Поиск по сайту
Результаты поиска по тегам '?xla?? olmuyan qovulaca?d?r!!'.
Поисковый индекс в данный момент обрабатывается. Текущие результаты могут быть неполными.
Найдено 1 результат
-
Bismill?h!... Allah (c.c) bu ay?d? buyurur: ??????????????? ????????????? ???? ??????????????? ?????????????? ??????????? ????????????? ??????????? ?????? ??????? ???????? ???????? ?????? ????????? ?????? ???????? ??????? ????????? ???????????? ?????????? ?????? ??????? ? ??????? ????????? ?????????? Dind? ham?n? ?t?b ke??n ilk m?hacirl?r? v? ?nsarlara, h?m?inin yax?? i?l?r g?rm?kd? onlar?n ard?nca ged?nl?r? g?linc?, Allah onlardan raz?d?r, onlar da Ondan raz?d?rlar. (Allah) onlar ???n (a?aclar?) alt?ndan ?aylar axan, i?ind? ?b?di qalacaqlar? C?nn?t ba?lar? haz?rlam??d?r. Bu, b?y?k u?urdur. (?lixan Musayevin t?rc?m?si il?) ?? ????????????? ????????????? ???? ????????????? ?? ???????????... “M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?nl?r – birincil?r” ay?si ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olmu?durmu? ?g?r bel?dirs?, onda c?m k?lm?sinin bir n?f?r? aid edilm?si nec? izah edil? bil?r? ?? ????????????? ????????????? ???? ????????????? ?? ???????????... “M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?n – birincil?r” ay?si ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olubdurmu? Z?rar?nin imam Sadiq (?leyhis-salam)-dan n?ql etdiyin? ?sas?n, ?g?r bel? olsa, onda c?m k?lm?sinin bir n?f?r? aid edilm?si nec? izah edil? bil?r? Bu ay?ni n?z?r? almasaq, tarixi faktlar ki?il?rin aras?ndan ?li ibni ?bi Talib (?leyhis-salam)-?n Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih)-? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? s?buta yetirirmi? Ondan ba?qa bir ??xs d? bel? bir iftixara nail olmu?dumu? “M?hacir v? ?nsardan olan ?nd? ged?n birincil?r” ay?sinin t?fsiri v? ??ni-n?zulu il? ?laq?dar izah verm?zd?n qabaq iki ?sas m?s?l?y? diqq?t yetirm?k z?ruridir: 1. Bu v? dig?r ay?l?ri n?z?r? almadan bel? bir sual yaran?r: g?r?s?n ?li (?leyhis-salam) ki?il?r aras?nda Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih)-? iman g?tir?n ilk ??xs olmu?durmu? Ba?qa s?zl? des?k, tarixi fakt v? ger??klik ki?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talibin Allah?n Pey??mb?rin? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? s?but edirmi? 2. Yuxar?dak? ay?nin x?susi ??xs bar?sind? nazil olmad???n? f?rz ets?k, bel? sual yaran?r ki, g?r?s?n (n?zul s?b?binin h?sri q?bilind?n deyil) c?ry v? t?tbiq ?sas?nda onu ?li (?leyhis-salam)-a t?tbiq etm?k olarm?? Birinci m?s?l? bar?sind? dem?k laz?md?r ki, (m?sumlar?n h?yat tarixin? v?) sir?, h?dis v? t?fsir kitablar?na m?raci?t ed?n h?r k?s ayd?n ??kild? g?r?c?kdir ki, ilk iman g?tir?n v? islam? q?bul ed?n ??xsl?r o q?d?r x?susi v? y?ks?k m?qama malikdirl?r ki, onlarda he? bir ??kk-??bh?y? yer yoxdur, x?susil? s?z? ged?n ay? bar?sind? b?hs ed?rk?n. ?ndi “ki?