Два ангела.

[Устаман]

ИКИ МӘЛЕЈКӘ.

Ҝеҹә иди. Мәлејкә Зејлалеј уҹа бир тәпәнин дөшүндә, јашыл отларын үстүндә узаныб ганадларыны ҝениш ачараг ҝөјдә сајрышан сајсыз-һесабсыз улдузлара бахырды. Бу онун ән севимли мәшғулијјәтләриндән бири иди вә о, һәр дәфә ҝөјдә јени бир улдуз тапырды. Тәпәдән ашағыда, дүзәнликдә бөјүк бир шәһәр јерләширди. Зејлалеј һәрдән ҝөзүнү улдузлардан чәкиб шәһәрә нәзәр салыр, евләрдән ишыг ҝәлиб-ҝәлмәдијини јохлајырды. Бу заман санки улдузлардан бири јериндән гопуб она доғру учмаға башлады вә сүрәтлә шығыјыб дүз онун башынын үстүндә дајанды. Зејлалеј бу “улдузу” ҝөрүб таныды вә севинҹлә јериндән дурду. Бу онун досту Мәдејшан адлы мәлејкә иди. О, башга галактикада јашајырды вә онлар мин, ики мин илдә бир дәфә ҝөрүшүрдүләр. Ахырынҹы дәфә онлар Мәдејшан јашајан планетдә ҝөрүшмүшдүләр, онда Зејлалеј ора гонаг ҝетмишди. Инди исә Мәдејшан ону јада салыб бура, достунун јанына гонаг ҝәлмишди.

Онлар инсанлар кими ҝөрүшүб гуҹаглашдылар вә ширин сөһбәтә башладылар.

- Нә јахшы ҝәлдин? – Зејлалеј деди. – Лап дарыхмышдым!

- Шүкүрләр олсун ки, орда ишләрими ҝөрүб гуртара билдим, - Мәдејшан деди, - вә сәни јада салдым, дедим бир ҝедим достума баш чәким...

- Чох шадам, әзиз достум, мәни јадына салдығын үчүн сәнә дәрин һөрмәтими билдирирәм!- Буну дејиб Зејлалеј јашыл отларын үстүндә отурду вә достуна да јанында әјләшмәји тәклиф етди. - Әјләш, сөјлә нә вар, нә јох...

Мәдејшан достунун јанында әјләшиб шикајәтләнди:

- Мән јаман әзијјәт чәкдим, әзиз достум, сизин вахтла 165 ил бундән әввәл биздә ҝүҹлү зәлзәлә олду, аз гала јерин алты үстүнә чевриләјди...

- Нә данышырсан!? – Зејлалејин кефи позулду. – Јәгин Дашдуман гајасы да учуб дағылды, еләми? - Дашдуман гајасы бу ики мәлејкәнин ән чох севдији јер иди! Онлар тез-тез бу уҹа гајанын башында отуруб бурдан дөрд бир тәрәфә ачылан ҝөзәл мәнзәрәни сејр едир, гушларын неҹә учдуғуна бахыр, ҝеҹәләр исә сајрышан улдузлара тамаша едирдиләр. Уҹа дағларын әһатәсиндә јерләшән бу гајанын чох гејри-ади ҝөрнүшү варды.

- Јох, әзиз достум, Дашдуман гајасыны мән тутуб сахлаја билдим, ону учуб-дағылмаға гојмадым! – Мәдејшан достуну сакитләшдирди. – Лакин, инди о ҝөрдүјүн дағлар учуб дағылыб онларын јериндә дүзәнлик пејда олуб! Инди бизим севимли мәскәнимиз дағларын әһатәсиндә дејил дүзәнликдә јерләшир...

- Һејф о мәнзәрәдән! – Зејлалеј тәәссүфлә диләнди.

- Чох һејф!- Мәдејшан да тәәссүфлә деди. – Сонра зәлзәлә јашыллығы мәһв етдији үчүн һејванларын бир чохунун көкү кәсилмәјә башлады, анҹаг шүкүрләр олсун ки, мән чох бөјүк чәтинликлә дә олса онларын бәзиләрини хилас едә билдим, - Мәдејшан буну дејиб достундан сорушду. – Бәс сән нә едирсән, јенә бу шәһәри горујурсан?

- Һә...- Зејлалејин кефи бир гәдәр позулмушду.

- Јәгин горудуғун инсан да вар?

- Вар, ики ил бундан әввәл бир оғлан доғулуб, Илаһи ону горумағы мәнә тапшырыб. О, бөјүјәндә лоғман олаҹаг, бир чох хәстәликләрин шәфасыны тапыб инсанлара верәҹәкдир... Бу лоғман Дүнјадан көчәндән сонра онун әлјазмаларыны горујуб сахламалыјам, 250 илдән сонра башга бир алим доғулаҹагдыр, елә етмәлијәм ки, бу әлјазмалары онун әлинә кечсин...

- О оғланы мәнә ҝөстәрәрсәнми? – Мәдејшан достундан сорушду.

- Әлбәттә ҝөстәрәрәм... – Зејлалеј достуна етираз еләмәди вә ајаға дурду. Онлар бирҝә тәпәнин башындан учуб оғлан јашајан дахманын үстүнә ҝәлдиләр вә баҹадан ичәри дахил олдулар. Дахмада гојун дәриләринин үстүндә, аталарынын јанында ики ушаг јатмышды. Бир гәдәр аралыда исә балаҹа бир оғлан анасынын гуҹағына сығыныб ширин јухуја ҝетмишди. Елә бурдаҹа, онларын јанында ағ рәнҝли бир күчүк башыны пәнҹәләринин үстүнә гојуб јатырды. Мәлејкәләрин ҝәлишини бирҹә о һисс еләди, - күчүк башыны галдырыб гонаглара бахды вә Зејлалеји ҝөрәндә архајын олуб јенә јухуја ҝетди. Бәли, бу мәлејкәләри јалныз һејванлар ҝөрә билирдиләр.

- Бу балаҹа оғланы демәли горујурсан, һә? – Мәдејшан анасынын јанында јатан көрпәјә бахыб сорушду.

- Һә, әзиз Мәдејшан...

- Инсанларла јашамаг чох мараглыдыр... – Мәдејшан көрпәјә баха-баха деди. – Бизә исә һәлә инсанлары ҝәтирмирләр, елә һејванларла башымы гатырам... Каш бизә дә тезликлә инсанлары ҝәтирәјдиләр...

- Дүз дејирсән, - Зејлалеј достунун сөзләрини тәсдигләди.- Инсанларла јашамагдан мараглы һеч нә јохдур.

Мәлејкәләр бир гәдәр бурда сөһбәт етдикдән сонра јенә баҹадан учуб бајыра чыхдылар вә тәпәнин башына гајытмаг истәдиләр. Бу заман күчәдә оғрун-оғрун гара палтарлы бир адамын һара исә ҝетдијини ҝөрдүләр.

- Бу кимдир белә? – Мәдејшан достундан сорушду.

- Ҹадуҝәрдир, шәһәрин о башында јашајыр, - Зејлалеј диггәтлә бу адама бахыб деди.

- Бу ҹадуҝәр көрпәни оғурламаг истәјир?

- Јох, о гәбирстанлыға ҝедир...

- Гәбирстанлыға!?

- Һә.

- Нә үчүн?

- Падшаһ беш ил бундан әввәл бир таҹирин вар-дөвләтинә тамаһ салыб ону өлдүрмүшдү. Бу ҹадуҝәр инди ҝедиб һәмин таҹирин кәлләсини газыб гәбирдән чыхармаг истәјир! О, бу кәлләнин көмәји илә истәјир ки, таҹирин руһуну чағырсын вә сонра да һәмин руһун көмәји илә падшаһы гәтлә јетирсин... Дүнән о, бүтүн ҝеҹәни јатмајыб фикирләшиб ки, неҹә етсин ки, падшаһы мәһв етсин...

- Неҹә дә мараглыдыр!! – Мәдејшан севинҹлә деди. – Ҝәл ону ҝүдәк, ҝөрәк таҹирин руһуну неҹә чағыраҹагдыр?

- Нә дејирәм, ҝәл ҝүдәк...

- Бәс нијә о падшаһы өлдүрмәк истәјир?

- Онун гызына ашиг олуб, - Зејлалеј деди. – Һәм дә өзү падшаһ олмаг истәјир!

- Сән бурда кефдәсән, әзиз достум!- Мәдејшан јенә дә достуна һәсәд апардығыны ҝизләтмәди.- Каш бизим планетә дә тезликлә инсанлары ҝәтирәјдиләр...

- Ҝедәк гәбирстанлыға, ону орда ҝөзләјәк, - Зејлалеј деди вә онлар учуб таҹирин гәбринин јанына ҝәлдиләр.

- Падшаһ алчаг адамдыр јәгин, еләми? – Мәдејшан сорушду.

- Һә.

- Бәлкә ҹадуҝәрә көмәк едәк ону мәһв еләсин?

- Бу ҹадуҝәр дә алчағын бирисидир.

- Онда ҝәл елә едәк ки, онлар бир-бирини мәһв етсин,- Мәдејшан деди.- Сонра да бир јахшы адамы тапыб падшаһ гојарыг...

- Инди бу шәһәрдә елә бир адам јохдур ки, падшаһ ола билсин... Пис дә олса һакимијјәт олмалыдыр, јохса инсанлар мәһв олар. Онда мән Илаһијә нә ҹаваб верәрәм, әзиз Мәдејшан? Сән өзүн билирсән ки, О, бу инсанлары неҹә горујур... – Зејлалеј буну дејиб достуна бахды. Мәдејшан дејәсән мәјус олмушду. О, һәр дәфә бура гонаг ҝәләндә һәр һансы бир маҹаранын шаһиди олмаг истәјирди.

- Амма сәнин үчүн мараглы бир һадисә јаратмаг олар, - достунун мәјус олдуғуну ҝөрүб Зејлалеј деди. Мәдејшан достунун бу сөзләринә севинди вә сорушду:

- Нә һадисә?

- Фикирләшәрик, ҝөрәк нә етмәк олар... Ҝәл әввәлҹә бу јарамазы изләјәк, ҝөрәк таҹирин руһуну неҹә чағырмаг истәјир...

Чох кечмәди ки, ҹадуҝәр ҝәлиб таҹирин гәбри олан јерә чатды вә ҝәтирдији бел илә мәлејкәләрин ҝөзүнүн габағында гәбри газмаға башлады. Нәһајәт ки, о гәбирдән таҹирин кәлләсини тапыб чыхарды вә ону кисәсинә гојду. Сонра газдығы торпағы јенидән гәбирә долдуруб мешәјә тәрәф јолланды.

- Бәс инди о, һара ҝедир? – дејә Мәдејшан сорушду.

Зејлалеј ҹадуҝәрин ҝетдији сәмтә бахды вә достуна деди:

- Дејәсән, бах, о гајаларын үстүнә чыхыб орда ҹаду едәҹәкдир...- О, әли илә мешәнин ичиндәки һүндүр гајалары ҝөстәрди. Ај ишығында бу гајалар чох горхунҹ ҝөрүнүрдүләр, онлар бујнузлу бир ифритәнин башыны хатырладырдылар.

