СТРАННЫЙ ПОЛИЦЕЙСКИЙ.

[Устаман]

ГӘРИБӘ ПОЛИС ИШЧИСИ.

Һекајә.

(Даһи рус јазычысы Антон Павлович Чеховун хатирәсинә һәср едирәм).

Вагиф кабинетиндә отуруб фикрә ҝетмишди. О, узун илләр иди ки, саһә мүвәккили вәзифәсиндә ишләјирди. Пис јашамырды Вагиф, бу илләр әрзиндә өзүнә јахшы ев тикдирмиш, бағ еви алмыш, ушагларыны али мәктәбә гојмушду. Ким исә дејә биләр ки, даһа адама нә лазымдыр, һәр шеји вар,- еви-ешији, аиләси, ушағы..! Бәли, бу белә иди. Анҹаг нәдәнсә һәјат ону севиндирмир, о, раһатлыг тапа билмирди. Елә бил онун һәјатында нә исә чатышмырды, өзү дә бу чатышмајан шеј онун һәјатынын әсасыны тәшкил едирди. Әввәлләр о, һеч бу һагда дүшүнмәзди, лакин сон заманлар Вагиф бу фикирләриндән ајрыла билмир вә она елә ҝәлирди ки, санки о, ...инсан дејил?! Даһа доғрусу, о, өзүнү ләјагәтли инсан һесаб едә билмәз, о, үчүнҹү, ...јох бешинҹи дәрәҹәли инсандыр! Өзү дә бу шәһәрдә јашајанларын һамысы беләдир! Бах, бу фикирләр иди она раһатлыг вермәјән, ону тез-тез дүшүнмәјә вадар едән! Ахы, онун да мәнлији вар иди, о, да гүрур һисси дујмаг истәјирди! Әввәлләр вәзифәси илә, һәјатда газандығы вар-дөвләт илә фәхр едәрди о. Лакин сонра баша дүшдү ки, бүтүн бунлар аз имиш, она һәм дә ләјагәтли ад-сан лазымдыр...

Вагифи бу фикирләриндән мобил телефонун зәнҝи ајырды. О, тәләсмәдән телефону ҝөтүрүб гулағына апарды вә деди:

- Ешидирәм...

- Рәис, салам, сабаһын хејир...!

Вагиф зәнҝ едән адамын ким олдуғуну таныды. О, базарда ишләјирди вә бурда бир “јенилик” олан кими она зәнҝ едиб хәбәр верирди. Вагифин сон заманлар бу адамдан зәһләси ҝетмәјә башламышды. О, чох алчаг адам иди вә ҝөзә ҝирмәк үчүн дәридән-габыгдан чыхыр, базар ҹамаатынын һамысыны чуғуллајырды.

Бахмајараг ки, Вагиф ону таныды, о, өзүнү билмәмәзлијә вурду:

- Кимди данышан?

- Мәнәм, рәис, Илошду...

- Нә лазымды? – Вагиф сојуг сәслә сорушду.

- Орта ҹәрҝәјә тәзә бир алверчи ҝәлиб, ишләри дә јаман ход ҝедир...

- Јахшы, бир аздан ҝәлирәм...

Вагиф буну дејиб телефонун гырмызы дүјмәсини басды вә ону ҹибинә гојуб јериндән дурду. Столун үстәки фуражкасыны ҝөтүрүб бир гәдәр әлиндә сығаллады, сонра диггәтлә онун үстүнә вурулмуш дөвләт ҝербинә бахды, елә бил биринҹи дәфә иди ҝөрүрдү бу ҝерби. Нәһајәт дәриндән көкс өтүрүб ону башына гојду вә кабинетдән чыхды. О, бајырда сахладығы машынын јанына ҝәлиб онун әтрафына фырланыб нәзәрдән кечирди вә әјләшиб мотору ишә салды. Бу заман јенә онун телефонуна зәнҝ ҝәлди. О, ҹибиндән телефону чыхарыб мониторуна бахды. Јенә кимсә базардан зәнҝ едирди. Вагиф даһа бу зәнҝә ҹаваб вермәди, јәгин јенә чуғуллардан кимсә зәнҝ едир, дејә дүшүндү вә телефону сөндүрүб ҹибинә гојду.