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talib ilk m?s?lman idimi?” sual?n?n cavab?nda deyirik: S?nni v? ?i? tarix?il?ri yekdil fikird?dirl?r ki, qad?nlar aras?nda h?zr?t Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs o h?zr?tin v?fal? v? ?ziz h?yat yolda?? X?dic? idi. Ki?il?r aras?ndan is?, b?t?n ?i? aliml?rinin v? s?nn? aliml?rind?n ?oxunun ?qid?sin? g?r? Pey??mb?rin d?v?tin? m?sb?t cavab ver?r?k ona iman g?tir?n ilk ??xs imam ?li (?leyhis-salam) olmu?dur.[1] ?lb?tt?, b?zil?ri imam ?li (?leyhis-salam)-?n bu m?xsus f?zil?tini, y?ni ham?dan ?vv?l islam? q?bul etm?sini ba?qalar?na aid ed?r?k (!) h?min d?vrd? ?li (?leyhis-salam)-?n azya?l? oldu?unu b?han? g?tirmi?l?r. Bu m?qal?d? bu dar d?nyag?r???n? ara?d?r?b t?nqid etm?k ist?mirik. ??nki ?sas m?qs?dimiz bu m?s?l?nin r?vay?tl?r vasit?si il? isbat olunmas?d?r. Buna g?r? d? n?mun? olaraq bir ne?? r?vay?ti qeyd edirik: 1. Bu m?vzu il? ?laq?dar “Tarixi T?b?ri” kitab?nda deyilir: “Ke?mi? aliml?r X?dic?d?n sonra Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs bar?sind? ixtilafa d??ar olmu?lar. B?zil?ri deyirl?r ki, Pey??mb?r? iman g?tirib onun arxas?nda namaz q?lan ilk ??xs ?li ibni ?bi Talib idi... ?brahim ibni Muxtar, ??b?d?n, o da ?bu B?lcd?n, o da ?mr ibni Meymundan, o da ?bni Abbasdan n?ql edir ki, Pey??mb?rin arxas?nda namaz q?lan ilk ??xs ?li idi.”[2] T?b?ri h?m d? Cabird?n bel? n?ql edir: “Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih) bazar ert?si g?n? risal?t? se?ildi, ?li t?k g?n? (onunla) namaz q?ld?.”[3] Zeyd ibni ?rq?md?n d? n?ql edir ki, “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[4] 2. ?fif Kindi bel? deyir: M?nim i?im ticar?t idi. M?kk?y? ?atanda h?cc m?vs?m? idi. Abbasla g?r??d?m, bu zaman bir ki?i g?lib K?b?nin yan?nda namaz q?lma?a ba?lad?. Sonra bir qad?n g?ldi v? ona iqtida etdi. Daha sonra bir yeniyetm? o?lan g?ldi, o da iqtida etdi. M?n Abbasdan soru?dum: “Bu n? dindir?” Abbas dedi: “Bu ki?i m?nim qarda??m o?lu M?h?mm?d ibni ?bd?llahd?r. G?rd?y?n qad?n onun h?yat yolda??, o yeniyetm? d? ?li ibni ?bi Talibdir ki, ona iman g?tirmi?dir... Allaha and olsun! B?t?n yer ?z?nd? bu ?? n?f?rd?n ba?qa bu dinin n? oldu?unu he? k?s bilmir!” ?fif Kindi dedi: “Ka? m?n onlar?n d?rd?nc?s? olayd?m!”[5] 3. ?hm?d ibni H?nb?l yaz?r: V?ki, ??b?d?n, o da ?mr ibni M?rr?d?n, o da (?nsar?n h?mpeyman?) ?bu H?mz?d?n, o da Zeyd ibni ?rq?md?n n?ql edir ki, “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[6] 4. Tirmizi ?z?n?n “S?n?n” kitab?nda yaz?r: Zeyd ibni ?rq?min bel? dediyini e?itdim: “?slam? q?bul ed?n ilk ??xs ?li idi.”[7] 5. ?bni S?d “T?b?qat” kitab?nda yaz?r: V?ki ibni C?rrah, Yezid ibni Harun v? ?ffan ibni M?slim ??b?d?n, o da ?bu H?mz?d?n, o da Zeyd ibni ?rq?md?n bel? n?ql edir: “Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xs ?li idi.”