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Мәләкләр бир гәдәр ҹадуҝәрин башынын үстү илә учуб ону изләдиләр. Онун мешәјә дахил олуб гајалара тәрәф јөнәлдијини ҝөрәндә Зејлалеј јанылмадығыны јәгин еләди. Онлар учуб гајаларын башына гондулар вә инди дә бурда ҹадуҝәри ҝөзләмәјә башладылар. Ҹадуҝәр ҝеҹ ҝәлди. О, мешәдән бир шәлә дә одун јығыб ҝәтирмишди. Бура чатыб о, гајаларын арасында дүзән бир јер тапды вә ҝәтирдији одунлары бурда үст-үстә јығыб чахмаг дашы илә од вуруб јандырды. Сонра кәлләни кисәсиндән чыхарыб тонгалын јахынлығындакы дашларын биринин үстүнә гојду вә ҹибиндән чыхардығы көмүр гырыгларыны кәлләнин ҝөзләринә сохуб онлары да јандырды. Ҹадуҝәр кәлләнин габағында јердә отуруб ҝөзләрини јумараг нә исә охуду. Бирдән о, гышгырыб јериндән дурду, тонгалын әтрафында овсун охуја-охуја рәгс еләмәјә башлады:

Кәллә, кәллә, јатма, ојан, дилә ҝәл,

Мән достунам, горхма, ојан, дилә ҝәл!

Ојанмасан мән гәзәбдән партларам,

Сәни атыб бу тонгалда јандыррам!

- Бу нә әҹаиб ојнајыр! – Мәдејшан ҝөзүнү ҹадуҝәрдән чәкмәдән ҝүлә-ҝүлә деди. – Бу ки, әсил тамашадыр! – о, буну дејиб марагла ҹадуҝәрин неҹә ојнамасына бахмаға башлады.

- Дүнән дә бир хејли шам ишығында бах беләҹә ојнајыб, - Зејлалеј деди.- О, ҹинләри, ифритләри өзүнә көмәјә чағырырды, һеч кәсин ҝәлмәдијини ҝөрүб ахырда бу гәрара ҝәлди ки, падшаһын өлдүрдүјү бу таҹирин руһуну көмәјә чағырсын...

Ҹадуҝәр бир хејли тонгалын әтрафында ојнады. Мәләкләр ону ҝөздән гојмур вә һәрдән гәһгәһә чәкиб ҝүлүрдүләр. Нәһајәт о, јорулуб кәлләнин габағында дајанды вә тәрс-тәрс она бахыб гышгыра-гышгыра деди:

- Сән ојанмасан мән сәни басырмајаҹам, елә бурда гојуб ҝедәҹәм! Гој сәни чаггаллар ҝәмирсин, гарғалар димдикләсин...! Сонра да јандырыб сәни күл едәҹәм! – Ҹадуҝәр буну дејиб јенә рәгс етмәјә давам еләди. Бир хејли ојнадыгдан сонра о, кәлләдән сәс чыхмадығыны ҝөрүб јахын ҝәлди вә јенә ону һәдәләди:

- Сән мәнимлә данышмаг истәмирсән?! Мән даһа сәнә һеч нә демәјәҹәм! Ахырынҹы дәфә сәнә хәбәрдарлыг едирәм, ҹаваб вермәсән сәни мәһв едәҹәм!

Ҹадуҝәр јенә бир гәдәр ҝөзүнү јумуб сүкута далдыгдан сонра ојнамаға башлады, өзү дә онун инди еләдији һәрәкәтләр даһа да әҹајиб иди. О, ҝаһ бир ајағынын үстүндә һоппаныр, ҝаһ јериндә мајаллаг ашыр, ҝаһ да архасы үстә узаныб ајагларыны јухары галдырараг онлары һавада јелләјирди... Беләҹә, бир хејли ојнадыгдан сонра, о, кәлләнин сусдуғуну ҝөрүб јердән ири бир даш ҝөтүрүб она јахынлашды вә гышгыра-гышгыра деди:

- Бу дашы ҝөрүрсәнми?! Әҝәр данышмасан сәни бунунла вуруб парча-парча едәҹәм! Сән мәни јахшы танымырсан...! Сән билмирсән ки, мән неҹә бир гәддар инсанам...! Мән даһа сәнә һеч нә демәјәҹәм! – Ҹадуҝәр бу дәфә дә кәлләни һәдәләјиб дашы кәнара атды вә јенидән ојнамаға башлады. Мәдејшан бу мәнзәрәјә бахыб уғунб ҝетди, сонра да нә фикирләшдисә достуна деди:

- Ҝәл елә едәк ки, о, сабаһ да бура ҝәлиб ојнасын, бу ҹадуҝәр јаман әҹаиб һәрәкәтләр едир...!

- Сән мәним әзиз гонағымсан, Мәдејшан, мән чалышарам сәнин һәр бир истәјини јеринә јетирим... - Зејлалеј буну дејиб јериндән галхды вә түстүјә чеврилиб ҝәлиб кәлләнин үстүндә дајанды.

- Сән үч ҝеҹә ојнамалысан! – о, һөкмлә деди. Ҹадуҝәр елә билди ки, бу данышан кәлләдир вә о, елә севинди ки, аз галды бағры чатласын.

- Бах беләҹә горхарсан!! – Ҹадуҝәр уҹадан ҝүлә-ҝүлә деди. – Сән баша дүшдүн ки, мән аҹыгланмышам вә сәни мәһв едәрәм! – Сонра да сәсини јумшалдыб сөзүнә давам еләди. – Ај ичи бош кәллә, сән баша дүшмәлисән ки, мән сәнин дүшмәнини мәһв еләмәк истәјирәм, она ҝөрә дә мәним һәр сөзүмү јеринә јетирмәлисән! – буну дејиб ҹадуҝәр јериндән атылды вә севинҹиндән дан јери сөкүләнә гәдәр ојнады. Сонра о, кәлләни ҝөтүрүб кисәсиндә ҝизләтди вә даһа шәһәрә гајытмајыб бу үч ҝеҹәни елә бурда галмағы гәрара алды. О, бурдакы мағараларын биринә ҝириб кисәни башынын алтына гојуб јухуја ҝетди. Мәләкләр исә балаҹа лоғман јашајан дахманын јанына учуб ҝәлдиләр. Ата вә ана артыг јухудан ојанмышдылар. Ана төвләјә ҝедиб кечини сағмаға башлады, ата исә булаға јујунмаға ҝетди. О, булагдан гајыданда артыг сәһәр сүфрәси һазыр иди. Ата тәзә кечи сүдү илә арпа чөрәјиндән једикдән сонра, дуруб төвләјә ҝетди вә улағы ҝәтириб паланлады. Сонра кәндири вә балтаны да ҝөтүрүб мешәјә јолланды. О, одунчу иди вә һәр ҝүн мешәдән доғрајыб ҝәтирдији одуну базарда сатмагла аиләсини доландырырды.

Ана һәр дәфә олдуғу кими инди дә әринә уғурлар арзулајыб дахмаја гајытды вә хәмир јоғуруб чөрәк биширмәјә һазырлашды.

- Дејәсән бу киши чох мүдрик адамдыр, еләми? – Мәдејшан одунчунун архасынҹа баха-баха достундан сорушду.

- Һә. Гоншулар, ону таныјанлар..., - һамысы она чох һөрмәт едирләр.

- Арвады да дејәсән ону чох истәјир?

- Бәли...

Мәләкләр сөһбәт едә-едә гапыдан дахмаја дахил олдулар. Балаҹа лоғманын гардашы илә баҹысы да артыг јухудан ојанмышдылар вә онлар елә јатдыглары дәриләрин үстүндә отуруб бир-бирләри илә ојнајырдылар. Аналары онлара тәпиниб сакит ојнамағы деди вә јенә дә хәмир јоғурмаға давам еләди. Мәдејшан евин дирәкләринә нәзәр салыб деди:

- Бу дирәкләри гурдлар ичиндән јејир, онлар чүрүјүб сына биләрләр...

- Дүз дејирсән, ҝәрәк мән бу гурдлары мәһв едәм! – Зејлалеј деди.

Бу заман бир сичовул дахманын күнҹүндә ҝөрүндү вә күчүк дәрһал һүрә-һүрә онун үстүнә атылды. Сичовул о дәгигә јох олду, лакин күчүјүн сәсинә балаҹа лоғман ојаныб ағламаға башлады. Бајагдан бир-бири илә ојнајан онун гардашы илә баҹысы онун јанына ҝәлдиләр вә ону сакитләшдирмәјә чалышдылар. Ана билмәди ки, күчүк сичовула һүрдү, одур ки, күчүјә дејинә-дејинә јериндән галхыб әлләринин әтәјинә силди вә балҹа лоғманы ҝөтүрүб гуҹағында әмиздирмәјә башлады. Балаҹа лоғман анасынын дөшүнү әмиб сакитләшди вә сонра башыны чевириб әлини гардашы илә баҹысы тәрәфә узатды. Ана көрпәни онларын јанында гојуб јенә хәмири јоғурмаға давам еләди. О, хәмири јоғуруб гуртардыгдан сонра үстүнү өртүб бир кәнара гојду вә сәһәнкдән су төкүб ушагларын әл-үзүнү јуду. Сонра ири бир нимчәјә кечинин сүдүндән төкүб ичинә чөрәк доғрады вә ушагларын габағына гојду. Һәмин чөрәкдән бир тикәсини исә сүдә батырыб дахмадан чыхды вә күчүјү архасынҹа чағырыб она верди. Ана дахмаја гајытмаг истәјирди ки, онун нәзәрләрини күчәнин башында ҝөрүнән әли силаһлы адамлар ҹәлб еләди вә о, бир гәдәр јериндә дајаныб бу адамлара бахдыгдан сонра гајыдыб дахмаја ҝирди вә гәзәблә, “әҹлафлар”, дејә онлары сөјдү. Мәләкләр онун бу сөјүшүндән баша дүшдүләр ки, ким исә бура ҝәлир вә бајыра чыхыб ҝәләнләрә тәрәф бахдылар. Мәдејшан бу әлисилаһлы адамлары ҝөрүб достундан сорушду:

- Бунлар падшаһын адамларыдыр?

- Һә, дарға илә фәррашлардыр, - Зејлалеј достунун сөзләрини тәсдигләди. - Гој ҝөрәк нә хәбәрлә ҝәлибләр...

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Дарға адамлары илә ҝәлиб дахмаја чатды вә әлиндәки гамчы илә гапыны дөјүб гышгырды:

- Ај ев јијәси, чых бајыра!

Ана әлиндә дәјәнәк бајыра чыхды вә уҹадан сорушду:

- Нә лазымдыр?!

- Гышгырма! – дарға да сәсини галдырды. – Бу ҝеҹә филанкәсин кечисини оғурлајыблар, о, сәнин әриндән шүбһәләниб, дахманызы, төвләнизи јохламалыјам...!

- Сән өзүн јәгин оғурламысан о кечини! – Ана гәзәблә дәјәнәји јухары галдырыб деди. – Бу шәһәрдә нә пис һадисә баш верир һамысыны сәни кими алчаглар төрәдир!

