Qelem Опубликовано: 6 апреля, 2008 Жалоба Share Опубликовано: 6 апреля, 2008 Bismillehir Rehmanir Rehim Təqva barəsində Həmmam adlı bir şəxs Əli (ə)-dan "təqvalıların xьsusiyyətləri nədir?” - deyə sual etdikdə Həzrət cavab verdi: مَنْطِقُهُمُ الصَّوٰابُ، وَمَلْبَسُهُمُ الْاِقْتِصٰادُ، وَمَشْيُهُمُ التَّوٰاضُعُ، بَخَعُوا للِّهِ تَعٰاليٰ بِطـٰاعَتِهِ، وَخَضَعُوا لَهُ بِعِبٰادَتِهِ، فَمَضَوْا غٰاضِينَ أَبْصٰارَهُمْ عَمّٰا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِمْ، وٰاقِفِينَ أَسْمٰاعَهُمْ عَلَي الْعِلْمِ بِدِينِهِمْ، نَزَلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِي الْبَلاٰءِ كَالَّذِي نَزَلَتْ مِنْهُمْ فِي الرَّخٰاءِ، رَضَوا عَنِ اللهِ بِالْقَضٰاءِ، فَلَوْلاَ اْلآجٰالُ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَهُمْ لَنْ تَسْتَقِرَّ أَرْوٰاحُهُمْ فِي أَجْسٰادِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ، شوقًا اِليٰ لِقٰاءِ اللهِ وَالثَّوٰابِ، وَخَوْفاً مِنَ الْعِقٰابِ. عَظُمَ الْخٰالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ، وَصَغُرَ مٰا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِمْ، فَهُمْ وَالْجَنَّةُ كَمَنْ رَآاهٰا فَهُمْ عَلَيٰ أَرٰائِكِهٰا مُتَّكِئُونَ، وَهُمْ وَالنّٰارُ كَمَنْ أَدْخَلَهٰا فَهُمْ فِيهٰا يُعَذَّبُونَ، قُلُوبُهُمْ مَحْزُونَةٌ، وَشُرُورُهُمْ مَاْمُونَةٌ، وَاَجْسٰادُهُمْ نَحِيفَةٌ، وَحَوٰائِجُهُمْ خَفِيفَةٌ، وَاَنْفُسُهُمْ عَفِيفَةٌ وَمَعُونَتُهُمْ فِي الْإِسْلاٰمِ عَظِيمَةٌ. صَبَرُوا أَيّٰامًا قَلِيلَةً فَأَعْقَبَتْهُمْ رٰاحَةٌ طَوِيلَةٌ، تِجٰارَةٌ مُرْبِحَةٌ يَسَّرَهٰٰا لَهُمْ رَبٌّ كَرِيمٌ، أُنٰاسٌ أَكْيٰاسٌ، أَرٰادَتْهُمُ الدُّنْيٰا فَلَمْ يُرِيدُونَهٰا، وَطَلَبَتْهُمْ فَأَعْجَزُوهٰا أَمَّا اللَّيْلُ فَصٰافُّونَ أَقْدٰامَهُمْ، تٰالُونَ لِأَجْزٰاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهُ تَرْتِيلاً، يَعِظُونَ أَنْفُسَهُمْ بِاَمْثٰالِهِ، وَيَسْتَشْفُونَ لِدٰائِهِمْ بِدَوٰائِهِ تٰارَةً، وَتٰارَةً مُفْتَرِشُونَ جِبٰاهَهُمْ وَاَكُفَّهُمْ وَرَكْبَهُمْ وَاَطْرٰافَ أَقْدٰامِهِمْ، تَجْرِي دُمُوعُهُمْ عَلَيٰ خُدُودِهِمْ، يُمَجِّدُونَ جَبّٰارًا عَظِيمًا وَيَجْاَرُونَ اِلْيهِ جَلَّ جَلالُهُ فِي فَكٰاكِ رِقٰابِهِمْ. هٰذٰا لَيْلُهُمْ، فَأَمَّا النَّهٰارُ فَحُلَمٰاءُ عُلَمٰاءُ بَرَرَةٌ أَتْقِيٰاءُ، بَرٰاهُمْ خَوْفُ بٰارِيهِمْ فَهُمْ أَمْثٰالُ الْقدٰاحِ، يَحْسَبُهُمُ النّٰاظِرُ اِلَيْهِِمْ مَرْضٰي وَمٰا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ، أَوْقَدْ خُولِطُوا، وَقَدْ خٰالَطَ الْقَوْمُ مِنْ عَظَمَةِ رَبِّهِمْ، وَشِدَّةِ سُلْطـٰانِهِ أَمْرٌ عَظِيمٌ طـٰاشَتْ لَهُ قُلُوبُهُمْ، وَذَهَلَتْ مِنْهُ عُقُولُهُمْ. فَاِذَا اسْتَقٰامُوا مِنْ ذٰلِكَ بٰادَرُوا اِلَي اللهِ تَعٰاليٰ بِاْلأَعْمٰالِ الزّٰاكِيَةِ، لاٰ يَرْضَوْنَ لِلّهِ لَهُ بِالْقَلِيلِ وَلاٰ يَسْتَكْثِرُونَ لَهُ الْجَزِيلَ. فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ، وَمِنْ أَعْمٰالِهِمْ مُشْفِقُونَ، اِنْ زُكِّيَ أَحَدُهُمْ خٰافَ مِمّٰا يَقُولُونَ، وَقٰالَ: اَنَا أَعْلَمُ بِنَفْسِي مِنْ غَيْرِي، وَرَبِّي Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 6 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 6 апреля, 2008 Pəhrizkarlar dünyada fəzilətlərə malikdirlər (başqalarından üstündürlər). (Çünki) danışıqları doğruluğa əsaslanır (Allahın və Peyğəmbərin razılığına müvafiq şəkildə danışırlar), geyimləri ortadır (həyatlarında ifrata varmaq və ya həddən aşağı olmaq yoxdur) və (xalq arasında) təvazökarlıqla davranarlar. Onlar Allahın onlara rəva bilmədiyi şeyə göz yumar (harama mürtəkib olmaz) və onlara xeyir verən elmə qulaq verərlər. Çətinlik zamanı başqalarının asayiş və rahatlıqda olduqları kimidirlər (ilahi təqdirə boyun əyərək Allahın istədiyinə razıdırlar və onlar üçün çətinliklə rahatlıq birdir). Əgər Allahın onlar üçün (dünyada) müəyyənləşdirdiyi əcəl olmasaydı, savab şövqü və əzabın qorxusundan canları bir göz qırpımı belə bədənlərində qalmazdı. Onların nəzərində Allah böyük, Ondan başqası isə (hər nə olmasından asılı olmayaraq) kiçikdir. Onların Cənnətə olan yəqin və inamları sakinlərinin rahatlıq içində olmalarını görən şəxsin yəqin və inamı kimidir. Həmçinin, oda (cəhənnəmə) imanları onu sakinlərini əzaba düçar halda görən şəxsin imanı kimidir. Qəlbləri qəmgin, zərər-ziyanları təhlükəsiz (hamı onların zərər-ziyanından xatircəm və qorxusuzdur, çünki başqalarını incitmək və hər bir günahın mənşəyi dünyanı sevməkdir ki, onların da ona meyilləri yoxdur), bədənləri (oruc tutmaq, çoxlu ibadət və bəndəlik etmək və qənaət nətisəsində) arıq, (dünyadakı) istəkləri az (naçarlıqdan möhtac olduqlarından artıq bir şey istəmirlər) və nəfsləri pak və təmizdir (şəhvət arxasınsa getmirlər). (Dünyada olan) bir neçə qısa günü səbirlə başa çatdırarlar və onun arxasınsa həmişəlik rahatlığı (sonsuz Cənnət ne’mətini) əldə edərlər. Bu iş Rəbblərinin onlar üçün hazırladığı çox qazanclı və mənfəətli bir ticarətdir. (Onlar özlərini ibadət və bəndəliyə hazırladıqları üçün Allah da səadətə qovuşmaq yolunu onlara göstərmişdir.) Dünya onlara üz tutdu (öz mal və bər-bəzəyini onlara göstərdi), onlar isə ondan üz döndərdilər (ona göz yumdular); onlar dünyanı əcir etdilər, onlar isə sanlarını qurban verərək (onun çətinliklərinə dözdülər və sonda) özlərini ondan qurtardılar. Gecə olanda (namaz üçün) ayaq üstə duraraq Qur’anın ayələrini diqqət və düşüncə ilə oxuyarlar və onu oxumaq və barəsində düşünməklə özlərini qəmləndirərlər. Onun vasitəsi ilə öz dərdlərinə əlac etməyə çalışarlar (Qur’anı oxumaq və ona əməl etməklə qiyamətin əzab və çətinliklərindən nicat tapmaq istəyərlər). Beləliklə, şövqə gətirən və ümidverici (yaxşı əməl sahiblərinin mükafatını bəyan edən) bir ayə ilə rastlaşanda ona tamah salarlar və şövqlə ona baxarlar, sanki ayənin, barəsində xəbər verdiyi mükafat onların gözləri önündədir və onu görürlər. Həmçinin, qorxulu və vahiməli (pis əməl sahiblərinin cəzasından danışan) bir ayə ilə rastlaşanda qəlblərinin qulaqlarını ona elə açarlar ki, sanki cəhənnəmin (onun əhlinin) nalə və fəryadları qulaqlarının dibindədir. (Allah qarşısında rüku etmək üçün) qamətlərini əyər və (səcdə etmək üçün) alın, əllərinin içi, diz və barmaqlarının uclarını yerə qoyaraq Allah-taaladan özlərinin (qiyamət əzabından) azad olmalarını istəyərlər. Gündüz olanda isə səbrli, alim, yaxşı əməlli və pəhrizkardırlar. Qorxu (Allah qorxusu) bədənlərini, yonulmuş oxların nazikliyi kimi arıqladıb. Görən onların xəstə olduqlarını güman edər, halbuki heç bir xəstəlikləri yoxdur (əksinə, əzabın qorxusundan arıqlayıblar), (onlardan eşitdiyi sözləri düşünmədiyi üçün) sərsəri və dəli olduqlarını deyərlər, halbuki dəli deyildirlər, bəlkə böyük iş (qiyamətin fikri) fikirlərini qarışdırıb. Özlərinin az işlərindən razı olmurlar və çoxu çox saymırlar. Beləliklə, özlərini (itaətdə səhlənkarlıq gümanı ilə) günahlandırarlar və öz əməllərindən qorxarlar (ki, məbada bəyənilməyə). Əgər onlardan birini (yaxşı əməlinə görə) tə’rifləsələr, barəsində deyilənlərdən qorxar və deyər: “Mən özümü başqalarından daha yaxşı tanıyıram və Rəbbim məni mənim özümdən də yaxşı tanıyır. Allahım, (özündənrazılığa səbəb olan bu) deyilənlərə görə məni cəzalandırma, məni onların güman etdiklərindən də üstün et və onların bilmədikləri günahlarımı bağışla!” Pəhrizkarların nişanəsi budur ki, sən onu din işində güclü, yumşaqlıq və gözəl xasiyyətdə uzaqgörən, imanda yəqin sahibi, elmdə (elm axtarışında) həris, səbirlilikdə alim, zənginlikdə mö’tədil (israf etməyib varını yersiz xərcləməyən), ibadət və bəndəlikdə təvazökar görərsən və o, yoxsulluq və imkansızlığında bəzənmiş görünər (ki, heç kəs onun yoxsulluğundan xəbərdar olmasın). Onlar çətinlikdə səbirli, halal axtaran, hidayət və qurtuluşda şad, tamah və hərislikdən uzaqdırlar. (Beləsi) yaxşı işlər görməsinə baxmayaraq qorxu içindədir. Gecə, onun sə’yi (Allah-taalanın ne’mətlərinə görə) şükür etməyə sərf olunur. Gündüz, istəyi Allahı zikr etmək, yada salmaqdır. Gecəni öz qəflətindən qorxan halda (ki, məbada vəzifələrində səhlənkarlıq etmiş olar) başa vurar və gündüz Allahın lütf və mehribançılığından (onu müsəlman və Məhəmməd-ə və onun əhli-beytinə tabe olanlardan etməsindən) şad və sevincək olar. Əgər nəfsi meyilli olmadığı şeydə ona qarşı itaətsizlik etsə (ibadət və bəndəlikdə çətinliklə ram olsa, o da) nəfsin sevdiyi şey barəsindəki istəyini yerinə yetirməz. Onun gözünün işığı əbədi olan şeydir və çiyrindiyi qalmayan şeydir (gözünü axirətə dikib və dünyaya arxa çevirib). O, səbri elmlə və sözü əməl ilə qarışdırır. (Çünki elm və ağla əsaslanmayan səbir və əməl ilə birgə olmayan söz xoşagəlməzdir.) Onu arzusu qısa (məhdud), səhv və xətası az, qəlbi təvazökar, nəfsi qane, yeməyi az, işi asan, dini qorunmuş, şəhvət və istəyi yox və qəzəbi yatırılmış görərsən. Xalq onun yaxşılığına göz dikib və pisliyindən rahat və xatircəmdir. Əgər (Allah və Peyğəmbərdən) qafil və xəbərsiz insanlar içərisində olsa, xəbərdarların zümrəsində sayılar. (Çünki onun qəlbi Allahı zikr etməklə məşğuldur.) Əgər xəbərdarların içərisində olsa qafillərdən sayılmaz. Ona zülm edəni bağışlayar, onu məhrum edənə yaxşılıq və ehsan edər və ondan ayrılana birləşər. Söyüş söyməkdən və çirkin sözdən uzaqdır və sözü mülayim olar. Ondan xoşagəlməz bir iş görünməyib və bəyənilən işi aşkardır. Onun yaxşılığı üz tutub və pisliyi arxa çevirib. Çətinliklərdə vüqarlı və dözümlü, ası anlarda səbirli, dinclik və rahatlıqda şükür edəndir. Nifrət etdiyi kimsəyə zülm etməz və sevdiyi şəxsə görə günaha düşməz. (Öz nəfsi istəklərinə tabe olan və zülm edən insanların əksinə olaraq sevmək və ya nifrət bəsləmək onun öz şər’i vəzifəsini yerinə yetirməsinə mane olmur.) Şahid gətirilməmişdən qabaq haqqı qəbul edər. Ona tapşırılan şeyi zay etməz və yadına salınan şeyi unutmaz. Heç kəsi xoşagəlməz ləqəblərlə (kafir, fasiq, münafiq və çirkin kəlmələrlə) çağırmaz və qonşuya ziyan vurmaz. İnsanların başına gələn acı hadisələrə sevinməz. Batil və nahaq yola qədəm qoymaz və haqq yoldan kənara çıxmaz. Əgər sakit otursa, sakitliyi onu yormaz və əgər gülsə, gülüş səsi ucalmaz. Ona zülm edilsə, Allah onun intiqamını alana kimi səbir edər. Nəfsi onun əlindən əzab və çətinliyə düçardır. (Çünki onun istəklərinə zidd davranır.) Xalq onun əlindən rahatlıqdadır. (Çünki xalqı incitmək nəfsi istəklərə tabe olmaq nəticəsində mümkündür.) Axirət işində özünü əziyyətə salar və xalqı özündən (öz işindən) dincliyə çatdırar. Onun şəxslərdən uzaqlaşması (dünyapərəstlərə) rəğbətinin olmamasına və (onlardan) uzaq olmasına görədir. Tanışlarla yaxın olması (Allah adamları ilə) xoşrəftar və mehriban olmağa görədir. Uzaqlaşmasının səbəbi özündən razılıq və özünü böyük tutmaq deyil və yaxınlaşması (ikiüzlü adamlarda olduğu kimi) hiylə və kələk yolu ilə deyil. *** Qur`ani-kərim insanlara belə ruhi xüsusiyyətlərlə dəyər verir. Bəşəriyyət aləmi əvvəldə qeyd etdiyimiz puç imtiyazları özündən kənarlaşdırıb, bu dəyərli xüsusiyyətlərə üz tutarsa, bütün fəsadların, bədbəxtçiliklərin, eybəcərliklərin, zülm və buna oxşar çətinliklərin kökü yer üzündən kəsilər və insanlar behiştin gözəlliyini elə bu dünyada gözləri ilə görərlər. İslam əxlaqının əsas bir bölməsi sair insanlara və xidmət və yardım etməkdir və bu vacib əməl ibadət hesab olunur. Müqəddəs İslam dini insanları həsəd, paxıllıq, təkəbbür, qeybət, söz gəzdirmək, tamahkarlıq, pis sözlər danışmaq, başqalarına yalan iftira atmaq və bir sözlə, bütün mənfi keyfiyyətlərdən çəkindirib öz müqəddəs qanunlarını bu cür əməllərə qarşı ağır cəza tədbirləri tə`yin etmişdir. Bunların insan ruhunda və cəmiyyətdə pis tə`sir bağışladığını Qur`an ayələrində və yaxud Peyğəmbər Œ və Əhli-beyt Ã-dən çatan hədislərlə bəyan edir. İslamın əxlaqi hökmləri, xüsusilə İmam Zeynəl-abidin (ə)-ın “Hüquq risaləsi” adlı kitabında buyurduqları və hörmətli babası Əmirəl-mö`minin Əli (ə)-ın təqvalılar haqqında saydığı xüsusiyyətlər, eləcə də Malik Əjdəri Misrə hakim tə`yin etdiyi zaman verdiyi nəsihətlər icra olunarsa bəşəriyyət aləmi dünya və axirətdə səadətin yüksək zirvələrinə nail ola bilər. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 6 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 6 апреля, 2008 QUR`ANDA TƏQVA 1-Təqva Allah-taalanın bütün asimani kitablarda Adəm övladına etdiyi vəsiyyətdir: وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُواْ اللّهَ «Şübhəsiz, sizdən əvvəl səmavi kitab əta olunanları və sizi təqvaya tövsiyə edirəm: Allahın əmrləri ilə müxalifət etməkdən çəkinin!» 2-Təqva Allah-taalanın mədh edib tə`riflədiyi bir işdir. Belə ki, Allah-taala buyurur: وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الأُمُورِ «Əgər səbr edib pərhizkar olsanız, bu, din işlərinnn möhkəmlik və sabitlik nişanələri yaxud imanın həqiqətlərindəndir.» 3-Təqva insanın şeytanın məkrli hiylələrindən qorunub saxlanmasına səbəb olur. Allah-taala buyurur: وَإِن تَصْبِرُواْ وَتَتَّقُواْ لاَ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا «Əgər səbr edib pərhizkar olsanız, onların məkr və hiylələri sizə heç bir zərər çatdıra bilməz.» 4-Təqva, Allahın bütün işlərdə insana kömək etməsi səbəbidir. Belə ki, buyurur: «Həqiqətən Allah pərhizkar və təqvalı şəxslər ilədir.» إِنَّ اللّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَواْ 5-Təqva insanın qurtuluş səbəbi və ona güman etmədiyi yerdən halal ruzinin verilməsi amilidir. Allah-taala buyurur: وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ «Hər kəs Allah qarşısıida təqvalı olub günaha mürtəkib olmasa, Allah onun üçün (çətinliklərdən) çıxış yolu qərar verər. (Yə`ni onu, dünya və axirət qəm-qüssəsindən xilas edər), güman etmədiyi yerdən ona ruzi bağışlayar.» 6-Təqva səbəbi ilə Allah-taala bəndələrin əməllərindəki eyb və nöqsanları aradan qaldırır. Allah-taala buyurur: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ «Ey iman gətirənlər, (günah işlər qarşısında) Allahdan qorxub təqvalı olun və düzgün danışın ki, Allah sizin işlərinizi islah etsin: günahlarınızı bağışlayıb, yaxşı əməllərinizi qəbul etsin.» 7-Təqva bəndələrin günahlarının bağışlanmasına səbəb olur. Allah-taala buyurur: وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ «Və sizin günahlarınızı bağışlayar.» 8-Təqva Allah-taalanın bəndələrə məhəbbət göstərməsinə səbəb olur: فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ «Allah-taala təqvalıları sevir.» 9-Təqva bəndələrin əməllərinin qəbul olunmasına səbəb olur. Allah-taala buyurur: إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ «Allah yalnız təqvalılardan (yaxşı əməlləri) qəbul edir.» 10-Təqva bəndələrin Allah dərgahında əziz və kəramətli olmasına səbəb olur. Allah-taala buyurur: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ «Həqiqətən Allah yanında (dərgahında) sizin ən əziziniz, – ən təqvalı olanınızdır.» 11-Təqva insana elm və mə`rifət nuru əta edilməsinə səbəb olur. Allah-taala buyurur: يِا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إَن تَتَّقُواْ اللّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً «Ey iman gətirənlər! Əgər pərhizkarlıq və təqva yolu ilə getsəniz, Allah sizin üçün bir nur qərar verər ki, onunla haqqı batildən seçə bilərsiniz.» (Yə`ni Allah sizə kömək edər və həmin kömək sayəsində haqq yolda olan şəxsi batil yolda olan şəxslərdən seçə bilərsiniz.) 12-Təqva əcəl çatan zaman mələklər tərəfindən insana xoş müjdələr verilməsinə səbəb olur. Allah-taala buyurur: الَّذِينَ آمَنُواْ وَكَانُواْ يَتَّقُونَ لَهُمُ الْبُشْرَى فِي الْحَياةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ «Iman kətirib təqvalı olan şəxslər üçün həm dünya həyatında (yə`ni ölüm zamanı), həm də axirətdə gözəl müjdələr vardır.» 13-Təqva ilhi əzabdan xilas olma səbəbidir. Allah-taala buyurur: ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا «Sonra pərhizkar olan (təqvalı) şəxsləri xilas edərik.» Bir sözlə, Qur`ani-məciddə təqvaya işarə olunan və onun gözəl nəticələrini göstərən ayələr çoxdur. Biz qeyd olunanlarla kifayətlənirik. ƏHLI-BEYT ƏLEYHIMUSSƏLAMDAN NƏQL OLUNAN RƏVAYƏTLƏRDƏ TƏQVA Rəsuli-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)-dən və Əhli-beyt əleyhimussəlamdan nəql olunan hədis və rəvayətlərdə də təqva ilə əlaqədar tövsiyələr olduqca çoxdur. Əmirəl-mö`minin Əli əleyhissəlamın çox az xütbəsini görmək olar ki, onda təqva və müqtəqilər (təqvalılar) barəsində söhbət açılmamış olsun. Indi təbərrük üçün o həzrətin bir cümləsini qeyd edirik: فَاِنَّ تَقْوَى اللهِ مِقْتَاحُ سِدَادٍ وَذَخِيرَةُ مَعَادٍ وَعِتْقٌ مِنْ كُلِّ مَلَكَةٍ وَنَجَاةٌ مِنْ كُلِّ هَلْكَةٍ، بهَا يُنْجَحُ الطَالِبُ وَيَنْجُوا الْهَارِبُ وَتُنَالُ الرِّغائِبُ «Təqva dində doğruluq açarı, bəndənii düzgün yolda istiqaməti, qiyamət azuqəsi, hər növ çirkin xasiyyət, əməl və azğınlıqdan qurtuluş yoludur. Məhz təqva səbəbi ilə bir şey istəyənlərin hacəti yerinə yetirilər, insan cəzadan qaçıb xilas ola bilər və çoxlu ne`mətlərə nail olar.» MƏNIM DOSTLARIM PƏRHIZKARLAR, TƏQVALILARDIR Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əlsyhi və alihi və səlləm)-dən nəql olunmuşdur ki. o Həzrət öz qohum-əqrəbalarına belə buyurur: لاَ تَقولُوا اِنَّ مُحَمَّدًا مِنَّا فَوَاللهِ ما اَوْلِيَائِي مِنْكُمْ وَلاَ مِنْ غَيْرِكُمْ اِلاَّ الْمُتَقُونَ «Deməyin ki, Məhəmməd bizdəndir! Allaha and olsun, sizin və sizdən başqalarının arasında mənim dostlarım, yalnız və yalnız pərhizkarlar, təqvalılardır.» TƏQVALI VƏ PƏRHIZKAR OLMAQDAN BAŞQA BIR ÇARƏ YOXDUR Həzrəti Seyyidüş-şühəda imam Hüseyn əleyhissəlam belə buyurur: اُوصِيكُمْ بتَقْوَى اللهِ تَعَالى فَاِنَّ اللهَ قَدْ ضَمِنَ لِمَن اتَّقاهُ اَنْ يُحَوِّلَهُ عَمَّا يَكْرَهُ اِلَى مَا يُحِبُ وَيَرْزُقهُ مِنْ حَيْثُ لاَيَحْتَسِبْ، فَاِيَّاكَ اَنْ تَكُونَ مِمَّنْ يَخَافُ عَلَى الْعِبادِ مِنْ ذُنُوبهِمْ وَيَأمَنُ الْعُقُوبَة مِنْ ذنْبِهِ فَاِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لاَيُخْدَعُ عن جَنَّتِهِ وَلاَيُنَالُ مَا عِنْدَهُ اِلاَّ بِطَاعَتِهِ «Sizi təqvaya tövsiyə edirəm. Həqiqətən Allah-taala təqvalı şəxs üçün, onun xoşlamadığı şeyləri sevdiyi şeylərə döndərməyi və gümanı gəlmədiyi yerdən ruzi verməyi zəmanət vermişdir. Həqiqətən Allah-taala öz behişti barəsində heç vaxt aldanmaz (yə`ni heç bir şəxs hiylə və məkr yolu ilə behiştə daxil ola bilməz). Allah yanında olan savablar bir kəsə yalnız bəndəçilik və itaət yolu ilə müyəssər ola bilər.» Kitabın müqəddiməsində ixtisara riayət etmək lazım olduğundan, yuxarıda bəyan etdiklərimizlə kifayətlənirik. Indi isə hər şeydən daha mühüm məsələ olan təqvanın mə`nası, həqiqəti və mahiyyətini araşdırırıq. TƏQVANIN MAHIYYƏT VƏ HƏQIQƏTI «Təqva» kəlməsi bir şeyi saxlamaq, ondan pərhiz etmək mə`nasına olan «viqayə» kökündən alınmışdır. Şəriət terminində isə insanın hər növ axirət ziyanı olan şeylərdən çəkinməsi, pərhiz etməsi, başqa sözlə, Pərvərdigari-aləmin əmr etdiyi şeyləri yerinə yetirmək və nəhy (qadağan) etdiyi şeylərdən çəkinmək nəzərdə tutulur. Imam Sadiq əleyhissəlamdan təqvanın mə`nası barəsində soruşulduqda, həzrət buyurdu: سُئِلَ الصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَم عَنْ تَفْسِيرِ التَقْوَاى فَقالَ: اَنْ لا يَفْقُدَكَ حَيْثُ اَمَرَكَ ولا يَرَاكَ حَيْثُ نَهَاكَ «Təqva bu deməkdir ki, Allah sənə hər şeyi əmr edibsə, orada hazır olasan, hər şeydən çəkindiribsə orda olmayasan.» Yə`ni Allahın əmr etdiyi işləri yerinə yetirməli, çəkindirdiyi və qadağan etdiyi şeylərdən uzaq olmalısan. Buna əsasən, təqvanın iki yönü vardır: birincisi Allahın əmrlərinə itaət edib, vacib əməlləri yerinə yetirməkdir. Insan çalışmalıdır ki, heç bir vacib əməli tərk etməsin (vacib o əməllərə deyilir ki, yerinə yetirilməməsi, Allahın qəzəbinə və ilahi əzaba səbəb olur). Növbəti mərhələdə isə insan vacib əməllərdən sonra bacardığı qədər müstəhəb və bəyənilən əməlləri yerinə yetirsin (müstəhəb o əməllərə deyilir ki, yerinə yetirilməsinin savabı vardır, lakin tərk olunarsa, ilahi cəzaya səbəb olmaz). Təqvanın ikinci yönü isə, Allahın haram buyurduğu, çəkindirdiyi şeylərdən uzaq olmaqdır. Yə`ni insan Allah tərəfindən haram və qadağan edilən, Allahın qəzəbinə səbəb olan işləri tərk etsin. (Haram o əməllərə deyilir ki, onun yerinə yetirilməsi ilahi cəzaya səbəb olur). Növbəti mərhələdə isə, məkruh əməlləri tərk etməyə sə`y göstərməlidir. (Məkruh o əməllərə deyilir ki, yerinə yetirilməməsi, tərk olunması daha yaxşı və Allah-taalanın bəyəndiyi işlərdəndir, lakin yerinə yetirilərsə, heç bir cəzaya səbəb olmaz.) Hər kəs təqvanın bəyənilən və səadətli məqamına nail olmaq istəyirsə, onun ikinci yönünə, yə`ni haram və künah işlərdən çəkinməyə daha çox əhəmiyyət verməlidir. Çünki əgər haram işlərdən çəkinərsə, yaxşı əməllə – nə qədər az olsa belə – qəbul olunacaq və onu görən şəxsi Allah dərgahına yaxınlaşdıracaqdır. Çünki Allah-taala yalnız təqvalıların əməlini qəbul edir: Imam Sadiq əleyhissəlam buyurur: اِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللهُ مِنَ الْمُتَقِينَ يَكْفِى مِنَ الدُّعَاءِ مَعَ الْبِرِّ مَايَكْفِى الْطَّعَامَ مِنَ الْمِلْحِ «Yaxşı əməl ilə edilən duada lazım olan şey-təama kifayət edən duz kimidir.» Yə`ni xörəyin dadlı və ləzzətli olması üçün azacıq duz kifayət etdiyi kimi, şəxsin hətta azacıq duasının qəbul olunması üçün belə, təqvalı olması lazımdır. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 7 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 7 апреля, 2008 PEYĞƏMBƏRLƏRIN əsas HƏDƏFI – NƏFSIN SAFLAŞDIRILMASIDIR Peyğəmbərlərin ən böyük və əsas hədəfi insanların nəfslərini aludəliklərdən, rəzil sifətlərdən saflaşdırıb onların ruhunu pərvəriş vermək, çiçəkləndirməkdir. Allah-taala Qur`ani Kərimdə buyurub: “Allah mö`minlərə minnət qoyaraq onların arasından özlərindən olan bir peyğəmbəri seçdi ki, Allahın ayələrini onlara tilavət etsin, onların nəfslərini, ruhıarını (aludəliklərdən və rəzil sifətlərdən) saflaşdırsın, onlara kitab və hikmət öyrətsin, həqiqətən (çünki) əvvəllər onlar azğınlıqda idilər.” Tə`lim və tərbiyə məsələsi o qədər mühüm bir işdir ki, bu peyğəmbərlərin göndərilməsinin əsas hədəfi olmuşdurş Mütəal Allah da bu barədə Öz bəndələrinə minnət qoymuşdur. İnsanın fərdi və ictimai şəxsiyyəti, dünyadakı və ya axirətdəki səadəti, yaxud xoşbəxtliyi özünün şəxsiyyətini necə qurmasına bağlıdır. Məhz buna görə də insan üçün nəfsin, ruhun saflaşdırılması müqəddəratı həll edən bir məsələ hesab olunur. Peyğəmbərlər məhz buna görə göndərilmişlər ki, insanlara nəfsin təmizlənməsi, pərvəriş verilməsi və təkmilləşdirilməsini öyrətsinlər, bu həyati işdə insanların köməkçisi olub onlara düzgün yol göstərsinlər. Peyğəmbərlər insanların nəfslərini çirkin əxlaqlardan, rəzil xüsusiyyətlərdən və heyvani sifətlərdən paklaşdırmaq, onlarda gözəl, əxlaqi fəzilətləri və insani keyfiyyətləri gücləndirmək üçün göndərilmişlər. Peyğəmbərlər insanlara nəfsin saflaşdırılması dərsini vermək, çirkin əxlaqları tanıtmaq, nəfsani istəkləri və meylləri cilovlamaq yolunda onlara kömək etmək, onları ilahi əzabdan qorxutmaqla nəfslərini pis işlərdən, çirkinliklərdən təmizləmək üçün göndərilmişlər. Peyğəmbərlər gəlmişlər ki, insani keyfiyyətləri və əxlaqi səciyyələri onların nəfslərində aşılayıb pərvəriş versinlər, çiçəkləndirsinlər, yaxşı işlərə təşviq etməklə, rəğbətləndirməklə onlara köməkçi olsunlar. Peyğəmbəri Əkrəm (s) buyurmuşdur: “Sizi gözəl əxlaqlara tövsiyə edirəm; Allah məni həmin məqsədlə göndərmişdir.” Başqa bir hədisdə buyurur: “Mən buna görə məb`us olmuşam ki, nəfslərdə gözəl əxlaqları tamamlayam.” İmam Cə`fər Sadiq (ə) buyurur: “Mütəal Allah Öz Peyğəmbərini gözəl əxlaqlar üçün seçdi. Deməli hər kəs özündə gözəl əxlaqların olduğunu görsə gərək bu böyük ne`mət üçün Allaha həmd, şükür etsin. Hər kəs öz nəfsinin gözəl əxlaqlardan məhrum olduğunu görsə Allah dərgahında yalvarıb raz-niyaz etsin və Ondan gözəl əxlaqları istəsin.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə) buyurub: “Əgər behiştə ümidvar olmağımızı və cəhənnəm odundan qorxmamağımızı, savaba və əzaba əqidəli olmadığımızı fərz etsəydik belə, yenə də gözəl əxlaqların axtarışında olmağımız təqdirəlayiq bir iş olardı. Çünki gözəl əxlaq qələbə və səadət yoludur.” İmam Məhəmməd Baqir (ə) buyurub: “Mö`minlərin iman cəhətindən ən kamili o kəsdir ki, onun əxlaqı gözəl olsun.” Peyğəmbəri Əkrəm (s) buyurmuşdur: “Qiyamətdə əməl dəftərinə, gözəl əxlaqdan da fəzilətli bir şey qoyulmaz.” Peyğəmbəri Əkrəm (s) başqa bir hədisdə buyurur: “Mənim ümmətimin behiştə daxil olmasına ən çox səbəb olacaq şey ilahi təqva və gözəl əxlaqdır.” Bir nəfər Peyğəmbəri Əkrəm (s) -in yanına gəlib dedi: “Ya Rəsuləllah, din nədir?” Peyğəmbəri Əkrəm (s) buyurdu: “Gözəl əxlaq”. O kişi gedib Peyğəmbəri Əkrəm (s) -in sağ tərəfindən qayıtdı və soruşdu: “Din nədir?” Peyğəmbəri Əkrəm (s) dedi: “Gözəl əxlaq”. Yenidən gedib onun sol tərəfində durdu və dedi: Din nədir? Peyğəmbəri Əkrəm (s) buyurdu: “Gözəl əxlaq”. Sonra onun arxasında dayanıb soruşdu: Din nədir? Peyğəmbəri Əkrəm (s) ona baxıb buyurdu: “Başa düşmürsənmi? Din bundan ibarətdir ki, qəzəblənməyəsən.” İslam dini gözəl əxlaq məsələlərinə xüsusi diqqət yetirmişdir, buna görə də Qur`anda əxlaqa dəlalət edən ayələr əhkama dəlalət edən ayələrdən qat-qat çoxdur. Hətta Qur`an hekayələrində də əsas məqsəd olaraq əxlaq nəzərdə tutulur. Hədis kitablarında minlərlə əxlaqi hədis gözə dəyir ki, sair mövzulardan çox olmasa da, az deyildir. Gözəl əxlaq üçün nəzərdə tutulan müjdə və savablar, sair əməllər üçün nəzərdə tutulan savablardan heç də az deyildir, eləcə də çirkin əxlaq barəsində nəzərdə tutulan cəzalar və təhdidlər sair əməllər barəsində edilən təhdidlərdən az deyildir. Deməli əxlaq məsələsi islamın əsasını təşkil edir və onu ikinci dərəcəli din hökmlərindən, dindarların gözəllik və zinətlənmə vasitəsi hesab etmək olmaz. Dini hökmlərdə əmr və qadağanlar mövcuddursa əxlaqda da əmrlər və qadağanlar vardır. Din hökmlərində bir əmələ təşviq etmə, savab, yaxud qorxutma və cəza və`dəsi vardırsa əxlaq məsələlərində də eynilə bu cürdür. Bunların nə kimi fərqi ola bilər?! Deməli biz kamal və səadət axtarırıqsa əxlaqi məsələlərə qarşı e`tinasız olmamalıyıq. Əxlaqi vacib əməlləri sadəcə olaraq “əxlaqi vacib” olduqlarına görə tərk eməməli, əxlaqi cəhətdən qadağan olunanların da sadəcə olaraq “əxlaq cəhətindən haram olduğunu” bəhanə edərək yerinə yetirməməliyik. Namazın vacib, onun tərk edilməsinin isə haram olub ağır cəzası olduğu kimi, əhdə vəfa etmək də eynilə vacib, əhdə vəfasız çıxmaq isə haramdır və onun cəzası vardır. Bu kimi işlərin arasında heç bir fərq yoxdur. Həqiqi və xoşbəxt dindar o kəsdir ki, həm dini vəzifə və hökmlər qarşısında vəfadar olsun, həm də əxlaqi məsələlərə diqqət yetirsin. Hətta əxlaqi məsələlərə diqqət yetirilməsi mə`nəvi-nəfsani kamalda və səadətdə daha artıq əhəmiyyət kəsb edir (bu məsələ sonradan qeyd olunacaqdır). Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 8 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 8 апреля, 2008 ÖZÜNÜ TANIMAQ VƏ NƏFSI SAFLAŞDIRMAQ İnsanın yalnız bir həqiqəti (nəfsi) var, lakin o müxtəlif cəhətlərə və yönlərə malikdir. İnsanın vücudu idraksız və şüursuz torpaq maddəsindən başlanır, mələkuti - mücərrəd bir cövhərlə sona çatır. Allah-taala Qur`ani Kərimdə buyurur: “O Allah ki, hər bir şeyi yaxşı yaratdı, Özü də insanın yaradılışını torpaqdan başladı. Sonra onun nəslini dəyərsiz suyun xülasəsindən (nütfədən) qərar verdi. Sonra onu gözəl və mö`tədil, normal bir halda bəzədi, Özünün (mücərrəd və Ona mənsub olan dəyərli) ruhundan ona üfürdü, sizin üçün qulaq, göz və qəlb qərar verdi. Yenə də siz Allahı çox az zikr edirsiniz!” İnsanın vücud baxımından müxtəlif dərəcə, cəhət və mərtəbələri vardır. O, bir tərəfdən təbii bir cisimdir və onun xassələrinə (tə`sirlərinə) malikdir. Digər tərəfdən inkişaf etməkdə olan cisim olub onun xassələrinə malikdir. Həm də (canlı) olub canlıların xassələrinə malikdir və nəhayət o, bir insandır və onun da heyvanlarda mövcud olmayan müəyyən əlamət və xassələri vardır. Deməli insan bir həqiqətdən ibarətdir, lakin onun vücud baxımından müxtəlif dərəcə və mərtəbələri vardır. Belə ki, insan “mənim çəkim və formam” deməklə özünün inkişaf etməkdə olan cisim mərtəbəsindən xəbər verir. Amma “mənim yeməyim, inkişafım ” dedikdə inkişaf edən cisim mərtəbəsindən xəbər verir. “Mənim hərəkət, şəhvət və qəzəbim” dedikdə öz heyvani mərtəbəsindən xəbər verir. “Mənim əqlim, düşüncəm və təfəkkürüm” dedikdə isə özünün ali-insani mərtəbəsini bəyan edir. Deməli insanın müxtəlif “mən” və “öz” ləri vardır: cismani “öz”, nəbati “öz”, heyvani və insani “öz”. Dəyər və əsalət insani “öz”ə məxsusdur. İnsanı insan edən, onu sair heyvan və canlılardan üstün edən də məhz onun mələkuti, mücərrəd və Allah tərəfindən verilən ruhudur. Hikmətli Allah Qur`ani Kərimdə insanın yaradılışını belə vəsf edir: “Biz insanı palçığın xülasəsindən yaratdıq, sonra onu nütfə halına salaraq möhkəm bir yerdə (atanın sülbündə və ananın bətnində) qərar verdik. Sonra nütfəni ələqə və ələqəni yumşaldılmış ət halına saldıq, o əti sümüyə döndərdik, sonra o sümükləri ətlə örtdük. Daha sonra təzədən (mələkuti, mücərrəd ruh verməklə) digər bir xilqət inşa etdik. Yaradanların ən yaxşısının kamil qüdrətinə afərin!” Məhz insanın yaradılışı barəsində Allah-taala buyurur: “Təbarəkəllahu əhsənul-xaliqin.” Məhz bu mələkuti ruh səbəbi ilə insan elə bir yüksək məqama çatır ki, Allah mələklərə səcdə etmək əmrini verib buyurur: “Adəmi yaradıb (Özümə mənsub olan) ruhdan ona verdikdə, siz ona tərəf səcdə edin!” İnsan Allah tərəfindən ehtirama layiq görülür və onun barəsində buyurulur “Biz Adəm övladlarını əzizlədik, onları quruluqların və dəryaların miniyinə səvar etdik, hər bir ləzzətli və pakizə yeməklərdən onlara ruzi verdik və onu məxluqatın çoxundan üstün etdik.” Bu yüksək məqam da məhz onun mələkuti ruhuna görədir. Deməli insan öz nəfsini saflaşdırmaq və həqiqi insan olmaq istəyirsə onda, heyvani və cismani “öz”ünü yox, insani “öz”ünü pərvəriş verməlidir. Peyğəmbərlərin hədəfi də bu olmuşdur ki, insana, onun insani yönünün qurulmasında və pərvəriş verilməsində kömək etsin. Peyğəmbərlər insanlara buyurmuşlar ki, özünüzün insani “özünü” unutmayın, əgər insani özlüyünüzü heyvani istəklərinizə qurban versəniz sizə çox böyük bir ziyankarlıq üz verəcəkdir. Qur`anda buyurulur: “Ey Peyğəmbər, onlara de: Ziyankar o kəslərdir ki, nəfslərini (insani nəfslərini) və öz əhli-əyalını qiyamətdə əldən vermiş olsunlar və aşkar ziyankarlıq da məhz budur.” Heyvani həyatdan başqa bir şey düşünməyənlər həqiqətdə öz insani şəxsiyyətlərini itirmişlər və onu axtarmaq fikrində deyillər. Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurub: “O kəsə təəccüb edirəm ki, itiyini axtarmaq üçün çalışır, halbuki özünün (insani) nəfsini (gövhərini) itirmişdir və onu axtarmaq fikrində deyildir.” Bundan da pis və dərdli ziyan ola bilməz ki, insan dünyada özünün həqiqi və insani şəxsiyyətini uduzub əldən versin. Belə şəxslər üçün heyvanlıqdan başqa bir şey qalmayacaqdır. İNSANI RUH VƏ HEYVANİ NƏFS İnsan nəfsi barəsində nazil olan ayələr və nəql olunan rəvayətlər iki qismə bölünür: Bunlardan bir qismi nəfsi çox dəyərli, mələkuti, şərafətli və mücərrəd aləmdən gələn, bütün insani dəyər və səciyyələrdən də fəzilətli olan bir gövhər kimi vəsf edir. Bu qisimdə insana tövsiyə edilir ki, onun qorunub saxlanmasında, qüvvətləndirilməsində və pərvəriş verilməsində ciddi cəhdlə çalışsın, belə bir dəyərli gövhərin əldən verilməməsinə, nəticədə ziyan görülməməsinə sə`y göstərsinlər. Misal üçün Qur`anda buyurulur: “Ey Muhəmməd! Səndən ruhun həqiqəti barəsində soruşurlar, cavabında de: Ruh mənim Pərvərdigarımın əmrindəndir (əmr aləmindəndir) və sizə verilən elm çox az bir şeydir.” Bu aləmdə ruh əmr (təcərrüd) aləmindən – maddi aləmin fövqündə dayanan bir aləmdən gələn varlıq ünvanı ilə vəsf edilir. Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə) nəfs barəsində buyurur: “Nəfs çox bir qiymətli gövhərdir, hər kəs onu qoruyub saxlasa onu çox yüksək məqama çatdırar, hər kəs onu saxlamaqda səhlənkarlıq etsə onu alçaqlığa çəkəcəkdir.” Başqa bir hədisdə buyurur: “Hər kəs öz nəfsinin qədir-qiymətini dərk etsə onu fani və ötəri işlər görməklə alçaqlığa çəkməz.” Başqa bir hədisdə isə belə buyurur: “Hər kəs öz nəfsini şərafətini anlasa onu şəhvətlərin və batil arzuların alçaqlığından qoruyar.” Yenə buyurur: “Hər kəsin nəfsi şərafətli olsa onun atifələri və insani duyğuları çox olacaqdır.” Yenə buyurur: “Hər kəsin nəfsi şərafətli olsa, onu (başqalarından bir şey) istəmək zillətindən uzaq saxlayar.” Bu kimi ayə və rəvayətlərdən mə`lum olur ki, insanın nəfsi çox dəyərli və qiymətli bir gövhərdir, hər bir kəs onun qorunub saxlanmasında və pərvəriş verilməsində çalışmalıdır. İkinci qismdən olan ayə və rəvayətlərdə nəfs çox şər, insanın düşməni və bütün pisliklərin mənşəyi kimi təqdim edilir və tövsiyə edilir ki, onunla mübarizə .rıb onu məğlub etmək lazımdır, əks halda insanın bədbəxtliyinə səbəb olacaqdır. Misal üçün, Qur`anda buyurulur: “Amma hər kəs öz Rəbbinin məqamından qorxsa və nəfsini, onun istəklərindən saxlasa behişt onun yeri olacaqdır. Qur`anda Həzrəti Yusifin dilindən belə deyilir: “Mən öz nəfsimə bəraət qazandırmıram, çünki nəfs həmişə insanı pisliklərə əmr edir, yalnız Allahın rəhm etdiyi kəslərdən başqa.” Peyğəmbəri Əkrəm (s)buyurub: “Sənin ən böyük düşmənin iki böyrün arasında yerləşən nəfsindir.