[8] Bu m?s?l? s?nn? aliml?rinin n?z?rind? ?ox m??hur oldu?una g?r? onlardan b?zil?ri bu bar?d? yekdil fikird? olmu?lar. O c?ml?d?n: Hakim Ni?apuri “?l-m?st?dr?ku ?l?s-S?hiheyn” v? “?l-m?rif?t” adl? kitablar?nda. Qurt?bi bu m?tl?bi ondan n?ql ed?r?k yaz?r: “Tarix?il?r aras?nda ?li ibni ?bi Talibin ilk m?s?lman olmas? bar?d? he? bir ixtilaf yoxdur. ?xtilaf yaln?z bundad?r ki, onun iman? h?ddi-bulu? vaxt?nda idi, ya yox.”[9] ?bni ?bdul-Birr “?stiy’ab” kitab?nda yaz?r: “X?dic?d?n sonra Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xsin ?li olmas? m?tt?fiq fikirli bir m?s?l?dir.”[10] ?bu C?f?r ?skafi yaz?r: “Camaat?n ham?s? islam? ham?dan qabaq q?bul etm?k iftixar?n? ?li ???n n?ql etmi?dir.”[11] Bura q?d?r b?yan olunanlar ?hli-s?nn?tin tarix v? r?vay?t m?nb?l?rind?n idi. Amma ?i? m?nb?l?rin? g?ldikd? is?, “?l-b?rhan” t?fsirinin m??llifinin s?zl?rind?n bir hiss?sini qeyd etm?kl? kifay?tl?nirik: 1. ?mam H?s?n (?leyhis-salam) M?aviy? il? s?lh ba?lad?qdan sonra oxudu?u x?tb?d? buyurdu: “Atam Allah?n v? R?sulunun d?v?tin? m?sb?t cavab ver?n, iman g?tir?r?k Allah? v? R?sulunu t?sdiq ed?n ilk ??xs idi.”[12] ?bni ??hra?ub Maz?nd?rani yaz?r: “?li (?leyhis-salam)-?n iman g?tir?n ilk ??xs olmas? bar?sind? ?oxlu kitablar yaz?lm??d?r.”[13] 2. ?mam Sadiq (?leyhis-salam) buyurur: “?ssabiqun?l-?vv?lun” ... ay?si ?linin v? Pey??mb?r? tabe olan m?hacir v? ?nsar?n bar?sind? nazil olmu?dur. Onlar ???n a?aclar?n?n alt?ndan sular axan behi?t ba?lar? v?d? verilmi?dir v? orada h?mi??lik qalarlar. Bu da b?y?k qurtulu?dur.”[14] Qeyd olunanlarla kifay?tl?nir v? deyirik: ?li (?leyhis-salam)-?n Allah?n R?suluna iman g?tir?n ilk ??xs olmas? bar?sind? he? bir ??kk-??bh? yoxdur. Amma Pey??mb?r? iman g?tir?n ilk ??xsin ?bu B?kr olmas?n? dey?nl?rin s?z? v? d?lill?ri ?i? aliml?ri t?r?find?n q?ti ??kild? r?dd olunmu?dur. “T?fsiri-n?mun?”nin m??llifi bu bar?d? yaz?r: “Q?rib?dir! B?zil?ri ?li (?leyhis-salam)-?n islam dinin? iman g?tir?n ilk ??xs olmas?n? inkar ed? bilm?dikl?rind?n pu? d?lill?r? istinad ed?r?k onu ba?qa yollarla inkar etm?k, yaxud ?h?miyy?tsiz q?l?m? verm?k ist?yirl?r. B?zil?ri d? ?al???rlar ki, o h?zr?tin yerin? ?bu B?kri ilk m?s?lman kimi t?qdim etsinl?r. B?z?n (b?han? g?tirib) deyirl?r ki, o zaman h?zr?t ?linin on ya?? var idi v? h?ddi-bulu?a ?atmam??d?. Dem?li, onun iman? – bir yeniyetm?nin iman g?tirm?si ?nvan? il? m?s?lman c?bh?sinin d??m?n m?qabilind? malik oldu?u q?dr?t v? q?vv?d? he? bir t?sir g?st?rmir.