- Аз даныш! - дарға онун үстүнә чығырды. – Сәни дә, әрини дә дар ағаҹындан асаҹағыг!

Күчүк дә санки бу адамларын бәд нијјәтлә бура ҝәлдијини баша дүшмүшдү вә одур ки, о, һүрүб онларын үстүнә атылды. Дарға ону гамчы илә вуруб говмаг истәди, лакин ана дәјәнәклә дарғаны һәдәләди:

- О күчүјә әлини вурсан бу дәјәнәклә вуруб сәнин башыны јараҹам!

Гоншулар сәс-күјү ешидиб дәрһал һамысы күчәјә чыхдылар вә одунчунун дахмасына тәрәф ҝәлдиләр. Онларын да әлиндә дәјәнәк, јава... варды. Онлар гәзәблә ҝәлиб дарғаны вә онун адамларыны дөврәјә алдылар вә онларын арасындан саггаллы бир гоҹа киши чыхыб дарғаја јахын ҝәлди. О, одунчунун бары бир гоншусу иди вә дарғанын нә дедикләринин һамысыны ешитмишди.

- Дарға, сән өзүн јахшы билирсән оғру кимдир! – гоҹа дик онун ҝөзләринә бахыб деди.- Нијә ҝедиб ону тутмурсан, ҝәлиб бурда шәрәфли адамларын арасында оғру ахтарысан?! Сән, дејәсән, истәјирсән ки, ганыны бизим үстүмүзә төкәсән!?

Гоншулар һамысы гоҹанын сөзләринә гүввәт верәрәк уҹадан дарғаны вә онун адамларыны һәдәләмәјә башладылар.

- Сакит олун! – Дарға бир гәдәр јумшалды.- Мән өз ишими ҝөрүрәм, мәнә дејибләр одунчунун дахмасыны јохла, мән дә јохлајырам! Әҝәр сиз инди мәни бурдан говсаныз падшаһ бура даһа чох адам ҝөндәрәҹәкдир...! Јахшысы будур мәнә мане олмајын!

Гоншулардан бир нечәси артыг төвләјә ҝириб бурда башга кечинин олуб-олмадығыны јохлајырдылар. Онлардан бири уҹадан дарғаны чағырды:

- Ҝәл бах, бу төвлә, бу да сән!

Дарға ҝәлиб төвләјә ҝирди вә одунчунун кечисини ҝөрүб севинән кими олду:

- Бәс бу нә кечидир белә?

- Бу кечи артыг үч илдир бурдадыр! – Гоншулар буну дејиб дарғаны итәләјиб төвләдән бајыра чыхардылар.

Дарға төвләдән чыхыб дахмаја јахын ҝәлди вә ичәри бојланды.

- Мән дахманы да јохламалыјам, - деди. – Бәлкә одунчу елә ҝеҹәјнән оғурладығы кечини кәсиб, әтини дә сизә пајлајыб?

- Сән чох намәрд адамсан! – гоҹа нифрәтлә она деди. – Кеч бах! Сәнин бәхтин онда ҝәтириб ки, одунчу евдә јохдур, јохса о сәни бурда шил-күт едәрди!

Дарға дахмаја ҝирди вә онун архасынҹа гоншу гадынлардан бири вә одунчунун арвады да дахмаја ҝирдиләр. Дарғанын адамларындан да кимсә дахмаја ҝирмәк истәди, лакин гоншулар ону итәләјиб дахмаја ҝирмәјә гојмадылар. Дарға дахманы ҝөздән кечириб јерә салынан дәриләрин тәзә олуб-олмадығыны јохлады, бир дәлил-сүбут тапмајыб гапыја тәрәф јөнәлди вә бу заман ајағы илә вуруб ушгларын јемәјини дағтды. Буну ҝөрән гоншу гадын онун күрәјинә јумругла илишдириб гапыдан бајыра итәләди вә ону сөјүб тәһгир еләди:

- Ешшәк оғлу, ешшәк! Ҝөзүн кордур, ушагларын јемәјини нијә вуруб дағытдын?!

Дарға аз гала бура јығылан адамларын ајағы алтына јыхылмышды. Онун адамларындан бири тез әјилиб ону тутду вә јыхылмаға гојмады.

- Сиз һамыныз чох гудурмусунуз, сизин һамынызы ҹәзаландырмаг лазымдыр! – Дарға аҹыгла деди. Бу заман одунчунун бөјүк оғлу онун далынҹа чыхыб јердән бир даш ҝөтүрдү вә дарғанын башыны тушлајыб атды. Јахшы ки, дарға башыны ашағы әјди, јохса даш онун башына дәјәҹәкди. Дарға адамларыны да архасынҹа чағырыб одунчунун һәјәтини тәрк еләди. Гоҹа онун архасынҹа гышгырыб деди:

- Дарға, падшаһа де ки, биз истәјирик ки, бизим дарғамыз одунчу олсун! Әҝәр о, одунчуну дарға тәјин етмәсә биз она верҝи вермәјәҹәјик!

Дарға бир гәдәр ордан араландыгдан сонра сөјүш сөјмәјә башлады вә архасына бахмадан чыхыб ҝетди. Онлар ҝедәндән сонра гоншулар да гәзәблә онлары сөјә-сөјә евләринә дағылышдылар. Ара сакитләшәндә Мәдејшан достуна деди:

- Бу күчәнин адамлары нә јахшы адамлардыр!?

- Бу шәһәрдә јашајанларын әксәријјәти беләдир... – Зејлалеј досту илә разылашды.- Бунлар чох мәрд инсанлардылар, онлар өзләрини фәда етмәјә гадирдиләр...! Бу инсанлар варлы адама јох, иҝид адама һөрмәт едирләр!

- Кечән дәфә мән бура ҝәләндә бурда тамам башга адамлар јашајырдылар...

- 150 ил бундан әввәл Илаһи бу адамлара јени пејғәмбәр ҝөндәрмишди, - Зејлалеј деди. – О, инсанлара јени ганунлар гојду вә онларын руһуну дәјишди.

- Зәһмәти һәдәр ҝетмәјиб, мәрд инсанлар јарадыб, - Мәдејшан деди.

Бу заман бајагкы гоншу гадын дахмасындан чыхыб әлиндә сахсы күпә одунчунун дахмасына тәрәф ҝәлди. О, күпәни одунчунун арвадына вериб деди:

- Ал бу сүдү, ушаглара вер, гој аҹ галмасынлар...

- Сағ ол, ај марал, ахшам кечини сағанда сәнин борҹуну верәрәм...

Гоншулар бурда сөһбәт еләмәјә башладылар. Сонра башга гадынлар да бура ҝәлиб онлара гошулду. Онларын ушаглары да бура гачыб ҝәлдиләр вә бурда одунчунун ушаглары илә ојнамаға башладылар.

- Бәлкә инди дә мәнә падшаһын сарајыны ҝөстәрәсән? – Мәдејшан гадынларын сөһбәтиндә мраглы бир шеј олмадығыны ҝөрүб достундан сорушду.

- Мән бураны тәрк едә билмәрәм, әзиз достум! – Зејлалеј она деди. – Ҝүндүзләр даһа чох һадисәләр баш верир, нәинки ҝеҹәләр, көрпәни ҝөздән гојмаг олмаз. Сән истәсән мәнсиз ҝедиб сарајда ҝәзә биләрсән. Анҹаг сәндән чох хаһиш едирәм, һеч нәјә гарышма! Кечән дәфәки кими падшаһы горхудуб еләмә! Сән кечән дәфә бурдан ҝедәндән бир нечә ҝүн сонра падшаһ ҹәһәннәмә васил олду, бурда бир чахнашма дүшдү ки, ҝәл ҝөрәсән!

- Әлбәттә, әзиз Зејлалеј! Чалышарам кор олум, кар олум, һеч нәји ҝөрмәјим... архајын ол!

Мәдејшан буну дејиб достундан ајрылды вә учуб падшаһын сарајына ҝәлди. Падшаһ һәлә јухудан ојанмамышды, лакин онун гызы шәһзадә ханым артыг чохдан ојаныб өзүнә сығал верирди. Онун гырх кәнизи вар иди вә онлар һамысы шаһзадә ханымын гуллуғунда дајанмышдылар. Кәнизләрдән бир нечәси маһны чалыб охујур, бир нечәси шәһзадә ханымын узун сачларыны һөрүб она бәзәк вурур, бир нечәси исә онун бу ҝүн ҝејәҹәји дону тикиб һазырлајырды. Мәдејшан шәһзадә ханымын һәгигәтән ҝөзәл гыз олдуғуну ҝөрдү вә учуб пәнҹәрәјә гонуб она тамаша еләмәјә башлады. О, бу ҝөзәл гызын неҹә инсан олдуғуну өјрәнмәк истәјирди. Мәдејшан бир гәдәр бурда отуруб марагла бу мәнзәрәни мүшаһидә еләди. Бу заман кәнизләрдән бири бура ҝәлиб шәһзадә ханымын гулағына нә исә пычылдады. Шәһзадә ханым ону динләјиб башы илә разылыг верди вә әли илә маһны чалыб охујанлара ишарә еләди. Маһны чалан гызлар дајаныб ҝөзләдиләр, бајагкы кәниз исә ҝедиб гоҹа бир гары илә ҝери гајытды. Гары јахын ҝәлиб шәһзадә ханыма баш әјди вә ону тәрифләмәјә башлады:

- Сән неҹәдә ҝөзәлсән, сән бүтүн аләмә ишыг сачырсан...! Ҝеҹә-ҝүндүз һамы сәндән данышыр, еј Дүнја ҝөзәли! Сән тез-тез чых бајыра, өзүнү инсанлара ҝөстәр! Гој хәстәләр сәнә бахыб шәфа тапсынлар! Гој гоҹалар сәнә бахыб ҹаванлашсынлар...!

- Әјләш, гары нәнә, - шәһзадә ханым бу сөзләрдән хошланыб она дөшәкләрин үстүндә јер ҝөстәрди вә о, отурдугдан сонра сорушду:- Сән аҹ дејилсән ки?

- Мән аҹ дејиләм, еј Дүнја ҝөзәли! Гары нәнәјә бир тикә чөрәк, бир гәдәр дә сүд һеч кәс әсирҝәмир...

Кәнизләрдән бири ҝүмүш нимчәдә ҝәтириб онун габағына үзүм гојду. Гары нәнә бир гәдәр үзүмдән јејиб шәһзадә ханыма хејир-дуа охуду.

- Гары нәнә, - шәһзадә ханым сөзә башлады,- мән бу ҝеҹә гәрибә бир јуху ҝөрмүшәм...

- Бу ҝеҹә чох ајдын ҝеҹә олуб, еј ҝүлләрин ән ҝөзәли! – Гары нәнә деди. – Ај да, улдузлар да һамысы өз јериндә олублар... Сөјлә јухуну, дәрдин гары нәнәјә ҝәлсин, гој ҝөрәк бу Ајлы, улдузлу ҝеҹәдә Илаһи сәнә нә демәк истәјиб...