Базар узагда дејилди. О, машыны бурдакы автомобил дајанаҹағына сүрүб сахлады. Бурда ҝөзәтчи ишләјән јашлы, орта бојлу киши ону ҝөрүб тез јериндән дурду вә һөрмәтлә она салам верди. Вагиф онун саламыны дилуҹу алыб бир сөз демәдән базара тәрәф јолланды. Базар һәмишә олдуғу кими јенә адамларла долу иди. Вагиф дә тәләсмәдән бу издиһама гарышды. Алверчиләр ону ҝөрән кими өзләрини јығышдырыр вә онунла саламлашырдылар. Бу гарадинмәз саһә мүвәккили онларын һамысыны таныјырды. Она ҝөрә ки, һеч кәс бурда онун иҹазәси олмадан алвер едә билмәзди вә алверчиләр ону өз араларында “базарын шаһы” дејә чағырырдылар. Вагиф јени пејда олан алверчинин јанында ҝәлиб дајанды. О, орта јашлы, солғун бәнизли бир киши иди. Ҝөрүнүр, әввәлләр башга ишдә ишләмишди, о, сатдығы ҝөј-ҝөјәртини, помидор-хијары неҹә ҝәлди пиштахтанын үстүнә дүзмүш, үстүнә исә кағыз парчаларына гијмәтләрини јазыб гојмушду. Вагиф онун малларыны да, өзүнү дә нәзәрдән кечириб һеч бир формал гајда-гануна әмәл етмәдән әмредиҹи тәрздә деди:

- Сәнәдләрини вер ҝөрүм...!

Киши гаршысында дуран бу полис ишчисинин вәзифә саһиби олдуғуну баша дүшүб бир сөз демәдән паспортуну голтуг ҹибиндән чыхарыб она узатды. Вагиф паспорту вәрәгләјиб ҹибинә гојду вә сәрт сәслә сорушду:

- Һардан алмысан бу ҝөј-ҝөјәртини?

- Өзүм әкиб-беҹәрирәм, рәис, -дејә киши ҹаваб верди.

- Зәһәрли күбрә-зад вурубсан јә`гин бунлара, еләми?

- Јох, рәис, Аллаһ һаггы, дәдә-баба гајдасы илә, пејиннән јетишдирирәм бунлары...- киши бир гәдәр һәјәҹанланды.

- Јалан демә! Пејинлә белә мал јетишдирмәк олмаз! Сән бунлара зәһәрли дәрман вурубсан! – Вагиф аҹыгла онун үстүнә гышгырды. – Јығ малларыны ҝәтир лабараторијаја! Онларын һамысыны јохлатдыраҹам!

- Рәис, балаларымын ҹаны үчүн, о Аллаһ һаггы, мән дәрман-зад билмәрәм нәди...

- Аз даныш! – Вагиф ону данышмаға гојмады. – Тез елә, јығышдыр маллары!

Киши бир сөз демәдән сатдығы маллары јығыб јешикләрә долдурмаға башлады. Мүштәриләр дә, башга алверчиләр дә бу сәһнәни изләмәјә башладылар, лакин бир сөз демирдиләр. Вагиф нә фикирләшдисә дә кишидән сорушду:

- Нә гәдәр алвер еләмисән?!

Киши әлини ҹибинә салыб бајагдан сатдығы малларын пулуну чыхарды вә онлары сајмаға башлады. Вагиф она пуллары ахыраҹан сајмаға гојмады вә онун әлиндән гопарыб алды.

- Мәнә вер! – деди. – Бу пуллар һарам пуллардыр! – Бу заман онун ҝөзләри кишинин голундакы саата саташды. – О саат нә саатды елә?! Чыхар ҝөрүм голундан!

Киши һеч нә баша дүшмәјиб сорушду:

- Мәним саатымы дејирсән?

- Бәс һансы сааты дејирәм?! – Вагиф гәзәблә деди. – Чыхар сааты!

Киши јенә бир сөз демәдән сааты чыхарыб она узатды. Вагиф саата бахыб уҹадан деди:

- Үч ҝүн бундан габаг оғрулар Сејидлидә ев јарыблар, белә бир саат да оғурланан әшјаларын арасында олуб...!

- Рәис, мән оғру дејиләм, сәнә гурбан олум, сән нә данышырсан?! – киши аз гала бир ушаг кими деди. Бу заман онун әл телефонуна зәнҝ ҝәлди. О, телефону ҹибиндән чыхарды, лакин ҹаваб вермәјиб сөндүрдү вә јенә ҹибинә гојмаг истәди.

- Телефону да мәнә вер! – Вагиф әмредиҹи тәрздә деди. – Бурдакы нөмрәләрин дә һамысыны јохламаг лазымдыр! Гој ҝөрүм сән һансы јуванын гушусан! – О, телефону да ондан алды вә ҹибинә гојуб уҹадан деди: - Тез елә, јығ малларыны ҝәтир лабараторијаја!