[15] Bu s?z do?rudan da q?rib?dir! ??nki, ?vv?la: ?slind? Pey??mb?r? tutulan iradd?r. ??nki Pey??mb?r yovmud-dar g?n? islam? ?z yax?n qohum-?qr?bas?na t?qdim etdikd? ?li (?leyhis-salam)-dan ba?qa he? biri q?bul etm?di. H?zr?t ?li aya?a qalxaraq islam? a?kar q?bul etm?sini dedi. Pey??mb?r d? onun iman?n? q?bul etdi v? el? oradaca “S?n m?nim qarda??m, v?sim ? cani?inims?n” dey? elan etdi. ?kincisi, dediyimiz kimi, o g?nl?rd? ?li (?leyhis-salam)-?n az ya?l? olmas? m?vzunun ?h?miyy?tini he? bir v?chl? azaltm?r. X?susil?, Quran?n ?z? h?zr?t Y?hya bar?sind? buyurur: ?? ????????? ????????? ???????? “Biz u?aql?q ?a??nda ona h?km verdik.”[16] ?sa (?leyhis-salam) bar?sind? d? oxuyuruq ki, be?ikd? ik?n dan??ma?a ba?lad? v? onun bar?sind? ??kk-??bh?d? olanlara dedi: "?????? ?????? ??????? ??????? ????????? ?? ????????? ????????? “H?qiq?t?n m?n Allah?n b?nd?siy?m, O m?n? kitab vermi? v? m?ni pey??mb?r etmi?dir.”[17] ???nc?s?: ?bu B?krin islam? q?bul ed?n ???nc? ??xs olmas? m?s?l?si tarixd? s?buta yetm?mi?, ?st?lik h?dis v? tarix kitablar?n?n ?oxu ondan qabaq bir qrup ??xsin iman g?tirdiyini demi?dir. Bundan ?lav?, ?bni ?bil-H?did, m??hur s?nn? (m?t?zili) alimi olan ?bu C?f?r ?skafid?n bel? n?ql edir: B?zil?rinin dediyi “?bu B?kr islam? ham?dan qabaq q?bul etmi?dir” s?z? d?z olsayd?, onda n? ???n onun ?z? bu m?s?l? il? ?z f?zil?tin? i?ar? etm?mi?dir? Onun s?hab?d?n olan havadarlar?ndan he? biri d? bu iddian? etm?mi?l?r!”[18] “K??ful-murad” kitab?n?n ??rh?isi d? bu ??bh?y? a?a??dak? kimi cavab vermi?dir: ?g?r bir ??xs “?li (?leyhis-salam) islam? h?ddi-bulu?dan qabaq q?bul etmi?dir v? bel? bir islam q?bul olunmur!” – dey? irad tutsa, cavab?nda dey?rik: 1. ?li (?leyhis-salam) ??hid olan zaman 65 v? ya 66 ya?? var idi. Pey??mb?r (s?ll?llahu ?leyhi v? alih) d? risal?t? se?il?nd?n sonra 23 il ?m?r s?rm??d?r. ?li (?leyhis-salam) o h?zr?tin v?fat?ndan sonra t?qrib?n 30 il h?yatda olmu?dur. Bu hesabla, bes?t d?vr?nd? ?li (?leyhis-salam)-?n 12-13 ya?? var idi. Bu ya?da da h?ddi-bulu?a ?atmaq m?mk?nd?r. Dem?li, ?li Pey??mb?rin Fatim?y? xitab?n buyurdu?u h?min ??xsdir: “S?ni el? bir ??xsin ?qdin? ke?irir?m ki, islam? ham?dan ?vv?l q?bul etmi?dir v? ki?il?r aras?nda ?n bilikli ??xsdir.”[19] 2. B?zi hallarda u?aqlar ?qli bax?m?ndan kamil inki?af h?ddin? ?at?r v? cismi (fiziki) bulu?a ?atmazdan qabaq fikri (idrak) bulu?a yeti?ir v? bel? olan halda ??ri v?zif?l?ri yerin? yetirm?y? v?zif?li olurlar. Buna g?r? d? ?bu H?nif? u?aqlar?n islam?n?n d?zg?n olmas?na h?km edir. ?g?r bel? olsa, bu h?km u?a??n kamal v? bulu?una d?lal?t edir. Bu bar?d? bir ne?? m?s?l?ni xat?rlatmaq laz?md?r: ?vv?la, u?aqlar?n t?bi?ti el?dir ki, ata-anan?n m?h?bb?tin? do?ru meyl edirl?r. Amma ?g?r bir u?aq ata-anas?ndan ?z ?evir?r?k Allaha do?ru c?zb olunsa, bu onun fikri (idrak c?h?tind?n) bulu? v? kamal?n?n ni?an?sidir. ?kincisi: U?aqlar?n q?riz?l?ri (instinkt) ilahi v?zif?l?r? v? ?qli i?l?r? diqq?t v? t?f?kk?rl? ?ox da uy?un g?lmir, onlar ?ks?r hallarda oynama?a daha ?ox maraq g?st?rirl?r. Buna g?r? d? bir u?a??n ?z t?bi?ti il? uy?un olan ?eyl?rd?n ?z ?evir?r?k onunla t?zadl? olan ?eyl?r? ?z g?tirm?si o u?a??n son d?r?c? y?ks?k kamala ?atma??na d?lildir. Bu da ?li (?leyhis-salam)-?n imanda ham?dan ?nd? olmas?n? g?st?rir.