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurur: “Nəfs həmişə insanı pisliklərə doğru əmr (sövq) edir. Belə isə hər kəs onu əmanətdar hesab etsə nəfs ona xəyanət edər, hər kəs ona e`timad etsə nəfs onu həlak edər, hər kəs ondan razı olsa nəfs onu daxil olunan ən pis yerə daxil edər.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)başqa bir hədisdə buyurur: “Öz nəfsinə xatircəm olmaq şeytanın ən möhkəm fürsətlərindəndir.” İmam Səccad (ə) belə deyir: “Pərvərdigara! Sənə şikayət edirəm o nəfsdən ki həmişə pisliklərə göstəriş verir, günah və xətalara üz gətirir, günahı sevir, özünü Sənin qəzəbin qarşısında qərar verir və məni günahlara və fəlakət yollarına çəkir!” Bu kimi ayə və rəvayətlərdən mə`lum olur ki, nəfs çox pis və şər varlıqdır, bütün pisliklərin mənşəyidir, onunla mübarizə .rıb məğlub etmək lazımdır. Bə`ziləri belə təsəvvür edə bilər ki, yuxarıda qeyd olunan iki dəstə rəvayətlərin arasında ziddiyyət vardır, yaxud belə fikirləşə bilər ki, insanın iki nəfsi vardır: biri bütün yaxşılıqların mənşəyi olan insani nəfs, digəri isə bütün pisliklərin mənşəyi olan heyvani nəfs. Halbuki bu iki təsəvvürün hər ikisi səhvdir. Çünki əvvəla, ayə və rəvayətlərin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur, ikincisi isbat olunmuşdur ki, insanın birdən artıq həqiqəti yoxdur, onun yalnız bir nəfsi vardır. Onun insani və heyvani yönlərinin bir-birindən ayrı olması da düzgün deyildir., lakin insanın nəfsi iki vücudi yönə və mərtəbəyə malikdir. Aşağı mərtəbədə bütün heyvani sifətlərə malik olan bir heyvandır, yüksək mərtəbədə isə ona ilahi ruh üfürüldüyü və mələkut aləmindən gəlmiş olan bir insandır. Nəfsin şərafətli və dəyərli olmasını göstərən, bütün yaxşılıqların mənşəyi hesab edən və onun pərvəriş edilməsinə tövsiyə edən hədislərdə onun yüksək mərtəbəsinə işarə edilir. Amma “nəfs sənin düşmənindir, ona e`timad edərsənsə o səni həlak edər, onunla cihad və mübarizə .rmaq lazımdır” - deyə buyurulan hədislər isə onun alçaq mərtəbəsinə, yə`ni heyvani mərtəbəsinə işarədir. Əgər “öz nəfsini gücləndir və ona pərvəriş ver” deyə buyurulursa məqsəd insani mərtəbəsidir. Amma əgər “onunla mübarizə .rıb məğlub et” deyilirsə onun heyvani və alçaq mərtəbəsi nəzərdə tutulur. Bu iki “öz”, yaxud iki vücudi mərtəbə arasında daim çəkişmə mövcuddur. Heyvani “öz” insanı həmişə öz meyl və istəklərini tə`min etməyə sövq edir, Allah dərgahına yüksəlib təkamül və tərəqqiyə nail olmaq yollarını insani nəfsin üzünə bağlayır və onu öz ixtiyarına keçirir. Bunun əksinə olaraq insani “öz”, yaxud insan vücudunun ali mərtəbəsi həmişə ali-insani kamal mərhələlərini qət etməyə və ilahi dərgaha yaxınlaşmağa çalışır. Bu məqama nail olmaq üçün insan özünün heyvani qərizələri və meylləri nəzarət altına alıb cilovlamalı, onları öz ixtiyarına keçirtməlidir ki, bu mübarizə səhnəsində bu ikisindən hansı birinin digərinə qələbə çalacağını görsün. Əgər insani və mələkuti “öz” qələbə çalsa insani dəyərlər çiçəklənir, insanı yüksək dəyərli ilahi dərgaha doğru seyr etdirir. Amma əgər heyvani “öz” qələbə çalarsa insan əqlinin çırağı sönür və onu azğınlıq vadisinə sürükləyir. Peyğəmbərlər də gəlmişlər ki, belə bir müqəddəs və müqəddəratı həll edən mübarizədə insanlara kömək etsinlər. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 9 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 9 апреля, 2008 İNSANI DƏYƏRLƏR İnsan da iki “öz” vardır: Heyvani və insani “öz”. İnsanın dəyəri heyvani “öz” ilə yox, onun insani “öz”ü ilə ölçülür. Heyvani “öz” həqiqətdə özününkü deyildir. İnsanın bir növ heyvan olmasına, özünün heyvani həyatının tələblərinə diqqət yetirməli olmasına baxmayaraq bu dünyada heyvan kimi yaşamaq üçün gəlməmişdir; o, insani həyatını təkmilləşdirmək üçün öz heyvani həyatından istifadə etməlidir. İnsanın hər iki həyatında – heyvani və insani həyatında müxtəlif ehtiyacları vardır və onların mənbəyi də vücudunda qoyulmuşdur. Heyvan olub inkişaf etməli olduğuna görə suya, qidaya, yaşayış məskəninə, paltara və s. -yə ehtiyacı vardır. O, diri qalmaq üçün suya, qidaya ehtiyac duyur, onun tə`min olunması üçün ciddi cəhdlə sə`y göstərir, onun varlığında aclıq, susuzluq, yeməyə, suya olan meyl və ləzzət hissləri qoyulmuşdur. İnsan növünün qalıb davam etməsi üçün onun varlığında cinsi qərizə və həyat yoldaşına olan meyl qoyulmuşdur. İnsan öz nəslinin qalıb davam etməsini sevir, öz həyatını davam etdirmək üçün heyvani həyatının tələblərini də ödəməlidir. Yeməyi gördükdə, aclıq hiss edib yemək istədikdə öz-özünə deyir ki, yemək hazırlayıb yeməliyəm, əgər bu məqsədin həyata keçməsi yolunda müəyyən maneələr olsa onunla mübarizə .rmalıyam. Bu hiss pis bir şey deyildir, çünki insan, öz həyatını davam etdirmək üçün işləməli, yeməli və içməlidir. İslamda nəinki onun qarşısı alınmamış, əksinə bu işə tövsiyə də edilmişdir., lakin bunu da bilmək lazımdır ki, heyvani həyat hədəf deyil, sadəcə bir müqəddimə, vasitədir. Deməli əgər bir kəs heyvani həyata üstünlük versə və özünün heyvani meyl və istəklərini tə`min etmək üçün gecə-gündüz ciddiyyətlə çalışsa, öz həyatının hədəfini yemək, içmək, istirahət etmək, geyinmək, şəhvətbazlıq etmək, heyvani qərizələri tə`min etmək qərar versə belə bir şəxs tam mə`nada azğınlığa düçar olmuşdur. Çünki bu halda özünün mələkuti ruhunu və insani əqlini kənara qoymuş və onu “unutqanlıq evində” həbs etmiş olur. Belə bir şəxsi insan hesab etmək olmaz: əslində o, insan surətində olan bir heyvandır, onun əqli vardır, lakin öz əqlinə o qədər əhəmiyyət vermir ki, insani səciyyələri, əxlaqi fəzilətləri tanıyıb onun ardınca gedə bilmir. Gözü və qulağı vardır, lakin həqiqətləri görüb eşitmir. Qur`ani Kərim belə şəxsləri heyvan, hətta ondan da artıq azğınlar adlandırır. Çünki heyvanın ağlı yoxdur və dərk eləmir, lakin belə insanın əql qüvvəsi ola-ola heç bir şeyi başa düşmür. Qur`anda buyurulur: “Əgər sənin də`vətini qəbul etməsələr bil ki, onlar öz həvayi-nəfslərinə tabe olurlar. Allahın hidayətini boşlayıb öz həvayi-nəfslərinə tabe olanlardan da azğın bir şəxs ola bilərmi?! Allah zalımları heç vaxt hidayət etməz.” Başqa bir ayədə buyurulur: “Həqiqətən cin və insanlardan çoxunu cəhənnəm üçün yaratmışıq (yə`ni onlar düzgün olmayan seçki əsasında cəhənnəmə gedərlər), çünki onların qəlbi var, lakin onunla başa düşmürlər, gözləri vardır, lakin onunla görmürlər, qulaqları vardır, amma onunla eşitmirlər. Bunlar heyvanlar kimi, hətta onlardan da daha azğındılar. Onlar qafil olandırlar.” Başqa bir yerdə buyurulur: “O şəxsi gördünmü ki, alim (elmli) ola-ola öz həvayi-nəfsini öz mə`budu qərar verdi, Allah da onu zəlalətə saldı, qulaqlarına və qəlbinə möhür vurdu, gözlərinə pərdə saldı?! Allahdan başqa kim onu hidayət edə bilər?! Nə üçün öyüd-nəsihət (ibrət) almırsınız?!” Mələkuti nəfsini, insani kamal və səadətini nəfsani istəklərə və heyvani həyata qurban verənlər nə qədər ziyankar və bədbəxtdirlər! Onlar öz insani nəfslərini heyvani ləzzətlərə dəyişmişlər. Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurur: “(Əsl) xəsarət görən o kəsdir ki, dünyaya baş qoşsun və axirət həyatında olan bəhrəsini əldən versin.” Yenə buyurur: “Öz nəfsini çirkin, yaramaz işlərdən saxla, baxmayaraq ki, o, səni rəğbətli olduğun işlərə çəkir. Çünki öz nəfsindən verdiyin şeylər müqabilində əvəz almırsan. Özünü başqasına qul etmə, halbuki Allah səni azad yaratmışdır. Bir xeyir ki, şərdən başqa bir şey ilə əldə olunmaz, xeyir deyildir. Çətinlikdən başqa şey ilə əldə olunmayan xeyir asan olmaz.” Başqa bir yerdə buyurur: “Necə də pis ticarətdir ki, dünyanı öz nəfsinin dəyəri kimi biləsən və onu Allah yolunda olanların əvəzində satasan.” Amma insan “heyvani öz”də xülasələnmir, onun insani bir “öz”ü də vardır və onun səbəbi ilə müqəddəs aləmdən gələn mücərrəd və mələkuti bir gövhər sayılır və heyvani istəklərdən tamamilə başqa olan dəyərləri tələb edir. Əgər insan öz zatına, mələkuti ruhuna baxsa, özünü yaxşı-yaxşı tanısa biləcəkdir ki, qüdrət, kərəm, elm, rəhmət, bəxşiş, nur, ehsan, xeyir və ədalət aləmindən, bir sözlə kamal aləmindən gəlmişdir və həmin aləmlə mütənasibdir. Burada insanın başqa bir bəsirəti olmalı və digər bir aləmə baxmalıdır. O, Mütləq kamala baxaraq onun dəyərlərinə meyl edir, həmin dəyərlərdən istifadə edərək öz nəfsini heyvaniyyətin aşağı mərhələsindən hərəkət etdirərək kamalın yüksək mərhələlərinə çatdırır və ilahi dərgaha yaxınlaşır. Məhz burada əxlaqi dəyərlərin yüksək məqamı aydın olur. İnsanın elm, ehsan, xeyirxahlıq, fədakarlıq, ədalət, bəxşiş, məhrumları, zəifləri müdafiə etmək, doğruçuluq, düzgünlük, əmanətdarlıq kimi dəyərləri istəməsinin səbəbi də məhz budur ki, özünün kamal aləmindən gəldiyini bilir, belə dəyərlərin özünün yüksək insani məqamına mütənasib olduğunu görür, məhz buna görə də bunları sevir, hətta öz heyvani “öünü” və onun istəklərini bu dəyərlərə çatmaq yolunda qurban verməyə razı olur. Əxlaqi dəyərlər və insani keyfiyyətlər bir sıra ruhani-mə`nəvi kamallardan ibarətdir ki, insanın mələkuti ruhu özünün kamal istəyən ehtiyacları ilə onlarla olan tənasübünü dərk edir və deyir ki, bu işləri görmək lazımdır. Əxlaqi cəhətdən “yerinə yetirilməli” lərin mənşəyi nəfsin şərafət və kəramətindən qaynaqlanır və ruhani kamala, zatın yüksəkliyinə çatmaq üçün istifadə olunur. “Haqq yolunda fədakarlıq etməliyik” deməsinin mə`nası budur ki, fədakarlıq mənim zatımın təkamülə çatması, tərəqqi etməsi üçün faydalıdır və bu yüksəkliyə çatmalıyam. İnsanların mə`nəvi kamallara çatmasının yeganə bir vasitəsi vardır və bütün insanlar dəyərlərin və dəyərlərə zidd olan şeyləri tanınmaqda bir-birinə oxşar yaradılmışdır. İnsan özünün pak və kamal sevən fitrətinə müraciət etdikdə, həvəslərdən uzaqda düşünsə həm əxlaqi fəzilətləri və dəyərləri, həm də əxlaqa zidd olan fəzilətləri anlaya bilər. Bu, bütün insanlarda və bütün dövrlərdə belə olmuşdur. Amma insanlardan bə`zilərinin belə müqəddəs bir idrakdan məhrum olmalarının səbəbinə gəldikdə isə, demək lazımdır ki, onların güclü heyvani meylləri və şiddətli həva-həvəsləri əqllərinin nurunu söndürmüşdür və özləri nəfsin tə`siri altına düşmüşdür. Qur`an da fəzilətlərin və rəzilətlərin dərk olunmasını insanların fitri bir xüsusiyyəti hesab edərək