Киши јенә маллары пиштахтанын үстүндән јешикләрә јығмаға башлады. Артыг бура хејли адам јығылмышды. Кими гәзәблә Вагифә бахыр, кими исә санки бир тамашачы кими бу һадисәни сејр едирди. Киши малларыны јешикләрә, кисәләрә јығандан сонра Вагиф онун паспортуну ҹибиндән чыхарды вә онун адыны, фамилијасыны уҹадан охуду:

- ...Мәммәдов Ҝүләһмәд...! – о, бу дәфә сакит сәслә сөзә башлады. - Ҝүләһмәд, - деди, - нијә мәнә мүгавимәт ҝөстәрмирсән? Нијә мәнә гулдур демирсән? Нијә бу дашы, тәрәзини ҝөтүрүб мәним башыма чырпмырсан?! Ҝөрүрсән, бир зәли кими сәнин ганыны ичирәм бурда, нијә гәзәбләнмирсән?! Бу нә һәјатдыр сән јашајырсан?! – Вагиф буну дејиб бајаг ондан алдығы пулу, сааты, телефону ҹибиндән чыхарыб пиштахтанын үстүнә гојду вә чеврилиб бура јығылан адамлара мүраҹиәт еләди: – Бәс сиз нијә буну мүдафиә етмирсиниз?! Неҹә адамларсыныз сиз?!

Вагиф гәзәблә паспорту пиштахтанын үстүнә атыб ордан узаглашды. Ҹамаат чаш- баш галмышды, нә баш вердијини, нијә бу полис ишчисинин өзүнү белә апардығыны һеч кәс баша дүшә билмәди.

Илош да бурда иди вә бу сәһнәни о да әввәлдән ахыраҹан изләди. Саһә мүвәккилинин бу һәрәкәти она да гәрибә ҝөрүндү. О, Вагиф ҝедәндән сонра јанындакы алверчијә деди:

- Бунун башы хараб олуб дејәсән...

- Јох, онун башы јериндәди, бизим башымыз хараб олубду, - алверчи фикирли-фикирли Илоша деди вә өз иши илә мәшғул олмаға давам еләди.

[Суфий]

Çox sağol ay Ustaman...

"Ҝөрүрсән, бир зәли кими сәнин ганыны ичирәм бурда, нијә гәзәбләнмирсән?! Бу нә һәјатдыр сән јашајырсан?! – Вагиф буну дејиб бајаг ондан алдығы пулу, сааты, телефону ҹибиндән чыхарыб пиштахтанын үстүнә гојду вә чеврилиб бура јығылан адамлара мүраҹиәт еләди: – Бәс сиз нијә буну мүдафиә етмирсиниз?! Неҹә адамларсыныз сиз?!

Вагиф гәзәблә паспорту пиштахтанын үстүнә атыб ордан узаглашды. Ҹамаат чаш- баш галмышды, нә баш вердијини, нијә бу полис ишчисинин өзүнү белә апардығыны һеч кәс баша дүшә билмәди.

Илош да бурда иди вә бу сәһнәни о да әввәлдән ахыраҹан изләди. Саһә мүвәккилинин бу һәрәкәти она да гәрибә ҝөрүндү. О, Вагиф ҝедәндән сонра јанындакы алверчијә деди:

- Бунун башы хараб олуб дејәсән...

- Јох, онун башы јериндәди, бизим башымыз хараб олубду, - алверчи фикирли-фикирли Илоша деди вә өз иши илә мәшғул олмаға давам еләди."

[Устаман]

Sən də sağ ol, Sufi müəllim! Uğurlar olsun!

[Mistrella]

ГӘРИБӘ ПОЛИС ИШЧИСИ.

Һекајә.

(Даһи рус јазычысы Антон Павлович Чеховун хатирәсинә һәср едирәм).