[20] ?kincisi, t?fsir aliml?rinin “v?s-sabiqun?l-?vv?lun” ay?si ???n bir ne?? ??ni-n?zul b?yan etdiyin? g?r? onun imam ?li (?leyhis-salam)-?n bar?sind? nazil olmad???n? q?bul ets?k d?, ??ni-n?zulda ?oxlu n?z?riyy?nin deyilm?si onun ?n bariz v? ayd?n n?mun?sin? – imam ?liy? t?tbiq edilm?sin? mane ola bilm?z. X?susil?, ?hm?d ibni H?nb?lin, ?bni Abbasdan v? S?yutinin “?ddurrul-m?nsur” kitab?nda ?bu N?imd?n v? onun da ?bni Abbasdan n?ql etdiyi bu h?dis? diqq?t yetirm?kl?: “Ey iman g?tir?nl?r” ifad?si olan el? bir ay? nazil olmay?b ki, ?li onun ba??nda v? onun ?miri olmas?n.”[21] T?k ??xs? c?m k?lm?si il? i?ar? edilm?sin? g?ldikd? is?, dem?k laz?md?r: ?vv?la, ?g?r “bu ay? imam ?linin bar?sind? nazil olmam??d?r; ?ksin? islamda ?nc?l oldu?una g?r? o h?zr?t? c?ry v? t?tbiq q?bilind?ndir” deyils?, art?q bu irada yer qalm?r. ?kincisi: H?tta ay?nin imam ?li (?leyhis-salam)-?n ??nind? nazil olmas?na inanmasaq da yen? d? bu etiqada irad g?lmir. ??nki: 1. ?oxlu d?lill?rin varl??? il? “bu, uzaq n?z?r? g?lir” dey?, yer qalm?r. 2. C?m formas?nda g?l?n k?lm?nin bir v? ya iki ??xs? aid edilm?si t?z? bir ?ey deyildir. ??nki ist?r Quran ay?l?rind?, ist?rs? ondan ba?qa ?eyl?rd?, habel? ?r?b v? qeyri-?r?b ?d?biyyat?nda ?ox hallarda bir k?lm? c?m formada g?tirilir, amma bir n?f?r n?z?rd? tutulur. M?s?l?n, Quranda buyurulur: ???????? ???? ?????? ???????? ????? ???????? ???? ???????? ?????? ????????????? ?????????? ???????... “O k?sl?r ki, camaat onlara “camaat sizin ???n m?harib?y? g?lmi?dir, onlardan qorxun!” dediyi zaman bu s?z onlar?n iman?n? art?r?r.”[22] M?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n, burada “camaat” dedikd? N?im ibni M?sud n?z?rd? tutulur. ??nki o, m?s?lmanlar? say? ?ox olan m??rikl?rd?n qorxutmaq ???n ?bu S?fyandan pul alm??d?. Ba?qa bir ay?d? buyurulur: ?????? ?????? ??????? ?????? ???????? ?????? ????? ??????? ?????? ?? ?????? ??????????... “Allah, “Allah yoxsuldur v? biz varl?y?q” dey?nl?rin s?z?n? e?itdi.”[23] Burada “dey?nl?r” s?z?nd?n m?qs?d bir ?ox m?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n H?yy ibni ?xt?b v? ya F?nhas olmu?dur. B?z?n d? bir ??xs? t?zim v? h?rm?t ?lam?ti olaraq c?m ?v?zliyi il? xitab olunur. M?s?l?n, Allah-taala ?brahim (?leyhis-salam)-?n bar?sind? buyurur: ????? ??????????? ???? ??????? ?????? “H?qiq?t?n ?brahim (t?klikd?) Allah?n f?rman?na m?ti olan bir ?mm?t idi.”[24] Bu ay?d? c?m m?nas?n? ?atd?ran “?mm?t” k?lm?si h?zr?t ?brahim? aid edilmi?dir.[25] Allah-taalan?n buyurdu?u n?vb?ti ay? d? bu q?bild?ndir: ?????????? ?????? ???????? ????? ?????????? “Deyirl?r: “M?din?y? qay?td???m?z zaman izz?t sahibl?ri z?lill?ri oradan ??xardacaqd?r.” Halbuki, ?zz?t Allaha, Pey??mb?rin? v? m?minl?r? m?xsusdur, lakin m?nafiql?r bunu bilmirl?r.”