buyurur: “And olsun nəfsə və o kəsə ki, nəfsi gözəl yaratdı, azğınlıq və təqva yolunu ona öyrədib ilham etdi. Belə isə hər kəs öz nəfsini saflaşdırıb pərvəriş versə qurtuluşa nail olacaqdır, hər kəs onu günah və çirkin əxlaqla aludə etsə ziyan görəcəkdir.” Peyğəmbərlər bu məqsədlə gəlmişlər ki, insanların yatmış fitrətlərini oyatsınlar, onların agah olmayan əxlaqi şüurlarını agah şüura çevirsinlər, insanları fəzilətlərə, əxlaqi səciyyələrə diqqət yetirməkdə, onları tanımaqda, kamal mərhələlərini dəf etməkdə və Pərvərdigarın qürb məqamına çatmaqda kömək etsinlər. Onlar gəlmişlər ki, insanları, insaniyyətin yüksək dərəcəsinə çatmaq, yüksək insani dəyərlərin dirçəldilməsi və qorunmasının zərurətindən agah etsinlər, insanlara bu mühüm məsələni xatırladıb desinlər ki, siz heyvan deyil, insansınız və mələkdən yüksək bir varlıqsınız. Dünyəvi işlər və heyvani təzahürlər sizin mələkuti məqamınıza layiq deyildir, özünüzü onlara satmayın. İmam Səccad (ə)-dan “İnsanların ən yüksəyi, ən şərafətlisi kimdir?” deyə soruşulduqda, buyurdu: “O kəsdir ki, dünyanı öz nəfsinin şərəf və dəyəri müqabilində görməsin.” Əgər insan özünün insani şəxsiyyətini tanıyıb insani “öz” ünü gücləndirsə onda batinində əxlaqi fəzilətlər dirçələcəkdir və rəzil xislətlərə qalib gələcəkdir. Məhz bu zaman insanın şəxsiyyəti ona icazə vermir ki, insani dəyərləri boşlayıb əxlaqa zidd olan şeylərin ardınca getsin, məsələn doğruluqdan, düzgünlükdən əl çəkib yalanın ardınca getsin, əmanətdarlıqdan əl çəkərək xəyanətin ardınca getsin, izzəti-nəfsi (nəfsi əziz saxlamağı) buraxaraq zəlilliyə tərəf getsin, ehsanı boşlayaraq camaata əzab-əziyyət vermək və sair kimi işlərin ardınca getsin. Əmirəl-mö`minin Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurur: “Hər kəs öz nəfsini əzizləsə nəfsani istəklər onun nəzərində alçalacaqdır.” Peyğəmbərlər daim çalışmışlar ki, insanların fitrətlərini oyatsınlar, nəticədə öz varlıqlarının cövhərinin nədən ibarət olduğunu anlasınlar, Allahla olan əlaqə və bağlılıqlarını dərk etsinlər, hər bir şeylərini Allah dərgahına yaxınlaşmaq və razılıq məqamını əldə etmək üçün sərf etsinlər, belə ki, hətta yemək, içmək, yatmaq, baxmaq, danışmaq, işləmək, yaşamaq, ölmək və s. kimi işlər hamılıqla əxlaqi və müqəddəslik yönünə malik olsun. İnsan Allahın bəndəsi olub Onun razılığından başqa bir şeyi nəzərində almasa onun bütün işləri ibadət, əxlaq və dəyər olacaqdır. “De: Mənim namazım da, həcc əməllərim də, ölməyim də, diriliyim də hamısı aləmlərin Rəbbi olan Allah üçündür, Onun heç bir şəriki yoxdur, mən də bu işə əmr olunmuşam, mən birinci müsəlmanam.” Məhz buna görə də islam dinində insanın özünün tanımasının xüsusi dəyəri vardır. Əmirəl-mö`minin Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurub: “Nəfsi tanımaq mənfəətlərin ən faydalısıdır.” Yenə buyurur: “Hər kəs öz nəfsini tanısa onun işləri əzəmətli olar.” Özünü və nəfsini tanımaq dedikdə məqsəd pasportda qeyd olunanlar deyil, əksinə bu mə`nayadır ki, insan özünün yaradılış aləmindəki həqiqi məqamını tanısın və başa düşsün ki, yer üzündə yaşayan sadə bir canlı deyil, o, rübubi aləmindən gəlmiş bir nur, Allahın yer üzündəki xəlifəsi və Onun əmanətdarıdır, agah, ixtiyarlı və azad yaradılan bir mələkuti varlıqdır ki, sonsuz kamal mərhələlərinə doğru seyr etməli, özünün xüsusi yaradılışı ilə özünü paklaşdırmalı və nəfsinə pərvəriş verilməsi mə`suliyyətini öhdəsinə almalıdır. İnsan belə bir mə`rifət əsasında kəramət və şərafət hiss edir, özünün varlıq dəyərini və müqəddəsliyini anlayır, həmçinin əxlaqi səciyyələr və insani fəzilətlər onun üçün həqiqi mə`na və dəyər kəsb edir. Məhz belə olan surətdə ümidsizlikdən, mə`yusluqdan, puç fikirlərdən, bihudəlikdən və gündəlik təkrarlardan xilas olur, həyat onun üçün dəyərli, müqəddəs və hədəfli gözəl olur. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 11 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 11 апреля, 2008 BATİNİ HƏYAT İnsanın bu dьnyada bir zahiri həyata malikdir ki, onun cismi və bədəni ilə əlaqədardır. O yeyir, iзir, yatır, hərəkət edir, iş gцrьr, lakin eyni halda onun zatının batinində nəfsani bir həyatı da vardır. O, bu dьnyada yaşaması ilə eyni zamanda zatının batinində ya səadətə, kamala və nuraniyyətə doğru seyr edir, ya da bədbəxtliyə, qaranlıqlara doğru yuvarlanır; ya insaniyyətin həqiqi yolunda Allaha doğru hərəkət edir, ya da insaniyyət yolundan azaraq heyvanlığın qaranlıq, zьlmətli və alзaq vadilərinə yuvarlanır; ya kamalın yьksək dərəcələrindən nura, sevincə, camala gedən yoldadır, ya da zьlmətlərə, əzab və sьquta .ran yoldadır. Camaatın əksəriyyətinin bu batini həyatdan qafil olmasına baxmayaraq bunun gerзəkliyi vardır. Allah Qur`anda buyurur : "Dünya həyatının zahirindən agahdırlar, lakin axirət həyatından (batini həyatdan) qafildirlər.” Amma bilməyin, yaxud bilməməyin real gerçəklikdə heç bir tə`siri yoxdur. Qiyamətdə maddiyyat pərdələri insanın gцzləri цnьndən зəkildikdə цzьnьn fe`liyyətə зatmış gerзəkliyindən agah olacaqdır. Mьtəal Allah Qur`anda buyurub: "(Qiyamətdə insana deyilər:) Sən dünyada bu məsələdən qafil idin, lakin bu gün sənin gözlərin daha itidir." Bu ayədən mə`lum olur ki, axirətlə əlaqədar olan işlər elə bu dьnyada və insan vucudunun batinində mцvcuddur, lakin insan ondan qafildir, o, qəflət pərdələrinin gцtьrьldьyь axirət aləmində hər bir şeyi əyani olaraq mьşahidə edəcəkdir. Qur`ani Kərim ayələrindən və hədislərdən mə`lum olur ki, insanın nəfsi bu dьnyada mьəyyən şeylər kəsb edir, onun kəsb etdiyi şeylər həmişə onunla yanaşı olacaqdır, onun axirətdəki gələcəyi ьзьn mьqəddəratı həll edən rol ifa edəcəkdir. Nьmunə olaraq aşağıdakı ayələri qeyd edirik : "Hər bir nəfs gördüyü əməllərin girovundadır.” "Hər bir nəfs kəsb etdiyi şeyləri qiyamətdə tamam-kamal olaraq alacaqdır.” "Allah sizi, bihudə andlarınız vasitəsi ilə cəzalandırmaz, lakin qəlbinizin kəsb etdiyi şeylərin vasitəsi ilə cəzalandırar. Allah bağışlayan və helm sahibidir.” Digər bir ayədə buyurulur: "Allah heç bir nəfsi, onun qüdrətindən artıq olaraq mьkəlləf etməz. (Nəfsin) kəsb etdiyi bьtьn yaxşılıqlar onun цzьnьnkьdьr, onun bьtьn pis işləri də цz ziyanına tamam olacaqdır.” Yenə buyurulur: "O gündə ki, hər bir nəfs yerinə yetirdiyi yaxşı işi цz qarşısında hazır gцrəcəkdir, eləcə də yerinə yetirdiyi pis işləri gцrəcək və arzu edəcəkdir ki, kaş onunla pis işləri arasında uzun-uzadı fasilə olaydı!” "Hər kəs saleh bir əməl yerinə yetirsə öz nəfsi üçün yerinə yetirmişdir, hər kəs зirkin bir işə mьrtəkib olsa цz nəfsinin ziyanına olacaqdır. Sonra sizin hamınız Pərvərdigarınıza doğru qaytarılacaqsınız.” "Hər kəs zərrə miqdarında yaxşı iş gцrmьş olsa onu qiyamətdə gцrəcəkdir, hər kəs zərrə qədər pis iş gцrmьş olsa onu mьşahidə edəcəkdir.” Başqa ayədə buyurulur: "İnsan üçün özünün sə`ylərinin hasilindən başqa bir şey qalmaz və o qiyamətdə цz sə`ylərini gцrəcəkdir.” Yenə buyurulur: "Əvvəlcədən (bu dünyada) öz nəfsləriniz üçün göndərdiyiniz şeylərin hamısını Allah yanında t.caqsınız.” "O gündə (qiyamətdə) insanın mal-dцvləti və цvladları ona heз bir fayda yetirməz; yalnız Allahın gцrьşьnə sağlam qəlblə gələnlərdən başqa.” Peyğəmbəri Əkrəm (s) səhabələrdən birinə buyurdu: "Ey Qeys! Sən hökmən özün üçün bir munis hazırlayacaqsan və o, qəbirdə səninlə olacaq. O diridir və sən onunla birlikdə dəfn olunacaqsan. Əgər o yaxşı və əziz olsa səni də əziz edəcək, əgər alзaq olsa səni də alзaldacaqdır. Sonra sən qiyamətdə onunla birlikdə diriləcəksən, səndən hesab-kitab зəkiləcəkdir. Зalış, цzьn ьзьn əməli saleh bir munis seз; əgər saleh olsa onunla ьnsiyyətdə olacaqsan, əgər azğın və fasiq olsa sənin vəhşətin və əzabın onun tərəfindən başqa bir şey olmayacaqdır. O munis sənin əməllərindir.” İnsan elə bu dünya da özünün axirət həyatının tə`min olunmasına və nəfsinin pərvəriş edilməsinə məşğuldur. Əqidə və fikirlər, səciyyə və xasiyyətlər, məhəbbət, bağlılıq və ьnsiyyətlər, eləcə də nəfsdə tə`sir qoyan sair işlərin vasitəsi ilə tədrici olaraq qurulur və pərvəriş tapır. Onun necə olması bu kimi işlərlə bağlıdır. Haqq mə`rifət və əqidələr, gцzəl əxlaq və insani səciyyələr, Allaha məhəbbət və bağlılıq, Allahla ьnsiyyət və Ona diqqət yetirmək, Allaha itaət edib Onun razılığını qazanmaq, Allahın əmr etdiyi saleh əməlləri yerinə yetirmək insanın mələkuti ruhunu kamal dərəcələrinə doğru yьksəldir və Allahın qьrb məqamına зatdırır. İnsan İman və saleh əməl vasitəsi ilə elə bu dьnyada yeni və pak-pakizə bir həyata malik olur, bu da axirət aləmində aşkar olur. Qur`ani-kərimdə buyurulur: "Hər kəs – istər qadın, istərsə də kişi İmanı olduğu halda saleh bir əməl gцrsə Biz onu pak və gцzəl bir həyatla dirildərik.” İnsan, bu dünyada bədən və cismi ilə ləzzət alıb bəhrələndiyi ne`mətlərdən əlavə mə`nəvi ne`mətlərdən də bəhrələnir, onların vasitəsi ilə цz ruhuna pərvəriş verir, цzьnьn mə`nəvi və axirət həyatını qurur. Bunun da nəticəsi axirət aləmində zahir olur. İmam Cə`fər Sadiq (ə)buyurur: "Allah Öz bəndələrinə buyurur: Ey mənim siddiq (sadiq) bəndələrim! Dünyada Mənə ibadət ne`mətindən istifadə edin ki, axirət aləmində elə bunlardan bəhrələnəsiz." Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurub: "Allah zikrinə müdavimət etmək ruhların qidasıdır.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)yenə buyurub: "Allahı zikr (yad) etməyi heз vaxt unutmayın, зьnki o, qəlblərin nurudur.” Behişt və onun ne`mətləri, eləcə də cəhənnəm və onun əzabları elə bu dьnyada, insanın əqidə, əxlaq və əməllərinin vasitəsi ilə əmələ gəlir. Biz ondan qafil olsaq da, axirət aləmində, sirlərin aşkar olduğu bir gьndə həqiqətlər aşkar olacaqdır. İmam Səccad (ə)buyurub: "Agah olun! Hər kəs Allah övliyası ilə dьşmənзilik etsə, Allah dinindən başqa bir din seзsə, Allah vəlisinə e`tina etməsə və цz rə`yinə əməl etsə bədənləri yeyən atəş şц`lələrində olar; elə bədənlər ki, ruhlarını əldən vermiş və bədbəxtlik onlara qələbə зalmışdır. Bunlar elə цlьlərdir ki, atəşin hərarətini dərk etmirlər. Əgər diri olsaydılar atəşin əzabını və hərarətini dərk edərdilər. Ey bəsirət sahibləri! İbrət alın və Allaha həmd edin ki, sizi hidayət etmişdir.” Qur`anda buyurulur: "Yetimlərin mal-dövlətini nahaq yerə yeyənlər öz qarınlırına od daxil edirlər və bu odlar tezliklə şц`lələnəcəkdir.” Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 13 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 13 апреля, 2008 İnsan bu dünyada axirət üçün ya nur və bəsirət hazırlayır, ya da zülmət və qaranlıq. Əgər bu dünya da kor və nursuz olsa axirət aləmində də kor və nursuz olaraq məhşərə gətirilər. Qur`anda buyurulur: “Hər kəs (qəlbinin gözü) bu dünyada kor olsa axirətdə də kor və azğın şəkildə məhşur olunar.” Mərhum Əllamə Təbatəbai (rizvanullahi əleyh) buyurub: Nəcəfi Əşrəf şəhərində çox abid və zahid bir şeyx yaşayırdı, ona “Şeyx Əbud” deyirdilər. O, Allah övliyalarından, seyri-süluk əhlindən idi. Daim zikr deyər, ibadətlə məşğul olardı. Bə`zi vaxtlar “Vadiyussəlam” qəbiristanlığına gedər, saatlarla orada oturub fikirləşər, bə`zən də gəzişərdi. Xarab olmuş və təzə qəbirlərə diqqətlə nəzər salardı. Bir gün qəbiristanlıqdan qayıtdığı zaman alimlərdən bir neçəsi onunla qarşılaşıb halını soruşur və deyirlər: Şeyx Əbud, “Vadiyussəlam” da nə xəbər var? O deyir: Təzə bir xəbər yoxdur. İsrar etdikləri zaman deyir: Çox qəribə bir məsələ ilə qarşılaşdım. Köhnə və yeni qəbirlər barəsində nə qədər diqqət etdimsə onlarda ilan, əqrəb və əzab vasitələrini görmədim. Qəbirlərin birindən soruşdum: Rəvayətlərdə qeyd olunur ki, qəbirdə meyyitə ilan, əqrəb və sair əzab verən həşəratların vasitəsi ilə işgəncə verilir. Amma mən sizin yanınızda ilan-əqrəb görmürəm. Qəbirdən belə cavab gəldi: Bəli, bizim yanımızda ilan əqrəb yoxdur, siz özünüz dünyadan özünüzlə birlikdə ilan-əqrəb gətirirsiniz və burada sizə onlarla işgəncə verilir. İnsanın nəfsani və batini həyatı həqiqi və real bir həyatdır. İnsan zatının batinində real bir yolu ötüb keçir: bu yol ya onu səadətə və kamala çatdırır, ya da bədbəxtçiliyə və fəlakətə düçar edir. Onun həqiqi və real həyatı vardır ki, insanın əqidə, əxlaq və əməlləri nəticəsində formalaşır. Allah-taala Qur`anda buyurur: “Hər kəs izzət istəyirsə (bilməlidir ki, ) bütün izzətlər Allaha məxsusdur. Pak kəlmələr (pak nəfslər) Allaha doğru qaldırılır və saleh əməl də onu yuxarı .rır.” Bizim nəfsimizin fe`liyyəti bizim fəaliyyət, iş və əməllərimizin məhsulu olub bizim əqidə, əxlaq, səciyyə, xislət və əməllərimizin vasitəsi ilə formalaşır, onun yaxşı və ya pis nəticəsi də axirət aləmində aşkar olacaqdır. ÖZÜMÜZDƏN NƏ DÜZƏLDIRIK? Yüksək (ali) elmlərdə isbat olunmuşdur ki, insan ruhunun yaranması cisimdən başlayır, lakin onun davam edib qalması ruhani yönə malikdir. Yə`ni insanın mələkuti ruhu onun əvvəlki cismani surətindədir ki, tədrici olaraq hərəkət və təkamül edib insani ruhun ilkin (ən aşağı) mərhələsinə yə`ni bil-qüvvə insan mərhələsinə çatır. Hərəkət və təkamül həmin mərhələdə də dayanmır və ömrünün axırına qədər davam edir. Işin əvvəlində mücərrəd, mələkuti və maddi aləmin fövqündə olan bir varlıqdır, lakin tam və kamil mücərrədliyə malik deyildir, öz vücudunun aşağı mərhələsi baxımından cismə və bədənə əlaqəlidir və iki mərtəbəyə malikdir: Onun bir mərtəbəsi maddi olub bədənlə əlaqəlidir, o, maddi işləri görür, buna görə də onun barəsində hərəkət və kamala doğru yönəlmə təsəvvür olunur. Digər mərtəbəsi isə mücərrəd olub maddənin fövqündədir və buna görə də qeyri-maddi işləri görür. Onun bir yönü heyvan və cismani, digər yönü isə insan və mələkutidir. Birdən artıq həqiqət olmamasına baxmayaraq həm heyvani sifət və qərizələrə malik olub heyvani işləri görür, həm də insani sifətlərə və qərizələrə malik olaraq insani işlər görür. Bu qəribə və barəsində Allah-taalanın “təbarəkəllahu əhsənul-xaliqin” deyə buyurduğu bir varlıq hərəkətin başlanğıcında əvvəlcədən qurulmuş və kamil bir varlıq deyildir; o, tədrici olaraq özünü qurur və pərvəriş verir. Əməl və hərəkətlərdən qaynaqlanan əqidə, fikir, səciyyə və xislətlər insanın vücudunun hüviyyətini yaradır, onu tədrici olaraq kamala çatdırır. Səciyyələr də insan vücuduna ariz olan (sonradan gələn) işlər deyil, sadəcə onun vücud hüviyyətinin qurucusudur. Maraqlıdır ki, insanın fikir, əqidə və səciyyələri insanın təkcə vücudunda yox, onun “nə olmasında” da tə`sir qoyur. Yə`ni düzgün əqidə və fikirlər, gözəl əxlaq, xislət və saleh əməl nəticəsində yaranan səciyyələr tədrici olaraq insanı kamal mərhələlərinə yönəltdiyi, onu insaniyyətin kamil mərtəbəsinə və ilahi qürb məqamına çatdırdığı kimi, cəalət, batil əqidələr, rəzil əxlaq, səciyyə və çirkin işlər nəticəsində yaranan qəsavətlər insanın ruhunu zəiflədir, onu tədricən heyvaniyyət mərhələsinə endirir, nəhayət o, heyvaniyyətin qaranlıq və zülmətli vadisinə süqut edir. Heyvani xislət və səciyyələrin ona nüfuz edib möhkəmlənməsi, cəhalət və qəsavətin onun batini zatında yerləşməsi nəticəsində bir heyvan surətinə düşür. Onun zatı doğrudan da heyvan olur və heyvani şəxsiyyətə malik olur. Artıq o insan deyil, bir heyvandır, hətta heyvandan da aşağı səviyyəlidir, insaniyyət yolu ilə heyvana dönmüş bir varlıqdır. Zahirdə bir insan kimi yaşamasına baxmayaraq batində heyvan olmuşdur, lakin bunu dərk etmir. Heyvanın heyvan olması onun zahiri görkəmləri və quruluşları ilə deyil, onlarda olan heyvani nəfslərin varlığı, heyvani meyllər və qərizələrə qeydsiz-şərtsiz tabe olmaqladır. Canavar xüsusi formada olduğuna görə canavar deyil, əksinə onun yırtıcılıq xüsusiyyətinə, bu kimi qərizələrə qeydsiz-şərtsiz tabe olmasına, əql qüvvəsindən məhrum olduğuna görə canavar sayılır. Əgər bir kəsdə yırtıcılıq xüsusiyyəti qələbə çalaraq onun əql gözünü, bəsirətini kor etsə həmin şəxs batində doğrudan da çöldə yaşayan canavarlardan qat-qat yırtıcı olan canavara çevrilmiş olur. Çünki öz əql qüvvəsini və dərrakəsini yırtıcılıq xüsusiyyətinin xidmətinə vermiş olur. Bə`zi şəxslər elə cinayətlərə mürtəkib olurlar ki, hətta çöldə yaşayan canavarlar belə heç vaxt bu kimi cinayət işləri görməz. Belə bir şəxs canavar deyildirmi? Əlbəttə ki, canavardırlar!, lakin özləri bunu dərk etmir, başqaları da onları insan kimi təsəvvür edirlər. Qiyamətdə, insanların batinin aşkar olduğu bir gündə, gözlərin önündən pərdələr qaldırıldığı zaman onların batinləri aşkar olacaq və mə`lum olacaqdır ki, behişt canavarların yeri deyildir, canavar Allah övliyaları və Allahın saleh bəndələri ilə bir yerdə ola bilməz. Insaniyyət yolu ilə canavara çevrilən belə bir şəxs cəhənnəmin qaranlıq və zülmətli mühitlərində əzaba layiq görülməlidir. Deməli insan özünün gələcək şəxsiyyətini elə bu dünyada qurmalıdır: ya insan olaraq Allah dərgahına müqərrəb olan mələklərdən də yüksək bir məqama çatır, ya da batində müxtəlif heyvanlar surətinə düşür. Bu məsələ həm ali elmlərdə isbat olunmuşdur, həm Allah övliyaları kəşf və şühudla bunu gördüklərini demişlər, həm də Peyğəmbəri Əkrəm (s) və mə`sum imamlar – yə`ni həqiqi insanlar bu barədə xəbər vermişlər. Peyğəmbəri Əkrəm (s) buyurub: “Insanlar qiyamətdə elə surətdə məhşur olub gələcəklər ki, meymun və donuz surətləri onlardan qat-qat yaxşıdır.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə) fasiq və əxlaqsız bir alim barəsində buyurur: “Onun surəti insan surətidir, lakin qəlbi heyvan qəlbidir. Hidayət yolunu tanımır ki, ona tabe olsun, azğınlıq yolunu bilmir ki, ondan çəkinsin. Belə bir şəxs dirilər arasında olan ölüdür.” İmam Cə`fər Sadiq (ə) buyurub: “Təkəbbürlü şəxslər qarışqa surətinə düşər və camaatın hesabı sona çatana qədər məhşər əhlinin ayağı altında tapdalanarlar.” Allah-taala Qur`anda buyurur: “Və izəl-vuhuşu huşirət” yə`ni o zaman (qiyamət günündə) vəhşi heyvanlar məhşur olar.” Müfəssirlərdən bə`ziləri bu ayənin təfsirində demişlər ki, “vəhşilər” dedikdə qiyamətdə heyvan surətində dirilən vəhşi insanlar nəzərdə tutulur, çünki heyvanların təklifi yoxdur və onlar qiyamətdə dirildilməzlər. Qur`anda buyurulur: “Həqiqətən bu gün sizin ayrılıq gününüzdür; elə bir gündür ki, sur çalınanda siz dəstə-dəstə gələrsiniz.” Bə`zi müfəssirlər bu ayənin mə`nasında demişlər ki, qiyamətdə insanlar bir-birindən ayrılar, hər kəs özünün batini surəti ilə eyni surətdə olanlarla birlikdə məhşur olar. Həmin ayənin təfsirdə Peyğəmbəri Əkrəm (s) -dən qəribə bir əhvalat nəql olunmuşdur. Məaz ibni Cəbəl deyir: Peyğəmbəri Əkrəm (s) ”Yovmə yunfəxu fissuri fətə`tunə əfvacən” ayəsinin təfsirində buyurdu: Ey Məaz! Çox böyük bir məsələ barəsində soruşdun! Bu halda Peyğəmbərin göz yaşları axmağa başladı, sonra buyurdu: “Mənim ümmətimdən on dəstə başqaları ilə fərqlənən müxtəlif surətlərdə məhşur olacaqdır: Bə`ziləri meymun surətində, bə`ziləri donuz surətində, bə`ziləri başları yerdə, ayaqları isə göydə hərəkət edən halda, bə`ziləri kor və sərgərdan, bə`ziləri kar və lal halda olub heç nəyi dərk etməz, bə`ziləri dillərini çeynəyir, ağızlarından çirk və qan axır və (bütün) məhşər əhli onlara nifrət edir, bə`zilərinin əlləri və ayaqları kəsilmişdir, bə`ziləri oddan olan budaqlarda divara çəkilmiş haldadır, bə`ziləri üfunətli heyvan ölüsündən də pis iy verir, bə`ziləri bədənlərinə misdən olan paltarlar geymiş və bu da bədənlərinə yapışmış olar.” Sonra buyurdu: Meymun şəklində gələnlər söz .rıb-gətirənlər, sözgəzdirənlərdir. Donuz surətində məhşur olanlar rüşvət alanlar və haram mal yeyənlərdir, kəlləsi üstə hərəkət edənlər riba yeyənlərdir, kor gələnlər qəzavət və mühakimədə zülm edənlərdir, kar və kor olanlar rəftarlarında xudpəsənd oulb özünü bəyənənlərdir, dillərini dişləyənlər əməlləri sözləri ilə uyğun olmayan alim və qazilərdir. Əlləri və ayaqları kəsilmiş halda gələnlər qonşularına əziyyət vermiş olanlardır. Oddan olan budaqlardan asılan kəslər insanların hüzurunda camaatdan siayət edərlər. Üfunətli iyləri olan şəxslər dünyada həvayi-nəfsə uyan, ləzzətlərin ardınca gedib öz mal-dövlətlərindən Allah haqqını verməyənlərdir. Bədənlərində misdən paltar olanlar təkəbbürlülər və lovğalardır.” Deməli, əxlaqi işləri əhəmiyyətsiz və kiçik hesab etmək olmaz; onlar çox mühüm və insan müqəddəratını həll edən işlər olub insanın batini şəxsiyyətini və nəfsani həyatını qurur və hətta onun nə olmasında tə`sir qoyur. Əxlaq elmi təkcə “necə yaşamağı” deyil, “necə olmağı” da öyrədir. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 15 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 15 апреля, 2008 QUR`ANDA QƏLB “Qəlb” kəlməsi Qur`anda və hədislərdə çox işlənmişdir və çox əhəmiyyətə malikdir., lakin qəlb dedikdə məqsədin insanın döş qəfəsəsinin sol tərəfində yerləşən ət olması və özünün müntəzəm zərbələri ilə qanı bədənin hər bir yerinə göndərib heyvani həyatı davam etdirən üzv olması təsəvvür olunmamalıdır. Çünki Qur`ani Kərimdə qəlbə aid edilən şeylərin zahiri qəlblə uyğunluğu yoxdur. Məsələn, aşağıdakı ayələrə nəzər salaq: 1-Dərk etmək və əql qüvvəsini işlətmək: “Nə üçün yer üzündə seyr etmirlər ki, onunla təəqqül edəcəkləri qəlbə malik olsunlar?!” 2-Düşünməmək, dərk etməmək əqli işə salmamaq: “Onların qəlbləri vardır, lakin onunla düşünmürlər, gözləri vardır, lakin onunla görmürlür.” “Onların qəlblərinə möhür vurulmuşdur və başa düşməzlər.” 3-İman: “Allah bu insanların qəlbində İmanı təsbit etmiş və Öz tərəfindən olan ruhla onları qüvvətləndirmişdir.” 4-Küfr etmək və İman gətirməmək: “Axirətə İman gətirməyənlərin qəlbləri inkar edir və təkəbbürlük göstərirlər.” “Onlar (kafirlər) elə kəslərdir ki, onların qəlblərinə, qulaqlarına və gözlərinə möhür vurulmuşdur və onlar qafillərdir.” 5-Nifaq (münafiqlik): “Münafiqlər bundan qorxurlar ki, Allah tərəfindən bir surə nazil olsun və onların qəlblərində olanlardan xəbər versin.” 