- Гары нәнә, ҝөрдүм ки, мәни бир атын белинә миндирирләр, мән исә нәдәнсә ағлајырам, анҹаг һамы дејиб ҝүлүр, севинир...

- Бу нә мараглы јухудур, ҝөјәрчиним мәним! – Гары нәнә севинҹәк олду вә сорушду. – Ат нә рәнҝли иди?

- Ағ рәнҝли иди, гары нәнә! – шәһзадә ханым деди. - Өзү дә ону гәшәнҝ бәзәмишдиләр... Лакин ат јериндән тәрпәнмәди, мән истәјирдим ки, онунла һара исә ҝедәм, анҹаг о елә бил дашдан иди... Сонра һарданса бир ҹаван ҝәлди вә атын јүјәниндән тутуб ону архасынҹа чәкди, бундан сонра ат јеримәјә башлады... Сонра мән ајылдым, дуруб ҝөјә бахдым, ҝөјдә о гәдәр улдуз вар иди ки... Мән нәдәнсә чох һәјәҹанланмышдым...

-Еј ҝөзәлләр ҝөзәли, бу јуху сәнин ҝәләҹәк һәјатын һаггындадыр...- гары нәнә деди. - Нәдәнсә Илаһи истәјир ки, сән гаршыдан ҝәлән һәјатыны бу ҝүн биләсән... Анҹаг бу јуху јарымчыгдыр, једди ҝүн, једди ҝеҹә кечәҹәк, сән бу јухунун давамыны да ҝөрәҹәксән, онда гары нәнән ҝәлиб сәнә һәр шеји данышар...

- Једди ҝүн, једди ҝеҹә?! – Шәһзадә ханым бир гәдәр мәјус олду.- Бәс бу ҝүн һеч нә демәк олмаз?

- Гары нәнәнин өмрү сәнин олсун, еј ҝөзәл, бир гәдәр сәбрли ол... Сән о аты чәкиб апаран адамы танымајыбсан, әҝәр танысајдын мән чалышардым сәнин јухуну јозам, – гары нәнә деди. – Ҝөрән о, ким олубдур, сәнин атыны чәкиб апармаг шәрәфинә наил олуб? Једди ҝүн, једди ҝеҹәдән сонра сән о адамын ким олдуғуну јухуда ҝөрүб таныјаҹагсан... Гары нәнән дә сәнә бу јухуну јозаҹаг...

Шәһзадә ханым көнүлсүз олараг гары нәнә илә разылашды вә кәнизләрә бујурду ки, ону һөрмәтлә јола салсынлар.

Шәһзадә ханым бајагдан она бахан Мәдејшанын чох хошуна ҝәлди вә о, нә фикирләшдисә учуб падшаһ јатан отаға ҝетди. Падшаһ һәлә дә јатырды. Мәдејшан сүрәтлә ашағы шығыјыб падшаһын шәраб чәлләјинә охшајан гарнына гоша тәпик илишдирди! Падшаһ бу зәрбәнин ағырлығындан бағырыб јухудан ојанды вә јанында һеч кәсин олмадығыны ҝөрүб тәшвишлә гышгырмаға башлады. Бу заман онун вәзир-вәкилләри јатаг отағынын гаршысында дуруб онун јухудан ојанмағыны ҝөзләјирдиләр. Онлар падшаһын бағыртысыны ешидиб сәксәндиләр вә тез гапыны ачыб отаға дахил олдулар. Падшаһ јатағында отуруб гышгырырды. О, вәзир-вәкилин ҝәлдијини ҝөрүб бир гәдәр сакитләшди вә аҹыгла онлара деди:

- Сиз сарајы неҹә горујурсунуз?! Бура гулдур ҝириб! Тез еләјин ону тутун!

Изменено 28 октября, 2009 пользователем Устаман

[Устаман]

(Давамы)

Вәзир-вәкил һеч нә баша дүшмәди, лакин ҹанфәшанлыгла ахтарыша башладылар. Онлар чарпајынын алтыны, пәрдәләрин архасыны јохлајыб һеч кәси тапмадылар вә падшаһа отагда һеч кәсин олмадығыны дедиләр. Буну ешидәндә падшаһ даһа да аҹыгланды:

- Неҹә јәни јохдур!? Бәс сизҹә мән дәли олмушам?! Отагда кимсә вар! Пәнҹәрәләри дә јохлајын!

Падшаһ сарајын башындакы отагларын бириндә јатырды. Бу отаглара пәнҹәрәдән ҝирмәк гејри-мүмкүн иди. Лакин вәзир-вәкил падшаһын бу сөзүнү ешидән кими пәнҹәрәләри дә ачыб јохладылар. Падшаһ өзү дә пәнҹәрәләрин бағлы олдуғуну ҝөрдү вә лап горхду.

- Бәс ким иди мәни вуран?! – дејә о тәҹҹүблә сорушду.

- Зати Алиләри бәлкә јуху ҝөрүбдүр? – баш вәзир деди.

- Јох, јуху дејилди бу... – Падшаһ тәшвишлә деди вә бағырды, - Сәрдар!! Ордуја әмр елә сарајы мүһасирәјә алсын! Сарајдан һеч кәси бајыра бурахмајын!- Падшаһ елә чарпајыда отура-отура ҝөстәриш вермәјә башлады. - Сараја јахын ҝәләнләрә исә гырх гамчы вурун..., беш манат да ҹәримәләјин! Ҝүмүш пулла!! Нөкәрләри дә сарајын дамына чыхарын, гој ораны да јохласынлар... Бүтүн сарајда ахтарыша башлајын! – Буну дејиб падшаһ ҝөзәтчиләрә әмр еләди: - Апарын мәни чарһовуза...!- О, тамам тәрин ичндәјди.

Ҝөзәтчиләр тез хәрәји ҝәтириб падшаһы онун үстүндә отуртдулар вә чарһовуза апарыб јујундурмаға башладылар. Бир нечә саатдан сонра о, гырмызы ҝејиб тахтына әјләшди вә вәзир-вәкилдән сорушду:

- Гулдуру тута билдинизми?

Баш вәзир габаға дуруб деди:

- Ахтарыш давам едир, зати алиләри... Ҝүнү бу ҝүн ону тутуб ҹәзасыны верәҹәјик!

- Онун дәрисини сојун! – падшаһ гәзәблә деди. – Мәни һәлә белә әлә салан олмамышды! Мәним гарным һәлә дә ағрыјыр...!

Бу заман ҝөзәтчиләрдән бири әрз еләди ки, дарға ҝәлиб ону ҝөрмәк истәјир.

- Гој ҝәлсин! – падшаһ иҹазә верди. Дарға ичәри дахил олан кими дизи үстә дүшдү вә имәкләјә-имәкләјә падшаһын һүзуруна ҝәлди. О, падшаһын ајағыны өпүб деди:

- Зати алиләри, мән сәнин әмрини јеринә јетирә билмәдим, әмр ет мәни ҹәзаландырсынлар...!

Бәли, падшаһ өзү әмр еләмишди ки, одунчуну шәрләјиб тутсунлар. Чүнки о, падшаһын јени гојдуғу верҝини өдәмәкдән бојун гачырмышды вә верҝи јығанлары базарда сөјүб говмушду. Одунчу әввәлләр ајда он ҝүмүш пул верҝи верирди, сонра падшаһ бу верҝини галдырыб ијирми ҝүмүш еләмәк истәди. Лакин одунчу буну ешидәндә гәзәблә он ҝүмүш пулу верҝи јығанларын үстүнә атыб демишди:

- Падшаһа дејин ки, әҝәр верҝинин гијмәтини галдырса, ҝәлән дәфә һеч буну да она вермәјәҹәм...!

Башга одунчулар да дәрһал она гошулмуш вә падшаһа хәбәр ҝөндәрмишдиләр ки, онлар да тәзә верҝини өдәмәјәҹәкләр. Одур ки, падшаһ бу дикбаш одунчуну бир бәһанә тапыб едам етмәк истәјирди.

- Сәнә ким мане олду? – дејә падшаһ гәзәблә дарғадан сорушду.

- Одунчунун гоншулары, зати алиләри! – Дарға башыны галдырыб деди. – Мән онун оғурладығы кечини онун төвләсиндә тапдым. Лакин онун гоншулары гојмадылар ки, мән кечини апарыб саһибинә гајтарым! Онлар мәнимлә ҝедән фәррашларын биринин вуруб башыны јардылар, о бирисинин исә голуну сындырдылар! Одур, онлар гапынын јанында дајаныблар, әмр ет, онлары ичәри бурахсынлар...

Падшаһ ҝөзәтчиләрә әмр еләди ки, дарғанын адамларыны ичәри бурахсынлар. Ичәри һәгигәтән башы, голу сарыглы, үз-ҝөзү ҹырылмыш фәррашлар дахил олдулар вә падшаһа баш әјдиләр. Вәзир-вәкил онлары ҝөрүб башларыны буладылар вә одунчунун гоншуларыны мүтләг ҹәзаландырмағы дедиләр.

- Одунчунун арвады исә дәјәнәклә вуруб мәним ајағымы әзди, мән инди јеријә билмирәм, зати алиләри, имәкләјә-имәкләјә галмышам...- Дарға шикајәтләнди.

- Онлар һамысы гулдурдулар! – падшаһ гәзәблә гышгырды. – О күчәдә јашајанларын һамысыны едам етмәк лазымдыр! – О, буну дејиб Дарғадан сорушду: - нә гәдәр адам јашајыр о күчәдә?

- Отуза јахын, зати алиләри...- Дарға ҹаваб верди.

- Ҝет 150 нәфәр әсҝәр ҝөтүр, о күчәдә јашајанларын һамысыны һәбс елә! Сонра да әли-голу бағлы ҝәтир мејдана, елә ҝүнү бу ҝүн дә бојунларыны вурдур! – падшаһ бағыра-бағыра деди.

Баш вәзир буну ешидәндә падшаһа јахынлашыб ону тәләсмәмәјә чағырды:

- Зати алиләри, - о, деди, - әҝәр биз бу гулдурлары инди һәбс еләмәк истәсәк, башга күчәнин гулдурлары онлара көмәјә ҝәлә биләрләр..., онда бизә һеч 1500 әсҝәр дә көмәк едә билмәз! Јахшысы будур ҝеҹә, һамы јатанда онларын евләринә басгын едәк вә һамысыны гылынҹдан кечирәк...

Баш вәзирин бу мәсләһәти бәзи вәзирләрин хошуна ҝәлди вә онлар “бәјәнилсин”, дејиб разылашдылар.

- Бу гулдурлара һәлә бу да аздыр!- падшаһ да баш вәзирин тәдбирини бәјәнди.- Бу шәһәрин ҹамаатынын јарысыны едам етмәк лазымдыр! Јердә галанларыны исә зинданлара салыб орда чүрүтмәк лазымдыр! – Падшаһ јенә нә исә демәк истәди, лакин јенә онун гарны бәрк ағрыды, санки онун гарнына хәнҹәр сохдулар. О, әлини гарнынын үстүнә гојуб инләди. Вәзир-вәкил әл-ајаға дүшүб тез онун јанына ҝәлдиләр, онун үзүнә су чиләјиб јелпиләмәјә башладылар вә бир гәдәр сонра падшаһ өзүнә ҝәлди.