[26] Bu ay?d? d? “deyirl?r” k?lm?si c?m halda olsa da, b?t?n m?f?ssirl?rin n?z?rin? ?sas?n m?qs?d ?bni ?bey adl? bir m?nafiqdir. C?m formada g?l?n k?lm? il? bir ??xsin n?z?rd? tutulmas?n? g?st?r?n Quran ay?l?ri olduqca ?oxdur.[27] Burada ham?s?n? qeyd etm?y? macal yoxdur. [1] M?karim ?irazi, Nasir, “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 103, “Darul-kutubil-islamiyy?”, Tehran, 1-ci ?ap, 1374-c? ??msi il [2] T?b?ri, ?bu C?f?r M?h?mm?d ibni C?rir, “Tarixul-um?m v?l-muluk” (“Tarixi T?b?ri” ad? il? m??hurdur), 2-ci cild, s?h. 310, t?dqiq: M?h?mm?d ?bul-F?zl ?brahim, Beyrut, “Darut-turas”, 2-ci ?ap, 1967-ci miladi il [3] Yen? orada [4] Yen? orada [5] ?bni ?sir, ?zzuddin ?bd?l-H?s?n, “?l-kamilu fit-tarix”, 2-ci cild, s?h. 57, Beyrut, “Darus-sadir”, 1965-ci il [6] ?hm?d ibni H?nb?l, “M?sn?d”, h?dis 18478, “?l-m?kt?b?tu?-?amiyy?” CD-ind?n n?ql?n. [7] Tirmizi, “S?n?n”, h?dis 4100, “?l-m?kt?b?tu?-?amiyy?” CD-ind?n n?ql?n [8] ?bni S?d, M?h?mm?d ibni S?d ibni M?ni’ Ha?imi B?sri, “?t-t?b?qatul-kubra”, 3-c? cild, s?h. 15, t?dqiq: M?h?mm?d ?bd?l-Qadir ?ta, “Zikru islami ?li v? s?latihi” b?lm?si, Beyrut, “Darul-kububil-elmiyy?”, 1-ci ?ap 1990-c? il [9] Qurt?bi, M?h?mm?d ibni ?hm?d, “?l-camiu li?hkamil-Quran”, 8-ci cild, s?h. 235, “Nasir Xosrov” n??riyyat?, Tehran, 1-ci ?ap, 1406-c? q?m?ri il [10] ?bni ?bdul-Birr, ?bu ?m?r Yusif ibni ?bdillah, “?l-istiy’ab fi m?rif?til-?shab”, 3-c? cild, s?h. 1092, t?dqiq: ?li M?h?mm?d B?cavi, Beyrut, “Darul-ceyl”, 1-ci ?ap, 1992-ci il [11] “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 104 [12] B?hrani, Seyid Ha?im, “?l-b?rhan fi t?fsiril-Quran”, 2-ci cild, s?h. 829, “Bes?t” m??ssis?si, Tehran, 1-ci ?ap, 1416-c? q?m?r il [13] Yen? orada, s?h. 833 [14] Yen? orada [15] Bu s?z? s?nn? alimi F?xr Razi h?min ay?nin izah?nda demi?dir. [16] “M?ry?m” sur?si, ay?: 12 [17] “M?ry?m” sur?si, ay?: 30 [18] “T?fsiri-n?mun?”, 8-ci cild, s?h. 100-107 (azac?q d?yi?iklikl?) [19] Z?h?bi, “Tarixul-islam”, t?dqiq: ?m?r ?bdus-S?lam, 3-c? cild, s?h. 638, “Darul-kitabil-?r?bi”, Beyurt, 2-ci ?ap, 1993 [20] S?bhani, C?f?r, “K??ful-m?rad”?n ??rhi, s?h. 223, Bi.ta, bi. ca [21] C?lal?ddin, S?yuti, “?ddurrul-m?nsur fi t?fsiril-m?’sur”, 1-ci cild, s?h. 104, Ay?tullah M?r??i N?c?finin kitabxanas?, Qum; B?la?i N?c?fi, M?h?mm?d Cavad, “Alaur-R?hman fi t?fsiril-Quran”, 1-ci cild, s?h. 11, “Bes?t” m??ssis?si, 1-ci ?ap, Qum, 1420-ci q?m?ri il [22] “Ali-imran” sur?si, ay?: 173 [23] “Ali-imran”, sur?si, ay?: 181 [24] “N?hl” sur?si, ay?: 120 [25] “T?fsiri-n?mun?”, 2-ci cild, s?h. 588. [26] “Munafiqun” sur?si, ay?: 8 [27] Seyid M?h?mm?d Kazimi Q?zvini, “?rr?ddu ?la r?ddis-s?qif?”, 1-ci cild, s?h. 269, t?shih v? t?liq: Hey?t, M?h?mm?d ?min, Qum, 2-ci ?ap, 2002-ci il?stinad