yan?na g?tir?nd? Varaqa ibn Nof?l ona en?n m?l?yin Cibril oldu?unu bildirdi, y?ni Musaya en?n m?l?k v? dedi: "?nsanlar t?r?find?n s?nin yurdundan ??xar?laca??n g?n? kimi ya?asayd?m s?ni m?dafi? ed?rdim.". Y?ni, Varaqa ibn Nof?l art?q Pey??mb?ri q?bul etmi? v? islama girmi?dir.

Bu bar?d? n? dey? bil?rsiz?

Изменено 6 января, 2013 пользователем Ali_

[Alisahib]

Kimlerden de sonra olsa Abu-bekirden,?merden ve Osmandan gabag islami gebul edib ve Allahin elcisini ?z himayesi altina alib ve son nefesine kimi onu m?dafie edib,sizin m?shrik ve Budperest dede-babalarinizdan.

demeli gebul edirsen ki ,Kafir olub ve sonradan dine gelib...,duzdur?

[Mezlum]

demeli gebul edirsen ki ,Kafir olub ve sonradan dine gelib...,duzdur?

Islam tarixinde Abu Talibin islama geder kim oldugu geyd olunmayib,amma Abu-Bekirin,?merin ve Osmanin Islama geder m?shrik olduglarin degig yazilir..He hetta ?merin gilincini cekib Peygemberin (s.e.s) ?st?ne getdiyin de yazir..

Geyd edildiyine g?re,Peygemberin otagina daxil olan kimi, onun nurun g?r?b, Islami gebul edib..He indi sene sual.Sen ?merin Islami bele gebul etdiyin bilird?n?

Senin dede-babalarin kimler olub Islama geder,bunu nece bilirsen? Abu Talibi arashdirinca ?z Dede-Babalarini da arashdir,..Amma sene sual versem,senin 10-cu Baban hansi inancda olub,ay bedbext,sen hec 10-cu Babanin adini ve kimliyini bilmirsen..))))

Heyasizcasina Abu Talibin islama geder kimliyin arashdirirsan.

Dede-Babalarini goy kenara,bir ?z?n? arashdir.Kimsen, hansi Allaha gullug edirsen.??? Islami gebul edibsen,yoxsa helede eli-ayagi olan Allahini arashdirirsan?

Изменено 7 января, 2013 пользователем Mezlum

[Sadiq Mirzeyev]

Deyirem-Elinin atasi Abu Talib,ne vaxt tek Allahi taniyib ve Mehmmedi allahin elcisi oldugunu deyib ve gebul edib?

Tutal?m soradan iman g?tirib soram?

Изменено 10 января, 2013 пользователем Sadiq Mirzeyev

[Vehabi]

demeli gebul edirsen ki ,Kafir olub ve sonradan dine gelib...,duzdur?

xeyr o kafir olmayib. Ibrahimin e.s.dininde olub.

[Alisahib]

xeyr o kafir olmayib. Ibrahimin e.s.dininde olub.

ancaq kabede olan butle ona hec de mena olmayib!

[Alisahib]

Islam tarixinde Abu Talibin islama geder kim oldugu geyd olunmayib,amma Abu-Bekirin,?merin ve Osmanin Islama geder m?shrik olduglarin degig yazilir..He hetta ?merin gilincini cekib Peygemberin (s.e.s) ?st?ne getdiyin de yazir..

Geyd edildiyine g?re,Peygemberin otagina daxil olan kimi, onun nurun g?r?b, Islami gebul edib..He indi sene sual.Sen ?merin Islami bele gebul etdiyin bilird?n?

Senin dede-babalarin kimler olub Islama geder,bunu nece bilirsen? Abu Talibi arashdirinca ?z Dede-Babalarini da arashdir,..Amma sene sual versem,senin 10-cu Baban hansi inancda olub,ay bedbext,sen hec 10-cu Babanin adini ve kimliyini bilmirsen..))))

Heyasizcasina Abu Talibin islama geder kimliyin arashdirirsan.

Dede-Babalarini goy kenara,bir ?z?n? arashdir.Kimsen, hansi Allaha gullug edirsen.??? Islami gebul edibsen,yoxsa helede eli-ayagi olan Allahini arashdirirsan?

yene de bizim,sizin allah?uwaqsane...balaca uwaq!