- Зати алиләри нахошлајыб дејәсән, - баш вәзир падшаһа бахыб деди.

- О гулдуру нә олур олсун тутун, - падшаһ тәнҝинәфәс һалда деди. – Мәндә әввәлләр белә шеј олмамышды... о, мәни вурандан сонра мән белә олдум...

Вәзирләрдән бири диҝәринин гулағына пычылдады:

- Падшаһ пис јуху ҝөрүб, она ҝөрә нахошлајыб. Мән өзүм дә сәһәр онун отағынын габағында ҝөзләјирдим, һеч бир оғру, гулдур отагда јох иди, ола да билмәзди!

Бу заман баш молла ҹибиндән бүкүлү бир кағыз чыхарыб падшаһа узадыб деди:

- Зати алиләри, бу тәзә пејғәмбәрин шәфа дуасыдыр, гој ҹибинә, һәр шеј кечиб ҝедәҹәк...

- Сәнин тәзә пејғәмбәрин дә гулдурду! – падшаһ гәзәблә баш молланын вердији дуаны гајтарыб онун үстүнә атды.- Онун ганунлары инсанлары белә корлады! Вахты илә инсанлар гузу кими олублар, - сал гамчынын габағына, һара истәјирсән ора да гов! Лазым ҝәләндә дә чәк хәнҹәри башына, чыхар дәрисини боғазындан...! Бәс инди неҹә!? Инди инсанлар ширә-пәләнҝә дөнүбләр, Аллаһын одунчусуна сөз демәк олмур! – Буну дејиб падшаһ һамыја гышгырыб деди: - Бир дә бу сарајда һеч кәс тәзә пејғәмбәрин адыны чәкмәсин!

Падшаһ бу дәфә дә сөзүнү јарымчыг гојмалы олду, јенә онун гарны санҹмаға башлады. О, даһа бурда отура билмәдијини ҝөрүб нөкәрләрә әмр еләди ки, ону апарыб јатағына узатсынлар. Нөкәрләр ону јатағына ҝәтирәндән сонра падшаһ истәди ки, бурда мүшавирәни давам етсин. Лакин гарнынын ағрысынын кәсмәдијини ҝөрүб о, лоғманлары чағырмағы әмр еләди.

Мәдејшан бүтүн баш верән һадисәләри изләјиб достунун јанына учуб ҝәлди вә она падшаһын гәфилдән хәстәләндијини деди. Зејлалеј ҝүлүмсәјиб башыны булады вә достунун јенә дөзмәјиб нә исә төрәтдијини баша дүшдү.

- Дејәсән сән она “көмәк” еләмисән? – Зејлалеј она деди.

- Јох, әзиз достум, мән садәҹә олараг ону јухудан ојатдым... Она ҝөрә ки, билмәк истәјирдим ки, о, неҹә адамдыр, һансы ишләри ҝөрүр.... – Мәдејшан буну дејиб сарајда ҝөрдүкләрини достуна данышды. Сонра да әлавә еләди, - бу ҝеҹә бура басгын олаҹаг...

- Чәтин ки, вәзирләр буна ҹүрәт едәләр... - Зјлалеј деди. - Әҝәр падшаһ белә хәстәләнибдирсә басгын тәхирә салынаҹаг, ҝөзләјәҹәкләр ки, о, сағалыб ајаға дурсун, сонра бәд әмәлләрини һәјата кечирсинләр...

Онлар бир гәдәр сөһбәт еләдикдән сонра Мәдејшан сорушду:

- Көрпә неҹәдир?

- Јахшыдыр, бајагдан күчүклә ојнајыр...

Ахшама јахын одунчу евә гајытды. О, базардан алдығы алманы, нохуду арвадына вериб ушагларла әјләнмәјә башлады, сонра улағын паланыны чыхарды вә ону отламаға бурахды. Арвады она сәһәр нә баш вердијини сөјләди. Одунчу буну ешидиб дарғаја бәрк гәзәбләнди вә гоншулугда јашајан гоҹа кишинин јанына ҝедиб она өз тәшәккүрүнү билдирди. Сонра онлар башга гоншуларын јанына ҝетдиләр вә одунчу онлара да тәшәккүр еләди.

Артыг һәмин ҝүн ахшам бүтүн шәһәрә хәбәр јајылмышды ки, падшаһ гәфил хәстәләниб. Шәһәрин бүтүн лоғманлары сараја јығылыб ону сағалтмаг истәјирдиләр. Падшаһын гызы да атасынын хәстәләнмәјиндән бикеф олмушду, о, һәрдән ҝәлиб атасынын јанында отурур, онун вәзијјәтинин неҹә олдуғуну өјрәнирди.

Һава тамам гараланда мәлејкәләр артыг тәһлүкәли бир шејин олмадығына әмин одулар вә учуб сараја ҝәлдиләр. Онлар падшаһын јатаг отғына ҝәлиб онун сәһһәтинин неҹә олдуғу илә марагландылар. Бурда бир хејли адам варды. Вәзир-вәкил, лоғманлар... онлар һамысы падшаһын јатағынын әтрафына јығылыб бикеф сөһбәт едирдиләр. Зејлалеј падшаһа бахан кими баша дүшдү ки, онун узағы бир һәфтә өмрү галыб. О, бир гәдәр јахын ҝәлиб падшаһын дедикләринә гулаг асмаға башлады. Падшаһ ону вуран гулдурун тутулмағыны тәләб едирди.

- Бу нә дејир, ким ону вуруб? – Зејлалеј достундан сорушду.

- Билирсән, әзиз достум, мән бура ҝәләндә бу ахмаг һәлә дә јатырды...- Мәдејшан изаһ еләмәјә башлады. – Мән тәнҝә ҝәлдим ону ҝөзләмәкдән, одур ки, она бир тәпик илишдирдим ки, ојансын...

- Јахшы тәпик олуб дејәсән...

- Белә дә... сән мәни бағышла...

- Бәс инди ким падшаһ олҹаг?

- Онун гызы, шәһзадә ханым! – Мәдејшан дәрһал ҹаваб верди.

- Сән нә данышырсан, о ки, лап ушагдыр!- Зејлалеј досту илә разылашмады.

- Јох, әзиз достум, мән бу ҝүн бир хејли пәнҹәрәдә отуруб она бахмышам, о гыз чох мәрһәмәтли, ағыллы бир гыздыр... – Мәдејшан достуну инандырмаға чалышды вә әлавә еләди, - ҝедәк бир өзүн дә бах...

Онлар учуб шәһзадә ханымын отағына ҝәлдиләр. Шәһзадә ханым чох бикеф иди, кәнизләри она гәмли маһны охујурдулар.

- Һә, неҹәдир?! – Мәдејшан достундан сорушду вә онун ҹавабыны ҝөзләмәјиб деди: - Бу гыз әсил һөкмдардыр, мәним достум! Өзү дә мәрһәмәтли, нәзакәтли... Һеч инанмаг олмур ки, бу гыз о ганичәнин гызыдыр!

Зејлалеј башыны булајыб деди:

- Чәтин ки, бу ҝөзәл о јыртыҹы вәзирләри өзүнә табе едә билә...

- Сән көмәк етсән она, о, һәр кәсин өһдәсиндән ҝәләр, бурда нә вар ки?!

- Әзиз достум, сән инсанларла јашамајыбсан, каш биләјдин бу нә гәдәр гејри-ади бир ишдир...- Зејлалеј деди.

- Сәнин үчүн чәтин бир иш олмамалыдыр, - Мәдејшан достуну јола ҝәтирмәјә чалышды. – Сән јахшысы будур мәнә де ҝөрүм бу гызын анасы һардадыр..?

- Бу гызын анасы үч ил бундан әввәл өзүнү сарајын гүлләсиндән атды...

- Илаһи... нәләр олур...! – Мәдејшан буну ешидиб кәдәрләнди вә сорушду. – Нијә?

- Падшаһын әлиндән ҹаныны гуртарды... Падшаһ она зүлм едирди... Дөзмәди, өзүнә әл галдырды... Анасынын өлүмү бу гыза чох тәсир еләди...

- Јәгин бу гыз да елә анасына охшајыб?- Мәдејшан сорушду.

- Еләдир...

Мәдејшан буну ешидәндә шәһзадә ханыма һөрмәти даһа да артды вә достундан хаһиш еләди:

- Әзиз достум, сән бу гыза көмәк етмәлисән, мәним хатиримә...!

- Онда ҝәрәк одунчуну да сараја көчүрәк, мән һәм орда, һәм дә бурда ола билмәрәм...- Зејлалеј фикирли-фикирли деди.

- Әла, әла мәним достум! Чох ҝөзәл фикирди бу!

- Сән мәни ишә салдын, - Зејлалеј јенә башыны булајыб ҝүлүмсәди.

(Арды вар)

[Устаман]

(Давамы)

Онлар сөһбәт едә-едә учуб падшаһын јатаг отағына ҝәлдиләр вә вәзирләрин сөһбәтинә гулаг асмаға башладылар. Дарға да бурда иди. О, баш вәзирлә кәнара чәкилиб сөһбәт едирди.

- Мән елә бу ҝеҹә о күчәнин ҹамаатыны гылынҹдан кечирмәк истәјирәм, - дарға вәзирә дејирди.- Анҹаг мәнә 150 нәфәр јох, 200 нәфәр әсҝәр лазымдыр...

- Јох, дарға, сән ҝөзлә! – Вәзир онунла разылашмырды. – Падшаһ сағалана кими биз ҝөзләмәлијик! Бирдән бүтүн ордуну ајаға галдырмаг лазым олар, сәрдар исә анҹаг падшаһын сөзүнә гулаг асыр! Һәм дә сән сәһвә јол верә биләрсән, сәни таныјарлар, ондан сонра ҝәрәк сәнин өзүнүн дәрини сојаг ки, ҹамаат сакит олсун...

Баш молла исә јанындакылара пычылдајырды ки, лоғманларын чохусу фырылдагчыдырлар..., падшаһ јени пејғәмбәрин дуаларыны гәбул етсәјди, инди сағалыб ајаға дурарды...

Һамы нәдәнсә данышырды, анҹаг һеч кимин ағлына белә ҝәлмирди ки, падшаһ тезликлә өлүб ҝедәҹәкдир вә ҹамаат јени падшаһ сечмәли олаҹагдыр.

- Һә, достум, ҝедәк ҝөрәк ҹадуҝәр нә едир, – Мәдејшан бурда даһа мараглы бир һадисәнин олмадығыны ҝөрүб Зејлалејә деди.- О јарамазын ојнамағы јаман мәним кефими ачыр...