6-Hidayət: “Hər kəs Allaha İman gətirsə qəlbini hidayət edər. Allah hər bir şeydən agahdır.” Başqa bir ayədə buyurulur: “Həqiqətən bunda (keçmiş ümmətlərin həlak olmasında) qəlbləri olan, yaxud həqiqətlərə qulaq asıb şahid olanlar üçün böyük nəsihət və ibrətlər vardır.” 7-Qəflət. Qur`anda buyurulur: “O kəs ki, qəlbini Bizi yad etməkdən qafil etmişik və o, həvayi-nəfsə tabe olur, ona itaət etmə.” 8-Aramlıq və xatircəmlik. Qur`anda buyurulur: “Agah olun (və bilin) ki, qəlblər yalnız Allahı yad etməklə aramlıq t.r.” Yenə buyurulur: “Məhz O (Allah) mö`minlərin qəlblərinə aramlıq nazil etdi ki, İmanları artsın.” 9-Iztirab və tərəddüd. Qur`anda buyurulur: “Səndən yalnız Allaha və qiyamət gününə İman gətirməyən və qəlblərində şəkk-şübhə olanlar (cihaddan qaçmaq üçün) icazə istəyirlər. Onlar həmişə şəkk və tərəddüddədilər.” 10-Mehribanlıq və rəhmət. Qur`anda buyurulur: “Isaya tabe olanların qəlblərində mehribanlıq və rəhmət qərar verdik.” Yenə buyurulur: “Özünün köməyi və mö`minlərin vasitəsi ilə səni gücləndirən və onların qəlblərinə ülfət salan Allahdır.” 11-Kobud rəftar və daşürəklilik. Qur`anda buyurulur: “Əgər daşürəkli və kobud xasiyyətli olsaydın camaat sənin ətrafından dağılışardı.” Bir sözlə, Qur`anda qəlb son dərəcə böyük məziyyətlərdən bəhrələnir və nəfsani işlərin əksəriyyəti ona aid edilir. O cümlədən İman, küfr, nifaq, təəqqül, dərk etmə, haqqın qəbul edilməsi, yaxud edilməməsi, hidayət və ya zəlalət, xəta və ya qəsd, paklıq və ya aludəlik, mehribanlıq və daşürəklilik, ülfət, zikr, qəflət, qorxu, qeyz, şəkk, tərəddüd, rəhm, qəsavət, həsrət, aramlıq, təkəbbür, həsəd, üsyankarlıq, sapmaq və bu qəbildən olan çoxlu işlər qəlbə aid edilir, halbuki zahiri ürək bu kimi işlərin mənşəyi ola bilməz; bu kimi xasiyyətlər insani ruhdan və nəfsdən qaynaqlanır. Deməli qəlb dedikdə insanın insaniyyətini tə`yin edən mələkuti mücərrəd gövhər nəzərdə tutulur. Qur`anda qəlbin məqamı o qədər yüksəkdir ki, vəhydən, yə`ni insanla Allah arasında rabitə vasitəsindən söhbət açıldıqda qəlbin adı çəkilir, Peyğəmbəri Əkrəm (s.ə.v.v)-ə xitab edilərək belə buyurulur: “Ruhul-əmin (Cəbrəil) Qur`anı sənin qəlbinə nazil etdi ki, insanları (itaətsizlik edəcəkləri təqdirdə ilahi əzabdan) qorxudanlardan olasan.” Başqa ayədə buyurulur: “Hər kəs Cəbrəillə düşmənçilik etsə (Allahla düşmən olmuşdur, çünki) Cəbrəil yalnız Allahın izni ilə Qur`anı sənin qəlbinə nazil etmişdir.” Qəlbin məqamı o qədər yüksəkdir ki, vəhy mələyini görə, onun sözlərini eşidə bilər: “Allah Öz bəndəsinə (Həzrəti Muhəmmədə) vəhy etdi və Peyğəmbərin qəlbi müşahidə etdiyi şeydə (mələkdə) yalan demədi.” Qəlbin sağlamlığı və xəstəliyi Bizim həyatımız qəlbimizə və ruhumuza bağlıdır. Bədəni idarə edən də odur. Bütün əza və bədən üzvləri ona tabedir, bütün əməl və hərəkətlər qəlbdən qaynaqlanır. Deməli insanın bədbəxt və ya xoşbəxt olması da onun qəlbinin necə olmasına bağlıdır. Qur`an ayələrindən və hədislərdən mə`lum olur ki, insanın bədəni bə`zən sağlam, bə`zən isə xəstə olduğu kimi onun qəlbi də bə`zən sağlam, bə`zən isə xəstə olur. Qur`anda buyurulur: “O gündə (qiyamətdə) insan üçün mal-dövlət və övladın heç bir faydası olmaz, yalnız o kəslər üçün (faydası olar) ki, Allaha doğru sağlam qəlblə qayıtmış olsun.” Yenə buyurulur: “Həqiqətən bunda (bəd əməl sahiblərinin həlak olmasında) qəlbi olan insanlar üçün xatırlatma vardır.” Yenə buyurulur: “Behişti müttəqilər üçün yaxına gətirərlər ki, azacıq belə, uzaq olmasın. Bu, həmin behiştdir ki, Allaha doğru qayıdaraq öz nəfslərini günahdan saxlayan insanlara və`də verilmişdi. O kəslərə ki, mehriban Allahdan qorxaraq xaşe olan qəlblə gəlmiş olsun.” Gördüyunüz kimi bu ayələrdə “sağlamlıq” qəlbə aid edilir və insanın axirət səadəti Allah dərgahına sağlam və xaşe qəlblə qayıtması ilə şərtləndirilir. Digər tərəfdən Qur`ani Kərim bə`zi qəlbləri xəstə deyə qeyd edir. O cümlədən: “Onların (münafiqlərin) qəlblərində xəstəlik vardır. Allah da onların xəstəliklərini artırar.” “Qəlblərində xəstəlik olanların aludəliklərini artırdı.” “O zaman ki, münafiqlər və qəlblərində xəstəlik olanlar “Allahın və Rəsulun və`dələri qürur və aldadıcı şeydən başqa heç nə deyildir” - deyərlər.” “Sən qəlblərində xəstəlik olanları (yəhudi və məsihilərlə dostluq üçün) tələsən halda görərsən ki, deyərlər: “Qorxuruq ki, bizim üçün bir giriftarçılıq yaransın.” Bu ayələrdə küfr, nifaq və kafirlərlə dostluq qəlbin xəstəliyi ünvanı ilə qeyd olunur. Bu kimi ayələr, eləcə də Peyğəmbərdən və Əhli-beyt imamlarından nəql olunan yüzlərlə rəvayətlərdən mə`lum olur ki, insanın qəlbi və ruhu da bədəni kimi sağlam və ya xəstə ola bilər. Deməli qəlbin xəstəlik və sağlamlığını məcazi mə`naya götürməyin heç bir zərurəti yoxdur. Allahın qəlbin və nəfsin xaliqi olduğu, Peyğəmbər və pak imamların insanı və qəlbi tanıyıb qəlbin bə`zi xəstəliklərindən xəbər verdikləri halda nə üçün qəlbin xəstəliyi özünün həqiqi mə`nasına yozulmamalıdır?! Həqiqi insanşünas küfr, münafiqlik, haqqı qəbul etməmək, təkəbbür, kin-küdurət, qəzəb, siayət, söz gəzdirmək, xəyanət, xudbinlik, qorxu, bədxahlıq, töhmət, nalayiq danışmaq, qeybət etmək, kobud rəftar, zalımlıq, paxıllıq, hərislik, eyb axtarmaq, yalan danışmaq, şan-şöhrət istəmək, riyakarlıq, hiyləgərlik, sui-zən etmək, qəlbin daşlaşması, nəfsin zəifliyi və sair kimi çirkin sifətləri qəlbin və ruhun xəstəliyi kimi təqdim etmişlər. Deməli belə dərdlərlə dünyadan gedənlər Allah hüzurunda sağlam qəlbə malik olmayacaqlar ki, aşağıdakı ayənin nümunəsi olsunlar: “O gündə Allahın dərgahına sağlam qəlblə gələnlərdən başqa, mal dövlət və övlad heç kəsə fayda verməz.” Qəlbin və nəfsin xəstəliklərini əhəmiyyətsiz hesab etmək olmaz; bunlar fiziki xəstəliklərdən qat-qat təhlükəli, müalicəsi də olduqca çətindir. Fiziki və cismi xəstəliklərdə bədənin normallığı, müvazinəti pozulur, müəyyən ağrılar, narahatçılıqlar baş verir, bə`zi hallarda üzvdə nöqsanlı hal irəli gəlir, lakin hər bir halda o məhduddur və ömrünün axırına qədər davam etmir. Amma qəlbin və nəfsin xəstəlikləri öz ardınca axirət bədbəxtçiliyini, işgəncəsini və əzabını gətirir, qəlbin dərinliklərinə işləyən və ruhu yandıran bir dərd gətirir. Bu dünyada Allahdan qafil olan, ilahi nişanələri müşahidə etməyən, bir ömür zəlalət, küfr və günahda keçirən qəlb həqiqətdə kor, qaranlıq və zülmətlidir. Qiyamətdə də elə həmin korluq və işıqsızlıqla dirildiləcikdir, dərdli, əzablı, işgəncəli və ağır həyatdan başqa bir taleyə malik olmayacaqdır. Allah Qur`anda buyurur: “Hər kəs Bizim zikrimizdən üz döndərsə ağır həyata malik olacaqdır və qiyamətdə onu kor məhşur edəcəyik. O deyər: “Nə üçün məni kor diriltdin? Halbuki mən dünyada görürdüm!!” Allah onun cavabında buyurar: “Bizim ayələrimiz sənin üçün gəldi, lakin onları unutdunuz. Buna görə də sən də unudulacaqsan.” “Nə üçün yer üzündə seyr eləmirlər ki, onunla düşünə biləcəkləri qəlbləri, eşidən qulaqları olsun?! Həqiqətən (kafirlərin) zahirdəki gözləri kor deyil əksinə onların qəlblərinin gözü kordur.” “Hər kəsin bu dünyada (batini gözü) kor olsa axirətdə də kor və azğın olacaqdır.” “Hər kəsi Allah hidayət etsə o hidayət olunar, hər kəsi (öz əməli nəticəsində) azdırsa onun üçün heç bir dost və köməkçi tapmazsan və qiyamətdə onları üzü üstə dirildərik, halbuki kor lal və kar olacaqlar.” Bu sözdən təəccüblənərək “Qiyamətdə insanın batin gözü necə kor ola bilər? Məgər bizim zahirdəki qulaq-gözümüzdən başqa bir qulaq və gözümüz də varmı?” - deyə soruşa bilərsiniz. Cavabında demək lazımdır ki, insanın Xaliqinin və ilahi insanşünasların verdiyi xəbərə görə insanın qəlb və ruhunun da gözü, qulağı və dili vardır. Amma onun gözü, qulağı və dili öz növündəndir. Insanın nəfsi çox sirli bir varlıqdır, o, zatının batinində xüsusi bir həyata malikdir. Nəfsin özünəməxsus bir aləmi vardır: Bu aləmdə həm nur vardır, həm də zülmət, həm səfa və paklıq vardır, həm də küdurət, aludəlik; həm görmək və eşitmək vardır, həm də korluq və karlıq. Bu aləmin nuru və zülməti dünya aləminin nur və zülməti növündən deyildir; Allaha, məada, nübüvvətə və Qur`ana İman gətirmək nəfs aləminin nurudur. Allah Qur`anda buyurur: “Ona (Muhəmmədə) İman gətirib onu əzizləyən və kömək edənlər, həmçinin onunla olan nura (Qur`ana) tabe olanlar qurtuluşa, səadətə nail olacaqlar.” “Həqiqətən Allah tərəfindən sizin üçün nur və bəyan edən kitab nazil olmuşdur.” “Allah, islamı qəbul etmək üçün sinəsini (qəlbini) genişləndirdiyi və Pərvərdigarının tərəfindən ruh alan bir şəxs (başqaları ilə birdirmi?!) Vay olsun o kəslərin halına ki, qəlbləri Allahın zikrindən (yayınmaqla) qəsavət bağlamışdır (daşlaşmışdır), belə şəxslər aşkar azğınlıqda olacaqlar.” Allah bizə xəbər verərək buyurmuşdur ki, islam, Qur`an, İman, islamın hökmləri və qanunları bütünlükdə nurdur və onlara tabe olmaq qəlbi nurani edir. Doğrudan da bunlar qəlbə elə bu dünyada nuranilik verir, lakin onun nəticəsi axirət aləmində aşkar olur. Allah bizə yenə də xəbər verərək buyurmuşdur ki, küfr, nifaq, günah, haqdan imtina etmək zülmət və qaranlıqdır, qəlbi qaraldıb aludə edir. Əlbəttə bunun da nəticəsi axirət aləmində aşkar olacaqdır. Peyğəmbərlər də buna görə gəlmişlər ki, insanları küfr zülmətlərindən çıxardaraq İman və nur mühitinə daxil etsinlər. Qur`anda buyurulur: “(Ey Peyğəmbər!) Biz Qur`anı sənə nazil etdik ki, insanları qaranlıqlardan, zülmətlərdən nura doğru çıxarasan.” Mö`minlər elə bu dünyada İman, nəfsin saflığı, gözəl əxlaq, zikr, Allahı yad etmək və saleh əməl kimi nurun vasitəsilə öz qəlb və nəfslərini nurani edir, batini göz və qulaqları ilə həqiqətləri eşidib müşahidə edirlər, kamal dərəcələrində ilahi qürb məqamına doğru hərəkət edirlər. Belə nəfslər bu dünyadan getdikdən sonra tam mə`nada nur, sevinc, şadlıq və gözəllikdə olacaq, axirət aləmində dünyada əldə etdikləri həmin nurdan bəhrələnəcəklər. Allah Qur`anda buyurur: “Yada sal o zamanı ki, mö`min kişilər və qadınların nuru onların qabaqlarını və sağ tərəflərini işıqlandırar. (Onlara deyilər:) Bu gün sizin müjdəniz ağaclarının altından çaylar axan behişdir, bu behişdə həmişəlik qalacaqsınız. Bu da böyük qurtuluş və səadətdir.” Bəli, axirət aləminin nuru elə bu dünyada kəsb edilməlidir. Buna görə də axirət aləmində kafirlərin və münafiqlərin nuru olmayacaqdır. Qur`anda buyurulur: “Yada sal o zamanı ki, münafiq kişilər və qadınlar mö`minlərə deyər: “Icazə verin, sizin nurunuzdan istifadə edək.” Onlara deyilər: “(Əgər bacarırsınızsa) dünyaya qayıdaraq özünüz üçün nur hazırlayın.” Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Qelem Опубликовано: 21 апреля, 2008 Автор Жалоба Share Опубликовано: 21 апреля, 2008 HƏDİSLƏRDƏ QƏLB Din rəhbərləri və həqiqi insanşьnaslar insanların qəlbləri barəsində зox maraqlı mətləblər bəyan etmişlər ki, onlardan bə`zilərini burada qeyd edirik. Hədislərin bə`zilərində qəlblər ьз qismə bцlьnьr. İmam Mühəmməd Baqir (ə)buyurur: "Üç növ qəlb vardır: Birincisi, heç bir xeyir işi dərk eləməyən зevrilmiş qəlbdir, bu da kafirin qəlbidir. Ikinci nцv qəlbdə qara bir nцqtə əmələ gəlmişdir. Belə bir qəlbdə xeyr və şər daim bir-biri ilə зarpışmadadır. Onlardan hər biri gьclь olsa qəlbə qələbə зalar. Ьзьncь qism isə aзıq-aydın qəlbdir. Bu qəlbdə heз vaxt sцnməyən bir зıraq vardır, o da mц`minin qəlbidir.” İmam Cə`fər Sadiq (ə)öz atasının belə buyurduğunu nəql edir: "Qəlb üçün günahdan da pis bir şey yoxdur. Qəlb gьnahla qarşılaşır və onunla mьbarizə edir. Nəhayət gьnah qəlbə qələbə зalaraq onu tərsinə зevirir.” İmam Səccad (ə)buyurur: "Insanın dцrd gцzь vardır, onun ikisi (zahiri gцzlər) din və dьnya ilə əlaqədar işləri, digər ikisi (batini gцzlər) isə axirətlə əlaqədar işləri gцrьr. Hərgah Allah bir bəndəsinin xeyrini istəsə onun iki qəlb gцzьnь aзar, bəndə onların vasitəsilə qeyb aləmini və axirət işlərini mьşahidə edər. Lakin hər vaxt ona xeyir iradə etməsə onun qəlbini elə həmin vəziyyətdə buraxar.” İmam Cə`fər Sadiq (ə)buyurub: "Qəlbin iki qulağı vardır: İman ruhu onu ahəstə xeyir işlərə də`vət edir, şeytan isə ahəstə olaraq onu pis işlərə зağırır. Onlardan hər biri digərinə qələbə зalsa qəlbi цz ixtiyarına keзirmiş olur.” İmam Cə`fər Sadiq (ə)Peyğəmbəri Əkrəm (s.ə.v.v)-in belə buyurduğunu nəql edir: "Qəlbin korluğu ən pis nцv olan korluqdur.” İmam Baqir (ə)buyurur: "Bəndənin qəlbində ağ və parlaq bir nцqtə vardır. Əgər gьnaha mьrtəkib olarsa onda qara bir nцqtə də əmələ gəlir. Tцvbə edərsə qara nцqtə aradan qalxır, amma əgər gьnah işə israr edərsə qaralıq tədricən artaraq ağ nцqtənin hər bir yerini цrtьr. Belə olan halda həmin qəlbin sahibi artıq yaxşılığa, xeyrə qayıtmaz və Allah-təalanın Qur`anda buyurduğu aşağıdakı ayənin nьmunəsi olar: "Onların əməlləri qəlblərinə qələbə зalaraq onu puз etmişdir.” Əmirəl-mö`minin Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)buyurur: "Hər kəsin təqvası və vərə`si az olsa qəlbi цləcəkdir. Hər kəsin də qəlbi цlsə cəhənnəmə daxil olacaqdır.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalib (ə)öz övladına vəsiyyət edərək buyurdu: "Oğlum! Yoxsulluq bəlalardan biridir, ondan da зətini fiziki xəstəlikdir. Qəlbin xəstəliyi canın xəstəliyindən qat-qat artıqdır. Mal-dцvlətin genişliyi Allahın ne`mətlərindən biridir, ondan yaxşısı bədənin sağlamlığıdır, ondan da yaxşısı isə qəlbin taqvalı olmasıdır.” Peyğəmbəri Əkrəm (s)buyurur: "Davud peyğəmbər Allaha belə ərz etdi: Pərvərdigara, bütün padşahların xəzinəsi vardır, bəs Sənin xəzinən hardadır? Allah-təala cavabında buyurdu: Mənim xəzinəm ərşdən bцyьk, kьrsьdən geniş, behiştdən daha ətirli, mələkutdan daha gцzəldir. Bu xəzinənin yeri mə`rifət, asİmanı İman, günəşi şцvq, ayı məhəbbət, ulduzları xatirələr (Allaha diqqət və ilhamlar), buludları əql, yağışı rəhmət, meyvələri itaət, səmərəsi hikmətdir. Mənim xəzinəmin dцrd qapısı vardır: 1-Elm, 2-Əql, 3-Səbr, 4-Razılıq. Bil ki, Mənim xəzinəm qəlbdir (mц`min bəndələrimin qəlbidir).” Ilahi qəlbşьnaslar bir hədisdə зox maraqlı mətləblər buyurmuşlar ki, onların bə`zilərini qeyd edəcəyik. O cьmlədən qəlbləri ьз qismə bцlmьşlər: 1-Kafir qəlbi. Kafir qəlbi barəsində buyurmuşlar ki, o, tərsinə зevrilmişdir və onda heз bir xeyir yoxdur. Belə qəlb цzьnьn əsl fitrətindən azmışdır və yuxarı aləmə baxa bilmir, yalnız dьnya işlərinə baxır. Buna gцrə də Allahı və axirət aləmini mьşahidə edə bilmir. Belə bir qəlbin sahibi barəsində xeyirxahlıq, yaxşılıq və məsləhət təsəvvьr oluna bilmir. Зьnki xeyir işlər o zaman kamal dərəcələrində və Allah dərgahında olur ki, Allaha doğru və Onun razılığını cəlb etmək məqsədilə olsun. Amma kafir qəlbi tərsinə зevrilmişdir ki, Allahı gцrməsin. Onun, bьtьn işlərində dьnyadan başqa bir hədəfi yoxdur. O, Allaha yaxın olmağı yox, yalnız dьnyaya nail olmağı istəmişdir. Belə bir qəlbin əsl fitrətində gцzь olmuşdur, lakin цz gцzьnь kor etmişdir. O, ən aydın həqiqəti, yə`ni Allahı dərk etmədiyindən kordur, axirət aləmində də kor halda dirildiləcəkdir. Bu dьnyada yalnız dьnya işlərinə ьrək bağladığından axirət aləmində də dьnya işlərinə bağlılıq ona qalacaqdır, onları t. bilməyəcəkdir. Deməli onlardan ayrılaraq hər addımda yanacaqdır. Belə qəlbə İman nuru saçmaz və büsbütün qaranlıq və zьlmətdən ibarətdir. 2-Kafirin qəlbi müqabilində kamil və saleh mö`minin qəlbi dayanır. Mц`minin qəlbinin qapısı yьksək aləmlərə və qeybə doğru aзılır, onda heз vaxt sцnməyən İman nuru parlayır. Onun qəlbinin iki gцzь gцrьr, qeyb aləmini və axirət işlərini onunla mьşahidə edir. Belə bir qəlb həmişə kamala, camala və mьtləq xeyrə, yə`ni Mьtəal-Allaha doğru yцnəlir və Ona yaxın olmaq istəyir. O, Allahı istəyir, gцzəl əxlaq və yaxşı əməllərlə Onun dərgahına doğru hərəkət edir. Belə bir qəlb ərş və kьrsьdən geniş, behiştdən daha ətirlidir və ilahi xəzinələrin, ilahi nurun saзdığı mərkəz ola bilər. Belə bir qəlbin yeri Allaha mə`rifət, asİmanı İman, günəşi Allahla gцrьşə şцvq, ayı Allaha məhəbbət bəsləməkdir. Əql mц`minin bədəninə hakim kəsilmişdir, ilahi rəhmət yağışını цz qəlbinə doğru cəzb edir ki, onun meyvələri ibadət və itaətdən ibarətdir. Belə bir qəlbdə Allah və Onun dərgahına yaxın olan mələklərdən başqa heз bir şeyə yer yoxdur, başdan-ayağa nur, sevinc, şцvq, səfadan ibarətdir. Axirət aləmində də belə məhşur olacaqdır. 3-Mö`minin, bə`zən günaha aludə olan qəlbi. Belə şəxslərin qəlbi tam qaranlıq və bağlı deyildir; o, İman nurunun vasitəsilə işıqlanır, kamalı əldə etmək və ilahi rəhmətə nail olmaq üçün açıqdır, lakin gьnah nəticəsində onda qara bulud əmələ gəlir, bununla da şeytan oraya yol t. bilir. Onun batini gцzь kor olmur, lakin gьnah nəticəsində xəstələnir və kor olmaq ərəfəsində qərar tutur. Belə qəlbdə həm mələklərə, həm də şeytanlara yol vardır. Mələklər İman qapısından daxil olaraq bəndəni xeyir işlərə зağırır, şeytanlar isə qara nцqtədən nьfuz edərək onu pis işlərə sцvq edirlər. Belə bir qəlbdə mələklə şeytan həmişə bir-biri ilə зarpışmadadır. Mələk saleh əməl ilə bьtьn qəlbi цz ixtiyarına keзirmək və şeytanı ordan зıxarmaq istəyir. Şeytan da gьnaha mьrtəkib olmaqla qəlbi daha da qaranlıqlaşdırır, mələyi ordan зıxartmaq və bьtьn qəlbi цz ixtiyarına almaq, İman qapısını tamamilə bağlamaq istəyir. Bu ikisi daim – hər biri qələbə зalana qədər bir-biri ilə зarpışır. Insanın axirət taleyi və batini həyatı bu məsələyə bağlıdır. QƏLBIN QƏSAVƏTI (bərKiməsi) Insanın qəlbi ilk əvvəldə səfa, nuranilik, mehribanlıq və xьsusi rəhmətə malik olur. Başqa insanların, hətta heyvanların belə, əzab-əziyyətdə olmasından, narahatlığından ruhən əzab зəkir. Başqalarının da xoşluqda, rahatlıqda və firavan yaşamasını istəyir, başqalarına ehsan etməkdən sevinir, mə`nəvi ləzzət alır. Цzьnьn pak niyyəti ilə Allaha diqqət yetirir, ibadətdən, duadan, raz-niyazdan, yaxşı işlər gцrməkdən ləzzət alır, gьnah işə mьrtəkib olduqda dərhal tə`sirlənərək peşmanlıq hissi keзirir. Əgər fitrətin çağırışına cavab versə və ona uyğun əməl etsə gьnbəgьn daha artıq səfalı, nurani, mehriban və ьrəyi yanan olur. Dua və ibadət nəticəsində gьnbəgьn Allahla ьnsiyyətə, dua və ibadətə rəğbət tapır. Amma əgər цz daxili hislərini və atifələrini nəzərə almayaraq onun əksinə əməl edərsə tədrici olaraq azalmağa ьz qoyur, axırda elə bir həddə зatır ki, hətta tamamilə məhv olub sцnməsi də mьmkьndьr. Belə olan halda başqalarının başına gələn acı hadisələri və xoşagəlməz şeyləri gцrdьkdə azacıq belə tə`sirlənmir, hətta mьmkьndьr ki, başqalarının yoxsulluq, aclıq və zəifliyindən, hətta zindana dьşьb işgəncəyə mə`ruz qalmasından, qətlə yetirilməsindən belə sevinib ləzzət alsın. Insan günaha mürtəkib olduğu ilk vaxtlarda narahat və peşman olur, lakin əgər bir dəfə gьnaha mьrtəkib olarsa ikinci dəfə daha hazırlıqlı olur, ьзьncь dəfə gьnah iş onun ьзьn daha asan olur. Gьnahın davam etdirilməsi nəticəsində elə bir həddə зata bilər ki, gьnahdan nəinki peşmanзılıq hissi keзirməz, ьstəlik onu qələbə hesab edərək şad olar. Belə şəxslərin qəlbi qaralıb tamamilə dəyişilir və Qur`an və hədis istilahında “qəsavət bağlamış” (bərkimiş, daşlaşmış) hesab olunur. Şeytan onların qəlblərini цzьnьn tam ixtiyarına keзirir, Allahın mьqərrəb mələklərini oradan зıxarır. Nicat yolları bağlanır, artıq onun tцvbə edib Allah dərgahına qayıdacağına bir ьmid yoxdur. Allah Qur`anda buyurur: "Nə üçün Bizim bəlamız onlara зatdığı zaman tцvbə edib yalvarmırlar?! Lakin onların qəlbləri qəsavət bağlamış, şeytan onların зirkin işlərini onların nəzərində gцzəl cilvələndirmişdir.” Başqa bir ayədə buyurulur: "Vay olsun o kəslərin halına ki, qəlbləri Allahı yad etməkdən (qafil olaraq) qəsavət bağlamışdır. Belə şəxslər aşkar azğınlıqdadırlar.” İmam Məhəmməd Baqir (ə)buyurub: "Hər mö`min bəndənin qəlbində ağ bir nцqtə vardır. Əgər gьnaha mьrtəkib olaraq onu yenidən təkrar edərsə onda qara bir nцqtə əmələ gələcəkdir. Əgər цzьnьn gьnah işlərini davam etdirərsə qara nцqtə tədrici olaraq genişlənir, qəlbin ağlığını bьtьnlьklə цrtьr. Belə olduqda həmin qəlbin sahibi heз vaxt xeyrə doğru qayıtmır. Allah-təalanın Qur`anda buyurduğu “əksinə, əməlləri onların bьtьn qəlblərini цrtmьşdьr” deyə buyurduğu şəxslərdən olur.” Əmirəl-mö`minin Əliyyibni Əbitalibyyibni Əbitalib (ə)buyurur: "Insanın gцzьnьn yaşı heз vaxt qurumaz; yalnız qəlbin qəsavəti nəticəsində quruyar. Qəlb də yalnız gьnahın зoxluğu nəticəsində qəsavət bağlayır.” Peyğəmbəri Əkrəm Ўbuyurur: "Dörd şey insanın bədbəxtзilik əlamətlərindəndir: Gözün quruması, qəlbin bərkiməsi, ruzi axtarmaq ьзьn həddən artıq hərislik və gьnahlara israr etmək.” Məhz buna görə də mə`sum imamlar (ə)dualarda qəlbin bərkiməsindən və qəsavətindən Allaha pənah .rmışlar. Nьmunə olaraq aşağıdakıları qeyd edirik: İmam Səccad (ə)dua edərək deyir: "Pərvərdigara! Qəlbin bərkliyindən Sənə şikayət edirəm. Elə bir qəlb ki, vəsvəsələr sayəsində daim dəyişilməkdədir. O, aludəlik və mцhьrlənməklə yanaşıdır. Sənin qorxundan ağlamayan bir gцzdən Sənə şikayət edirəm! Halbuki, onu sevindirən şeylərə gцz dikmişdir.” Deməli öz qəlbinin sağlamlığını, səadətini dьşьnən bir şəxs hətta kiзik olsa belə gьnah işlərdən ciddi şəkildə зəkinməli, цz nəfsini həmişə yaxşı işlərlə zinətləndirməlidir, məsələn, ibadət, dua, raz-niyaz, nəvaziş, ьrəyi yananlıq, mehribanlıq, başqalarına ehsan və kцmək etmək, məhrumları, məzlumları mьdafiə etmək, xeyirxahlıq, xeyir işlərdə həmkarlıq, ədaləti istəmək, ədalətli olmaq və s. Belə ki, tədrici olaraq yaxşı işlərə adət etsin, batini nur və səfası davam edərək təkamьlə зatsın ki, onun qəlbi Allahın mьqərrəb mələklərinin xьsusi yerinə зevrilə bilsin. Цитата Ссылка на комментарий Поделиться на других сайтах More sharing options...
Recommended Posts
Join the conversation
You can post now and register later. If you have an account, sign in now to post with your account.