[Alisahib]

Tutal?m soradan iman g?tirib soram?

sonrasini da yazardinda movzunda...qoxdun yer catmaz?

[Vehabi]

ancaq kabede olan butle ona hec de mena olmayib!

Peygember s Kebedeki butlere ne vaxt mane olub?

[Vehabi]

yene de bizim,sizin allah?uwaqsane...balaca uwaq!

Duz deyir de. Muselmanlarin Allahiyla c.c. vehabilerin allahi eyni deyil.

[donor]

Deyirem-Elinin atasi Abu Talib,ne vaxt tek Allahi taniyib ve Mehmmedi allahin elcisi oldugunu deyib ve gebul edib?

sen dine gillug edirsen .?.

[donor]

Duz deyir de. Muselmanlarin Allahiyla c.c. vehabilerin allahi eyni deyil.

Salam. Gardasim yaxsi ki siz varsiz

[Vehabi]

Salam. Gardasim yaxsi ki siz varsiz

Salam. Allah sizden razi olsun.

[Sadiq Mirzeyev]

sonrasini da yazardinda movzunda...qoxdun yer catmaz?

S?n u?a?san yoxsa ?z?v? u?a?l??a qoymusan? Verdiyin sual?n m?nim sual?ma n? aidiyyat?. m?n soras?n s?nd?n soru?uram s?l?fi qaqa?

[Mezlum]

yene de bizim,sizin allah?uwaqsane...balaca uwaq!

Elbetde sizin Mebudunuzla ,bizim Allahda ferg var..Sizin inanciniza g?re Allahin eli ayagi ve hetta sakgalli g?zel cavan oglana benzeyir,bizim Allah ise sizin dediklerinizden pak ve m?nezzehdir..

He indi sen de g?r?m sitkiyle bizimkinde ferg var?

Mezelenmeyi ve ushagligi g?y kenara bir iyice d?sh?n,t?rkler demishken.

[Alisahib]

Elbetde sizin Mebudunuzla ,bizim Allahda ferg var..Sizin inanciniza g?re Allahin eli ayagi ve hetta sakgalli g?zel cavan oglana benzeyir,bizim Allah ise sizin dediklerinizden pak ve m?nezzehdir..

He indi sen de g?r?m sitkiyle bizimkinde ferg var?

Mezelenmeyi ve ushagligi g?y kenara bir iyice d?sh?n,t?rkler demishken.

sen hec bilirsen bizim allahin ne ucun eli ayagi var?

[Alisahib]

S?n u?a?san yoxsa ?z?v? u?a?l??a qoymusan? Verdiyin sual?n m?nim sual?ma n? aidiyyat?. m?n soras?n s?nd?n soru?uram s?l?fi qaqa?

senin movzuvun ne aydiyati var?

[Alisahib]

Salam. Gardasim yaxsi ki siz varsiz

deme-deme,o olmasaydi tez qocalardiz...duz deyibler guluw adami cavanlawdirir)))

[Alisahib]

sen dine gillug edirsen .?.

sen ne rus ne de ki azerbaycan dilinde yaza bilmirsen,xeberin var? rus dilinde 1 cunlede 10 sehv edirsen,azerbaycan dilinde, 1 cumlede 5 sehv...(men rus dilinde mekyteb ve universiteti bitirdiyime baxmayaraq,azerbaycan dilinde senden yaxwi yaziram)))))))))))gorunur mekteb oxumamisan, menden sene meslehet,sen once orta mektebi bitir ki hec olmasa duz yaza bilesen,orta mekteb sene wuurunu iwletmeye,duz duwunmeye komek edecek,ondan sonra universitete daxil olarsan,savadin olandan sonra kecersen dine...belke onda bawa duwersen ki menasiz,mentiqsiz,1 cunlede 10 sehv ettiyin cumleler bisavadligin agir fesadlaridir. Изменено 20 января, 2013 пользователем Alisahib

[Vehabi]

sen hec bilirsen bizim allahin ne ucun eli ayagi var?