Мәләкләр сарајдан учуб гајанын башына ҝәлдиләр. Ҹадуҝәр артыг бурда бөјүк бир тонгал јандырмышды вә дүнәнки кими онун әтрафында рәгс едирди. Мәләкләр гајанын башында отуруб сәһәрә кими онун неҹә рәгс еләмәсинә тамаша еләдиләр. Дан јери сөкүләндә ҹадуҝәр јенә мағараја ҝедиб јатды, мәләкләр исә шәһәрә гајытдылар. Зејлалеј дахмада, көрпәнин јанында галды, Мәдејшан исә сараја учуб ҝетди вә бир јенилијин олуб-олмадығыны өјрәнди. Бурда һәр шеј дүнәнки кими иди. Лоғманлар падшаһа отлардан, чичәкләрдән дүзәлтдикләри дәрманлардан верир, онун гарныны овхалајыр, вәзирләр исә падшаһын сәһһәтинин јахшылашмасыны ҝөзләјирдиләр. Лакин падшаһын вәзијјәти ҝетдикҹә ағырлашырды. Мәдејшан бир гәдәр онлары мүшаһидә етдикдән сонра шәһзадә ханымын јанына ҝетди, ону ағладығыны ҝөрүб ганы гаралды вә даһа сарајда галмајыб достунун јанына учуб ҝәлди. Һәмин ҝүн онлар ахшама гәдәр одунчунун дахмасынын јанында көрпәнин кешијини чәкдиләр, одунчу евә гајыдандан сонра исә бирликдә учуб сараја ҝәлдиләр. Падшаһ јатағында узаныб вәзирләрлә данышыр, онлары аҹизликдә ҝүнаһландырырды.

- Бир гулдуру тута билмирсиниз, - дејирди. – О, сарајдадыр, һардаса ҝизләниб, сиз јахшы ахтармырсыныз... Мән өзүм өз әлләримлә ону едам етмәк истәјирәм...

Сонра мәләкләр шәһзадә ханыма баш чәкдиләр вә онун кефсиз олдуғуну ҝөрүб даһа бурда галмадылар вә јенә дә учуб гајаларын башына, ҹадуҝәрин јанына ҝәлдиләр. О, артыг өз ишиндә иди, өзү дә бу ҝүн хүсуси еһтирасла өз әҹајиб рәгсини ифа едирди. Бу ҝеҹә “таҹирин руһу” бура ҝәлмәли вә она нә етмәк лазым олдуғуну өјрәтмәли иди.

- Әзиз достум, - Мәдејшан гајанын үстүнә гонуб Зејлалејә деди, - бу ҹадуҝәрлә нә етмәк фикриндәсән?

- Мән бу иши сәнә һәвалә едирәм, әзиз Мәдејшан, неҹә истәјирсән елә дә елә...

- Чох сағ ол, достум, бу мәним үчүн бөјүк бир һәдијјәдир! – Мәдејшан севинҹәк деди. – Мән бунун үчүн мараглы бир сәһнә һазырламышам, гој дан јери сөкүләнә гәдәр ојнасын, сонра мән она “өјрәдәҹәм” неҹә падшаһы мәһв едиб һакимијјәти әлә кечирсин....

Ҹадуҝәр дан јери сөкүләнә гәдәр рәгс еләди. О, һәрдән отуруб динҹәлир, кәлләјә һәдә горху ҝәлир вә јенидән дуруб ојнајырды. Нәһајәт, дан јеринин ачылдығыны ҝөрән Мәдејшан ајаға дуруб түстүјә чеврилди вә ҝәлиб кәлләнин үстүндә дајанды. Ҹадуҝәр буну ҝөрән кими о дәгигә кәлләнин габағына ҝәлиб аҹыгла деди:

- Јахшы ки, ҝәлдин! Ҝәлмәсәјдин мән сәни ода атыб јандыраҹагдым...! Тез елә мәнә сөјлә, падшаһы неҹә мәһв едим!

- Мән сәни беш илдир ҝөзләјирдим, еј ҹадуҝәр! – Мәдејшан ҝур сәслә сөзә башлады. – Сән јеҝанә адамсан ки, падшаһы өлдүрә биләрсән! Инди сәнә дедикләрими јахшы јадында сахла вә онлара әмәл ет! Тезликлә сән бу шәһәрин падшаһы олаҹагсан!

- Тез елә, сөјлә, мән нә етмәлијәм?! – ҹадуҝәр тәләсик сорушду.

- Сөзүмү кәсмә!- Мәдејшан аҹыгла деди вә давам еләди. – Сән инди ҝедиб кәлләни јеринә басырарсан, сонра да гәбрин јанындакы отлардан јығыб кисәни долдурарсан. Ахшам һава гараланда дүз ҝедәрсән падшаһын сарајына. Падшаһ ағыр хәстәләнибдир, һеч кәс ону сағалда билмир. Дејәрсән ки, сән лоғмансан вә падшаһы сағалтмаға ҝәлмисән. Сәни ҝәтирәҹәкләр падшаһын јанына. Кисәдән отлары чыхарыб падшаһын јатағынын әтрафына сәпәрсән, сонра да бу отларын үстүндә рәгс едәрсән. Сәнин ојнамағын падшаһын чох хошуна ҝәләҹәкдир вә о, нә исә демәк истәјәҹәк, онда дәрһал атылыб чыхарсан падшаһын гарнынын үстүнә вә онун гарнынын үстүндә һоппаныб-дүшәрсән... Нә гәдәр јухары һоппансан вә падшаһын гарныны ҝүҹлү тәпикләсән бир о гәдәр јахшы олар. Падшаһын гарнына јекә бир илан ҝирибдир. Илан зәрбәләрин ағырлығына дөзмәјиб падшаһын ағзындан чыхыб гачмаг истәјәҹәк, сән тез тутуб ону өлдүрәрсән. Бундан сонра падшаһ сағалаҹаг вә сәни баш вәзир тәјин едәҹәкдир. Бир ајдан сонра падшаһ јенә гәфил хәстәләнәҹәк вә өләҹәкдир. Онда сәни онун јеринә тәјин едәҹәкләр... Анҹаг бах һа, һеч кәс билмәмәлидир ки, сән падшаһы неҹә мүалиҹә етмәк истәјирсән! Јохса онлар өзләри падшаһын гарнынын үстүнә чыхыб һоппанарлар, сәни исә сарајдан говарлар..! – Буну дејиб Мәдејшан јох олду вә бајагдан онун бу сөзләринә уҹадан ҝүлән достунун јанына гајытды.

- Ај сәни, Мәдејшан, мәни јахшыҹа ҝүлдүрдүн... – Зејлалеј деди. - Сән бу бәдбәхти елә бу ҝүн ҹәһәннәмлик едәҹәксән, чәтин ки, ону бундан сонра сағ гојалар!

- Мәним бүтүн ҹадуҝәрләрдән зәһләм ҝедир! – Мәдејшан деди вә онлар даһа бурда галмајыб учуб шәһәрә гајытдылар. Ҹадуҝәр исә севинә - севинә гәбирстанлыға ҝәлди. О, кәлләни јеринә басырыб гәбрин әтрафындакы отлардан јығыб кисәсини долдурду вә јолланды шәһәрә. О, ахшамадәк дахмасында отуруб ҝөзләди вә һава гараландан сонра дуруб бирбаша сараја ҝәлди. Ҹадуҝәр гапыда дуран ҝөзәтчиләрә лоғман олдуғуну деди вә ҝөзәтчиләрдән бири ону ҝөтүрүб падшаһ јатан отаға ҝәтирди. Падшаһын вәзијјәти даһа да ағырлашмышды. О, артыг зорла данышыр, тез-тез тәнҝинәфәс олурду. Ҝөзәтчи бурда јығылан вәзир-вәкилә јени лоғманын ҝәлдијини хәбәр верди. Баш вәзир буну падшаһа деди вә падшаһ бир гәдәр севиниб, гој ҝәлсин, деди. Ҹадуҝәр онун јанына ҝәлиб диз чөкдү вә чох маһир бир лоғман олдуғуну падшаһа сөјләди.

- Сән мәни неҹә сағалдаҹагсан? – падшаһ ҹадуҝәрдән сорушду.

- Падшаһ сағ олсун, мән ону инди сәнә дејә билмәрәм, анҹаг инан ки, мәним охудуғум китаблар ән гәдим китабларды, онларын Дүнјада мисли бәрабәри јохдур! Зати алиләри гој архајын олсун, мән сәни елә ҝүнү бү ҝүн сағалдыб ајаға галдыраҹам...! Мән елә бир лоғманам ки... – Ҹадуҝәр јенә нә исә демәк истәди, лакин падшаһ онун сөзүнү кәсиб ону данышмаға гојмады.

- Јахшы, башла ҝөрәк сән нә едирсән...- о зорла деди.

Ҹадуҝәр дуруб бура јығыланлара бир гәдәр кәнара чәкилмәји бујурду, сонра кисәсиндән таҹирин гәбринин јанындан јығдығы отлары чыхарыб падшаһын јатағынын әтрафына сәпәләди вә рәгс етмәјә башлады. О, гајанын башында ифа етдији әҹајиб һәрәкәтләри бурда да тәкрар етмәјә башлады. Падшаһ бир гәдәр онун бу һәрәкәтләринә бахыб баш вәзири әли илә јанына чағырыб сорушду:

- Бу, сәј оғлу сәј, доғурданмы лоғмандыр...?

Падшаһ елә буну демишди ки, бирдән ҹадуҝәр гышгырыб онун гарнынын үстүнә чыхды вә ону тәпикләмәјә башлады! О, Мәдејшанын дедији кими баҹардығы гәдәр јухары һоппаныр вә гүввәтлә тәпикләрини падшаһын гарнына илишдирирди! Ҹадуҝәрин бу ҝөзләнилмәз һәрәкәтиндән падшаһын ҝөзләри кәлләсинә чыхды, онун гарны даһа да бәркдән санҹды вә о, вар гүввәси илә бағырды:

- Ҹәллааад!!! - О, буну дејиб баш вәзирин јахасындан әли илә јапышыб өзүнә тәрәф чәкди, - тутун буну,- деди, - мәни вуран бу иди! – Падшаһ даһа һеч нә дејә билмәди вә јарымҹан олду. Вәзир-вәкил төкүлүб ҹадуҝәри итәләјиб јерә салмаға башладылар.

- Падшаһ инди сағалаҹагдыр, аз галыб, мане олмајын! - ҹадуҝәр деди вә онлары да тәпиклә вурду. О, јенә дә атылыб- дүшмәјә давам еләмәк истәјирди, лакин ону итәләјиб јерә салдылар вә тәпиклә дөјмәјә башладылар. Бир хејли ону дөјәндән сонра, ону ҹәллада вериб елә бу саат да едам еләмәји әмр етдиләр.

Мәләкләр дә артыг бура ҝәлмишдиләр, онлар бу мәнзәрәјә бахыб хејли ҝүлдүкдән сонра падшаһа јахын ҝәлдиләр. Зејлалеј она нәзәр салыб Мәдејшана деди:

- Һә, сән истәјинә наил олдун, әзиз достум! Сабаһ јәгин ки, буну апарыб басыраҹаглар! Сонра да башлајаҹаглар тәзә һаким сечмәјә! Ҝөрәрсән бурда нәләр олаҹаг!

Мәләкләр сарајдан учуб одунчунун дахмасына ҝәлдиләр вә бир гәдәр дә бурда галдыгдан сонра учуб тәпәнин башына ҝетдиләр. Онлар сәһәрә кими бурда ҝөј отларын үстүндә узаныб улдузлары сејр едә-едә ширин сөһбәт етдиләр.