Zahiri gorunuwce Ibn Teymiyyeye l.e.oxwamaq ucun ))))

[Vehabi]

deme-deme,o olmasaydi tez qocalardiz...duz deyibler guluw adami cavanlawdirir)))

Ele olsa gerek siz vehabiler hec qocalmayasiz butun gunu bir-birinizin oranquntana benzer mordasina baxib gulursuz )))))

Size x?b?rdarl?q edir?m. Mubahis? edirsinizs?d?, onu s?viyy?li ??kild? edin

Изменено 22 января, 2013 пользователем Zubeyr

[Alisahib]

Zahiri gorunuwce Ibn Teymiyyeye l.e.oxwamaq ucun ))))

yox o dunyada seninkimilere qapaz tepik vurmaq ucun.

Size x?b?rdarl?q edir?m. Mubahis? edirsinizs?d?, onu s?viyy?li ??kild? edin

Изменено 22 января, 2013 пользователем Zubeyr

[Ehli Muselman]

Salam Aleykum

T?vbe 100

Dind? ham?n? ?t?b ke­??n ilk m?­hacirl?r? v? ?nsarlara, h?m­?inin yax­?? i?l?r g?rm?kd? onlar?n ard?nca ged?nl?r? g?linc?, Allah onlardan raz?­d?r, onlar da Ondan raz?d?rlar. (Allah) onlar ???n (a?aclar?) alt?ndan ?aylar axan, i?ind? ?b?di qalacaqlar? C?nn?t ba?­lar? haz?rlam??d?r. Bu, b?y?k u?urdur.

101

?evr?nizd?ki b?d?vil?rd?n v? M?­din? ?halisi aras?nda m?nafiql?r var. Onlar iki?zl?l?kd? inadkarl?q g?st?­rir, s?n is? onlar? tan?m?rsan. Biz ki onlar? tan?­y?r?q. Biz onlara iki d?f? i?g?nc? ver?c?yik. Sonra is? b?y?k bir ?zaba qaytar?lacaqlar.

102

Dig?rl?ri is? g?nahlar?n? etiraf etdil?r. Onlar yax?? bir ?m?ll? ba?qa bir pis ?m?li qar??d?rd?lar. Ola bilsin ki, Allah onlar?n t?vb?l?rini q?bul etsin. H?­qiq?t?n, Allah Ba???­layand?r, R?hmlidir.

CAVAB:

Quran ayeleri f?rlatmaq qeyri m?mk?n ?eydi..Ayelerden netice c?xarmaq ?c?n gerek egidede Quran elmi olsun.. Bu elimden uzaq d??meyin sebebi ayd?nd?r. Messebde Tehrif egidedi oldu?una g?re..Bu da Allah?n belas?d? ki, ?z Kitab?n?n elmini vermeyib onu yalan sayan kimselere.. Allah?n yazd???n? yalan sayanda, Allah da bu elmden uzaq edir..!!!

9. Tovb?..100.

Bu Ac?q ayd?n ayedir..

1).Ayede Allah s.t. bildirir, "Dind? ham?n? ?t?b ke­??n ilk m?­hacirl?r? v? ?nsarlara "

Bu aid etmek cox asand?r..Ayede Muhacirler ve Ensarlar cem ?eklinde gelmesi ba?qa fikirleri alt ?st edir.

2). Sonra " yax­?? i?l?r g?rm?kd? onlar?n ard?nca ged?nl?r? "" Demeli 4-5 nefer nezerde tutulmur. Onlar coxdular. Ve bunun Tefsirini Quran ?z? ba?qa qyelerde ac?q a?qar bildirir.

Misal:

Hedid-10 "" Ham?s?na cennet ved edir Allah""

Feth-29.." Bu ayede Allaha ac?q syd?n kafirlerin sifetini bildirir.. ?ndi her kes ?z pay?na d??eni g?t?rd?n..

" 1).?kin?il?ri heyran etmi?dir.ki..

2).KAF?RLER? q?z?bl?ndirsin..

 3).b?y?k bir m?kafat (CENNET?) v?d etmi?dir..

Allahu Akbar.!!!

48. F?th-18 aye.

Bu ayede Hudeybiyya s?lh?nde olanlar? Allah terifleyir ve raz?l???n? bildirir.. Allah raz? oldu?u ve teriflediyi ?exlere dil uzatmaq Allaha dil uzatmaq d?.. 