Сәһәрси ҝүн ҹарчылар падшаһын өлүм хәбәрини ҹамаата јајдылар вә һамыны мејдана јығылмаға чағырдылар:

- Ај ҹамаат, ҝәлин тәзә һаким сечин! – онлар гышгырыб дејирдиләр. – Падшаһын гызы чох ҝәнҹдир, о бөјүјәнә кими кимсә ҝәрәк шәһәри идарә еләсин!

(Арды вар)

[Устаман]

(Сону)

Одунчу мешәдән базара гајыданда мејданда бир хејли адам топлашдығыны ҝөрүб тәҹҹүбләнди вә јахын ҝәлиб адамлардан нә баш вердијини сорушду. Адамлар севинә-севинә она дедиләр ки, падшаһ ҹәһәннәмә васил олубдур, тәзә һаким сечмәк лазымдыр. Одунчу буну ешидәндә апарыб јығдығы одуну базарда дәјәр-дәјмәзинә сатды вә гајыдыб мејдана ҝәлди. Мејдан артыг адамларла долмушду, алма атсајдылар јерә дүшмәзди. Һамы вәзир-вәкилин ҝәлиб нә дејәҹәјини ҝөзләјирди. Нәһајәт онлар һамысы гара палтарда ҹамаатын габағына чыхыб бир гәдәр ағламсындылар, сонра да баш вәзир адамлара мүраҹиәт едиб деди:

- Ҹамаат, падшаһымыз өмрүнү бизә бағышлады вә јәгин ки, инди ҹәннәтә јола дүшүбдүр. Бу ҝүндән онун јеринә шәһзадә ханым әјләшәҹәкдир. Лакин о, чох ҝәнҹ олдуғу үчүн шәһәри идарә едә билмәз вә биз ҝәрәк о бөјүјәнә кими өзүмүзә һаким сечәк. Инди ким истәјир бујурсун, кимин бу вәзифәјә лајиг олдуғуну сөјләсин...!

Баш вәзир буну дејиб сөзүнү гуртарды вә мејданда уғулту гопду. Адамлар бир-бириндән сорушмаға башладылар ки, ким бу вәзифәјә лајигдир? Кимиси бу вәзифәјә баш вәзирин тәјин олунмасыны дејир, диҝәри исә баш молланы бу вәзифәјә лајиг ҝөрүрдү. Лакин чохлуг бунларын һәр икисини рәдд едир, бәзиләри исә баш вәзирин едам олунмасыны тәләб едирди. Бүтүн бу сөһбәтләрин һамысыны мәләкләр инсанларын башынын үстүндә дуруб динләјир вә һадисәләрин нә илә гуртараҹағыны ҝөзләјирдиләр. Падшаһын гызы да гара ҝејиб пәнҹәрәдән бахырды вә адамларын кими һаким сечәҹәјини ҝөзләјирди. Одунчу вәзијјәти белә ҝөрәндә ҹамаатын габағына чыхды вә әлләрини јухары галдырыб онлары сакит олмаға чағырды. Ҹамаат сакит оландан сонра о, уҹадан деди:

- Ај ҹамаат! Бизим шәһәри идарә еләмәк асан иш дејил! Одур ки, ҝәлин вәзир-вәкилләрин өзүндән сорушаг, ҝөрәк ким бу вәзифәдә ишләмәк истәјир! Бәлкә ким исә белә һесаб едир ки, о, бу чәтин ишин өһдәсиндән ҝәлә биләр, биз дә бундан сонра өз сөзүмүзү дејәк!

Одунчунун бу сөзләри ҹамаатын хошуна ҝәлди вә онлар, “һә, гој өзләри десинләр” дејә гышгырмаға башладылар. Бир гәдәр кечдикдән сонра вәзирләрдән бири ҹамаатын габағына чыхыб бу вәзифәнин өһдәсиндән ҝәлә биләҹәјини сөјләди. Мејданда јенә сәс-күј гопду вә адамлар бу вәзирин ким олдуғуну мүзакирә етмәјә башладылар. Чох кечмәди ки, башга бир вәзир дә габаға чыхыб бу вәзифәни иҹра едә биләҹәјини сөјләди вә бундан сонра мүзакирәләр даһа да гызышды. Һава гаралана гәдәр мүзакирәләр давам еләди, лакин ҹамаат һеч бир гәрара ҝәлә билмәди. Ахырда бу гәрара ҝәлдиләр ки, һаким сечкиси сабаһа галсын. Ҹамаат дағылыб евләринә ҝетдикдән сонра мәлејкәләр учуб одунчунун дахмасына ҝәлдиләр вә Зејлалеј достуна деди:

- Әзиз Мәдејшан, мән ҝәрәк һаким сечиләнә гәдәр көрпәнин јанында олам. Инди оғру-гулдурлар үчүн чох әлверишли бир вәзијјәт јараныб, ҝеҹәләр чох ҹинајәтләр баш верә биләр. Сән истәјирсән ҝет өзүн тәк шәһәрдә ҝәз, инсанларын сөһбәтинә гулаг ас. Анҹаг сәндән јенә хаһиш едирәм, һеч нәјә гарышма...

- Јох, әзиз достум, мән һеч јана ҝедән дејиләм!- Мәдејшан дахманын дамына гонуб деди.- Јахшысы будур сәнинлә бурда отурум! Инсанларын јанына ҝетсәм горхурам ки, јенә дөзмәјәм, әлимдән хәта чыха....

Зејлалеј достуна тәшәккүр едиб онун јанында отурду вә онлар инди дә сәһәрә гәдәр бурда сөһбәт еләдиләр. Сәһәр ачылан кими одунчу дуруб гоншулары илә мејдана јолланды вә... вә сарајын орду тәрәфиндән мүһасирәјә алындығыны ҝөрүб тәҹҹүбләнди. Чох кечмәди ки, вәзир-вәкил мејданда ҝөрүндү вә баш вәзир ҹамаатын габағына чыхыб деди:

- Ај ҹамаат! Бу ҝеҹә гулдурлар һаким олмаг истәјән вәзирләрин икисини дә гәтлә јетирибләр! Дарға гулдурлары ахтармаға башлајыб! Сиз дә кимдән шүбһәләнирсиниз она дејин! – Буну дејиб баш вәзир әлавә еләди, - өзүнүз дә еһтијатлы олун, ҝеҹәләр гулдурлар сизин дә евләринизә сохула биләрләр!

Адамлар буну ешидәндә гәзәблә гулдурлара ләнәтләр јағдырмаға башладылар вә мејданда бир һај-күј гопду ки, ҝәл ҝөрәсән! Бир чохлары баш вәзирин бу ишдә әли олдуғуну сөјләдиләр вә онлар баш вәзирин үстүнә атылдылар. Баш вәзир буну ҝөзләјирмиш кими тез әсҝәрләрин архасында ҝизләнди вә сонра да ордан сараја гачды. Әсҝәрләр бир тәһәр гәзәбиндән ҹошмуш адамларын габағыны сахлаја билдиләр вә һәр ики тәрәфдән бир нечә нәфәр јараланды. Одунчу вәзијјәти белә ҝөрүб гоншуларына деди ки, күчәјә гајытсынлар вә орда кешик чәксинләр.

- Дарға әҹлафын бирисидир! – одунчу гоншуларына деди. – О өзү гарышыглыгдан истифадә едиб евләрә сохула биләр!

Ҹаванлардан бир нечәси гајыдыб күчәјә ҝетди, одунчу исә јенә ҹамаатын габағына чыхды вә онлары сакитләшдирмәјә башлады. Ҹамаат сакитләшәндән сонра о уҹадан деди:

- Ҹамаат! Ҝөрүнүр кимсә һаким олмагдан өтрү ән алчаг ҹинајәтләрә әл атыр...!

- Ким олаҹаг?! – адамлар гәзәблә гышгырмаға башладылар, - бу баш вәзирин ишидир!

- Ола билсин онун ишидир бу! – одунчу сөзүнә давам еләди. – Анҹаг буну сүбут еләмәк лазымдыр! Ҝәлин өзүмүзә һаким сечәк, сонра ону мүһакимә едәрик! Биз инди биринҹи нөвбәдә шәһәрә һаким сечмәлијик ки, гајда- ганун олсун!

Ҹамаат бир гәдәр сакитләшди вә јенә мүзакирәләр башланды. Бәзиләри тәләб еләдиләр ки, вәзирләрин һамысы нәинки сарајдан, һәтта шәһәрдән говсунлар. Сонра кимсә баш молланын да чыхыб сөз демәсини тәләб еләди. Баш молла буну ешидиб һеч нәдән горхмадан адамларын габағына чыхды вә онлар сакитләшәндән сонра сөзә башлады:

- Ҹамаат! Тәзә пејғәмбәр дејиб ки, фил олмаг истәјән ҝәрәк бујнуз чыхарсын, өзү дә ҝедиб мешәдә јашасын, јохса ону мәһв едәрләр! Адам олмаг истәјән ҝәрәк башга адамлара һөрмәт еләсин! Мән сиздән нә ҝизләдим, әҝәр десәм ки, мән һаким ола биләрәм, сизин јанынызда јаланчы оларам! Мән бојнума алырам ки, мән һаким ола билмәрәм! Јох, мән һеч кимдән горхмурам, елә билмәјин ки, баш молла горхду ки, ону да өлдүрәрләр вә буна ҝөрә дә һаким олмаг истәмир! Мән ондан горхурам ки, шәһәри идарә едә билмәрәм, аләм гарышар бир-биринә, инсанлар әзијјәт чәкәр!- О, бир гәдәр фикирләшиб сөзүнә давам еләди. - Мәним борҹум тәзә пејғәмбәрин сөзүнү сизә чатдырмагдыр, бир дә әҝәр мүһарибә олса әлимә дәјәнәкдән-заддан ҝөтүрүб ҝедиб һамы кими дөјүшмәкдир! Аллаһ бу шәһәри горусун! Аллаһ мәләкләрини бу шәһәрин үстүндән әскик еләмәсин! Амин!

Баш молланын бу сөзләри һамынын хошуна ҝәлди. Адамлар онун сәсинә сәс вериб, “Амин! Амин!”, дејә уҹадан дедиләр вә јенә дә мүзакирәләрә давам еләдиләр.

Мәләкләр дә сәһәр ачыландан бурда идиләр, онлар да баш молланын бу сөзләрини бәјәндиләр. Мәдејшан достуна деди:

- Бу молла да дејәсән ағыллы адамдыр...

Зејлалеј достунун сөзләрини тәсдигләди:

- Һә. О, јахшы баша дүшүр ки, бу адамлар нәјә гадирдиләр! – Зејлалеј буну дејиб нә исә фикирләшди вә достуна мүраҹиәт еләди: - Әзиз Мәдејшан, сән бурда ол, мән исә ҝедим бир көрпәјә баш чәким ҝөрүм вәзијјәти нә јердәдир!

- Архајын ҝет, әзиз достум, мән дә бир шәһзадә ханыма баш чәкәрәм!

Зејлалеј бир анын ичиндә учуб одунчунун дахмасынын јанына ҝәлди. Бурда һәр шеј өз гајдасында иди. Ҹаванлар әлләриндә дәјәнәк күчәнин кешијини чәкир, ушаглар исә бир-бирләри илә аналарынын јанында ојнајырдылар. Балаҹа лоғман исә евдә күчүклә әјләнирди. Зејлалеј тәһлүкәли бир шејин олмадығына әмин олуб учуб мејдана гајытды. Достуну бурда ҝөрмәјиб баша дүшдү ки, о, шәһзадә ханымын јанындадыр вә о, да учуб сараја ҝәлди. Мәдејшан пәнҹәрәдә отуруб гәм дәрјасына гәрг олан шәһзадә ханыма бахырды. Шәһзадә ханым да, кәнизләри дә һамысы гара ҝејмишдиләр. Зејлалеј достунун јанында гонуб ондан сорушду:

- Нә фикирләширсән?

- Фикирләширәм ки, бу шәһәрә һеч бир һаким лазым дејил, - Мәдејшан деди. – Бу гыз өзү һәр ишин өһдәсиндән ҝәлә биләҹәк... Әлбәттә, әҝәр сән она көмәк еләсән, әзиз достум!

- Чалышарам ону һәр фитнә-фәсаддан горујум, Мәдејшан...

- Билирсән, мән нә фикирләширәм, әзиз Зејлалеј, елә етмәк лазымдыр ки, адамлар бу гыза да сөз версинләр...

- Ағыллы фикирдир, елә едәрик ки, о, елә инди чыхыб адамлара өз сөзүнү дејәр!

- Ҝедәк одунчуја тәлгин едәк, гој адамлара десин ки, шәһзадә ханымы да динләмәк лазымдыр!

Мәләкләр буну дејиб мејдана учуб ҝәлдиләр вә онлар одунчунун јанында јерә гондулар. О, јанындакы адамлара нә олурса-олсун тезликлә һаким сечмәјин ваҹиблијини сөјләјирди.

-Оғру-гулдур билмәлидир ки, һакимијјәт вар, јохса онлар ганы су јеринә ахыдарлар, - о, дејирди.

Зејлалеј јахын ҝәлиб әлини онун башына гојду вә деди:

- Шәһзадә ханым да гој данышсын!

Одунчу, әлбәттә бу сөзләри ешитмәди, анҹаг елә бил јухудан ојанан кими олду вә о, јанындакылара мүраҹиәт еләди:

- Неҹә билирсиз, бәлкә шәһзадә ханыма да гулаг асаг?

Ордакылар дәрһал онун фикрини бәјәндиләр вә одунчу ҹамаатын габағына чыхыб уҹадан деди:

- Ҹамаат! Ҝәлин шәһзадә ханымы да динләјәк! Ҝөрәк о, нә дејир?!

Ҹамаат онунла разылашды вә “Шәһзадә ханым ҝәлсин”, дејә гышгырмаға башладылар. Бу заман шәһзадә ханым пәнҹәрәдән адамлара бахырды. О, өз адыны ешидәндә дурухду вә һамынын она бахдығыны ҝөрүб пәнҹәрәдән ҝери чәкилди. О, нә фикирләшдисә кәнизләринә ҝөстәриш вермәјә башлады вә мејдана чыхмаға һазырлашды.

Бу заман ҹамаатын габағына бир киши чыхды вә сөз истәди. Ҹамаат сакитләшәндән сонра о деди:

- Ҹамаат! Шәһзадә ханыма гулаг асмаг евдәки ушаға гулаг асмаг кими бир шејдир! О, бизә ағыллы һеч нә дејә билмәз! Өзү дә бу ҝүн-сабаһ чыхыб башга шәһәрә, шаһ оғланларынын биринә әрә ҝедәҹәкдир, бизи дә унудаҹагдыр! Мән һеч инанмырам ки, о, бу шәһәр үчүн чалыша, ҹамаатын дәрдинә гала! Она һеч сөз вермәк дә дүзҝүн дејил! Сиз наһаг бу одунчунун сөзүнә гулаг асыб ону чағырырсыныз!

Бәли, бу адам баш вәзирин адамы иди, өзү дә ҝеҹә һаким олмаг истәјән вәзирләрин гәтлиндә иштирак еләмишди. Баш вәзир сарајда отуруб мејданда баш верән һадисәләри изләјирди. О, шәһзадә ханымын адыны ешидән кими о дәгигә бу адамы мејдана ҝөндәриб тапшырды ки, шәһзадә ханымы ҹамаатын ҝөзүндән салсын.

Ҹамаат бу кишини мејдандан говуб она гулаг асмадылар вә шәһзадә ханымы мејдана чағырмаға давам еләдиләр. Беләҹә бир хејли вахт кечди. Бирдән тәбилләр чалынмаға башлады, әсҝәрләр сыраја дүзүлдү вә сарајын дарвазалары тајбатај ачылды. Ҹарчылар уҹадан гышгырыб шәһзадә ханымын ҝәлдијини хәбәр вердиләр. Һамы нәзәрләрини сарајын дарвазаларына дикди вә шәһзадә ханым орда ҝөрүнәндә уҹадан гышгырмаға башладылар. Шәһзадә ханым башыны дик тутуб әсҝәрләрин әһатәсиндә ҝәлиб ҹамаатын габағына чыхды вә дајаныб ҹамаатын сусмағыны ҝөзләди. О, һамыны һејран гојмушду! Адамлар елә билирдиләр ки, инди онларын гаршысында нәрмәнәзик, аҹиз ҝөрүнүшлү бир ушаг дајанаҹагдыр! Онлар јанылмышдылар! Шәһзадә ханым башына дөјүшчү дәбилгәси гојмуш, белинә исә ири, гызыл дәстәкли бир хәнҹәр бағламышды! Әлиндә исә узун бир гамчы варды! Ону белә ҝөрәндә адамлар даһа да уҹадан гышгырмаға башладылар,- мејданда бир ҝурлту гопду ки, ҝәл ҝөрәсән! О, шах дајаныб инсанлара бахыр вә сәбрлә ҝөзләјирди ки, инсанлар сакит олсунлар! Нәһајәт ҹамаат ону алгышлајыб сакитләшди вә мејдана сүкут чөкдү.

- Мән һеч ҝөзләмирдим ки, белә тезликлә падшаһ олам! – Шәһзадә ханым сөзә башлады. – Анҹаг Илаһи нәдәнсә тәләсди вә мәни падшаһ еләди, мәни мәним ојунҹагларымдан ајырды! Мән инди һәр шеји кәнара атыб шәһәри идарә етмәлијәм! Мән әлимдән ҝәләни едәҹәм! Оғруну, гулдуру бағышламајаҹағам! Јахшы адама тохунмајаҹағам! – О, буну дејиб бир гәдәр сусду вә сәсини даһа да уҹалдыб бу сөзләри деди: - Башга шәһәрә дә әрә ҝетмәјәҹәм, бу шәһәрин адамлары ән јахшы адамлардыр! – Ҹамаат бу сөзләри ешидәндә даһа уҹадан ону алгышламаға башладылар! Мејдан елә ҝурулдамаға башлады ки, аз гала сарај титрәјиб дағыла! Шәһзадә ханым башыны даһа да дик галдырды вә адамларын сусмағыны ҝөзләди. Адамлар сакитләшәндән сонра шәһзадә ханым сөзүнә давам еләди: - Башга шәһәрин кишиләри мәнә әрлик едә билмәзләр! Гој сизләрдән ән гочағы ҝәлиб мәни алсын!- Шәһзадә ханым буну дејиб чеврилиб сараја тәрәф ҝетмәк истәди. Лакин сәрдар вә вәзирләр ону сахлајыб онун гаршысында диз чөкдүләр вә башларыны ашағы әјдиләр! Шәһзадә ханым онларын гаршысындан кечиб ҹамаатын ҝурултулу алгышлары алтында сараја тәрәф јөнәлди!

- Бу гыз лап ҹәнҝавәрди ки! - Зејлалеј сарајын диварлары үстүнә гонуб севинә-севинә деди.

- Еләдир, әзизим! Шәһзадә ханым һамыны һејран гојду!- Мәдејшан онун јанына гонуб достунун сөзләрини тәсдигләди. – Сән даһа архајын ола биләрсән, бу шәһәрдә бир мүддәт әмин- аманлыг олаҹаг!

Шәһзадә ханым ҝедәндән сонра баш молла ҹамаатын габағына чыхды вә онларын сакитләшмәјини ҝөзләди. Ҹамаат сакитләшәндән сонра о, деди:

- Шүкүрләр олсун ки, Илаһи бизи башсыз гојмады, ај ҹамаат, бизә белә бир һөкмдар ҝөндәрди! Бизә даһа һаким лазым дејил, шәһзадә ханым өзү шәһәри идарә едәҹәкдир! Илаһијә алгышлар охујун! Гој О, өзү бизим падшаһымызы, шәһәримизи горусун! Амин! Архајын ҝедин евинизә, шәнләнин, бајрам един!

Адамлар Илаһијә алгышлар охуја-охуја дағлышыб евләринә ҝетдиләр. Һамы сәһәрә гәдәр дејиб-ҝүлдү. Сәһәриси ҝүн ҹарчылар ҹар чәкиб баш вәзири, бир нечә вәкили вә дарғанын сарајдан говулдугларыны ҹамаата сөјләдиләр. Ҹамаат падшаһын бу тәзә әмрини үрәкдән бәјәнди. Чох кечмәди ки, онларын өлүм хәбәри дә шәһәрә јајылды. Бир нечә ҝүндән сонра исә шәһзадә ханым јухусунун давамыны ҝөрдү вә о, атынын јүјәнини чәкиб апаран адамын ким олдуғуну таныды,- бу одунчу иди! Шәһзадә ханым јухудан ојанан кими даһа гары нәнәни нараһат етмәди, чүнки она һәр шеј ајдын олмушду. О, адам ҝөндәриб одунчуну сараја чағыртдырды вә она сарај ҝөзәтчиләринә башчылыг етмәји тапшырды. Одунчу һәмин ҝүндән көчүб сарајда јашамаға башлады, дахмасыны исә гоншуларына бағышлады!

- Һә, әзиз достум! - Мәдејшан одунчу сараја көчәндән сонра достунун бојнуну гуҹаглајыб деди, - мән сәнин горудуғун бу шәһәрдә јахшыҹа әјләндим! Чох сағ ол! Даһа мәнә ҝетмәк лазымдыр! Чох тәәссүфләр олсун ки, биз јенә ајрылмалыјыг!

- Чох тәәссүфләр олсун, әзиз Мәдејшан! – Зејлалеј кәдәрлә деди. – Мән чалышаҹам ки, бош вахтым олан кими сәнә гонаг ҝәлим!

Онлар бирликдә учуб ҝөрүшдүкләри тәпәнин үстүнә ҝәлдиләр вә бир хејли бурда сөһбәт еләдиләр. Сонра бир-биринә уғур диләјиб ајрылдылар. Мәдејшан парлаг бир улдуза дөнүб ҝөјә учду вә башга улдузлара гарышды, Зејлалеј исә учуб сараја гајытды.