Ya Allaha Cahillikde  ya da Yalanc?l?qda ittiham etmekdi..!!!!!

1). Ya Allah bilmeyib ki, onlar sonra pis yola d??ecekler, amma terifleyib. (Bu Cahillik sifetifi)

2). Ya da ki, bilirdi ki, pis yola d??ecekler,amma bizi aldatd?..( Bu da Yalanc?l?q sifetidi)

Amma siz ?iyeler ikisinide sehih g?r?rs?z: 

""(Yaqub Kuleyni, Usuli-Kafi, cild I, s?h. 328)

Allah tez-tez SEHV  edir v? YALAN deyirdi.""

 

?erh:

1).Allah and icir.

2).Beyyet edenleri m?min adland?rd?

3). Raz? qald???n? bildirdi..

4). Gelblerine ?ehadet verdi.

5). Onlara ?z dergah?ndan arxay?nl?q verir

6). Ve M?kafatlar?n? verdi..

Orada olan sehabelerin olmas? ?CMADI..

Bax:

1).Ez Zehebi. 51 cildlik kitab yaz?r. Ademden s.a.s. ?z zaman?nadek tarixi yaz?b..""Tarixul ?slam""

2).?bni Hi?am. (?lk ve En M?teber Sira m?elifi..).

3).Al Qastalani.(Sira kitab?.)

4).Al-Mubarakfuri (Hindistanl? Alim.) Onun Kitab? Muxtasar Sira Kitablar? aras?nda en yax?? kitab secilib.( Sira Muxtasar)

He?r- 8,9,10..

Allah sehabelere nece dua etme qatdas?n? ?yredir.. Sizde ise onlara qar?? S?y?? bir gepiqdi. Lenetin ise hec deyeri yoxdur..yeni havay?d?..

F?K?R VER?N :

100-cu aye:

Allah s.t. M?minlerden dan??anda Muhacir ve Ensar geyd edir..

101-ciayeye fikir versen M?nafiqlerden Dan??anda,, ""Bed?vil?rd?n v? M?­din? ?halisi aras?nda m?nafiql?r var" Deyildi.. !!!

102-ci ayede ise T?vbe edenler art?q Allah?n isteyi alt?ndad?. Ba???layada biler Ba???lamayada...

[Sadiq Mirzeyev]

""(Yaqub Kuleyni, Usuli-Kafi, cild I, s?h. 328)

Allah tez-tez SEHV edir v? YALAN deyirdi.""

Bu h?disin skan?n? v? yaxud online m?nb?sin g?tir.

[Ehli Muselman]

Bu h?disin skan?n? v? yaxud online m?nb?sin g?tir.

G?stersem t?vbe edib Rafiziliye son qoyacaqsan...

[Ehli Muselman]

Bu h?disin skan?n? v? yaxud online m?nb?sin g?tir.

Bu geder ?ey yazd?m, hele bunu g?rd?n..

[Mezlum]

G?stersem t?vbe edib Rafiziliye son qoyacaqsan...

Sehih Buxaridan " Peygember meracda olanda,Allahi genc ve saggali bir oglan sheklinde g?rd?" yazdigini sene g?stersen,t?vbe edib Nasibilik (Vahabilikden) el cekib hagga geleceksen?

[Vehabi]

G?stersem t?vbe edib Rafiziliye son qoyacaqsan...

Sen ozun o hedisi Usuli-Kafide oxumusan? )

[Zubeyr]

M?n yen?d? xahi? edir?m bir-biriniz? "Vahabi", "N?sibi", "Rafizi" kimi adlarla m?raci?t etm?yin

[Mezlum]

M?n yen?d? xahi? edir?m bir-biriniz? "Vahabi", "N?sibi", "Rafizi" kimi adlarla m?raci?t etm?yin

Menim size bir sualim var:

Siz o m?vzu ki,var baglamisuz,orda men bir yazinizi oxudum..Birlik hagginda..Siz bu geder ?mmetin birliyini istediyiniz halda,Azerbaycanda Hicab gadagasina garshi olan aksiyalarda hec ?z?n?z ishtirak etmisiniz?