Вагиф кабинетиндә отуруб фикрә ҝетмишди. О, узун илләр иди ки, саһә мүвәккили вәзифәсиндә ишләјирди. Пис јашамырды Вагиф, бу илләр әрзиндә өзүнә јахшы ев тикдирмиш, бағ еви алмыш, ушагларыны али мәктәбә гојмушду. Ким исә дејә биләр ки, даһа адама нә лазымдыр, һәр шеји вар,- еви-ешији, аиләси, ушағы..! Бәли, бу белә иди. Анҹаг нәдәнсә һәјат ону севиндирмир, о, раһатлыг тапа билмирди. Елә бил онун һәјатында нә исә чатышмырды, өзү дә бу чатышмајан шеј онун һәјатынын әсасыны тәшкил едирди. Әввәлләр о, һеч бу һагда дүшүнмәзди, лакин сон заманлар Вагиф бу фикирләриндән ајрыла билмир вә она елә ҝәлирди ки, санки о, ...инсан дејил?! Даһа доғрусу, о, өзүнү ләјагәтли инсан һесаб едә билмәз, о, үчүнҹү, ...јох бешинҹи дәрәҹәли инсандыр! Өзү дә бу шәһәрдә јашајанларын һамысы беләдир! Бах, бу фикирләр иди она раһатлыг вермәјән, ону тез-тез дүшүнмәјә вадар едән! Ахы, онун да мәнлији вар иди, о, да гүрур һисси дујмаг истәјирди! Әввәлләр вәзифәси илә, һәјатда газандығы вар-дөвләт илә фәхр едәрди о. Лакин сонра баша дүшдү ки, бүтүн бунлар аз имиш, она һәм дә ләјагәтли ад-сан лазымдыр...

Вагифи бу фикирләриндән мобил телефонун зәнҝи ајырды. О, тәләсмәдән телефону ҝөтүрүб гулағына апарды вә деди:

- Ешидирәм...

- Рәис, салам, сабаһын хејир...!

Вагиф зәнҝ едән адамын ким олдуғуну таныды. О, базарда ишләјирди вә бурда бир "јенилик" олан кими она зәнҝ едиб хәбәр верирди. Вагифин сон заманлар бу адамдан зәһләси ҝетмәјә башламышды. О, чох алчаг адам иди вә ҝөзә ҝирмәк үчүн дәридән-габыгдан чыхыр, базар ҹамаатынын һамысыны чуғуллајырды.

Бахмајараг ки, Вагиф ону таныды, о, өзүнү билмәмәзлијә вурду:

- Кимди данышан?

- Мәнәм, рәис, Илошду...

- Нә лазымды? – Вагиф сојуг сәслә сорушду.

- Орта ҹәрҝәјә тәзә бир алверчи ҝәлиб, ишләри дә јаман ход ҝедир...

- Јахшы, бир аздан ҝәлирәм...

Вагиф буну дејиб телефонун гырмызы дүјмәсини басды вә ону ҹибинә гојуб јериндән дурду. Столун үстәки фуражкасыны ҝөтүрүб бир гәдәр әлиндә сығаллады, сонра диггәтлә онун үстүнә вурулмуш дөвләт ҝербинә бахды, елә бил биринҹи дәфә иди ҝөрүрдү бу ҝерби. Нәһајәт дәриндән көкс өтүрүб ону башына гојду вә кабинетдән чыхды. О, бајырда сахладығы машынын јанына ҝәлиб онун әтрафына фырланыб нәзәрдән кечирди вә әјләшиб мотору ишә салды. Бу заман јенә онун телефонуна зәнҝ ҝәлди. О, ҹибиндән телефону чыхарыб мониторуна бахды. Јенә кимсә базардан зәнҝ едирди. Вагиф даһа бу зәнҝә ҹаваб вермәди, јәгин јенә чуғуллардан кимсә зәнҝ едир, дејә дүшүндү вә телефону сөндүрүб ҹибинә гојду.

Базар узагда дејилди. О, машыны бурдакы автомобил дајанаҹағына сүрүб сахлады. Бурда ҝөзәтчи ишләјән јашлы, орта бојлу киши ону ҝөрүб тез јериндән дурду вә һөрмәтлә она салам верди. Вагиф онун саламыны дилуҹу алыб бир сөз демәдән базара тәрәф јолланды. Базар һәмишә олдуғу кими јенә адамларла долу иди. Вагиф дә тәләсмәдән бу издиһама гарышды. Алверчиләр ону ҝөрән кими өзләрини јығышдырыр вә онунла саламлашырдылар. Бу гарадинмәз саһә мүвәккили онларын һамысыны таныјырды. Она ҝөрә ки, һеч кәс бурда онун иҹазәси олмадан алвер едә билмәзди вә алверчиләр ону өз араларында "базарын шаһы" дејә чағырырдылар. Вагиф јени пејда олан алверчинин јанында ҝәлиб дајанды. О, орта јашлы, солғун бәнизли бир киши иди. Ҝөрүнүр, әввәлләр башга ишдә ишләмишди, о, сатдығы ҝөј-ҝөјәртини, помидор-хијары неҹә ҝәлди пиштахтанын үстүнә дүзмүш, үстүнә исә кағыз парчаларына гијмәтләрини јазыб гојмушду. Вагиф онун малларыны да, өзүнү дә нәзәрдән кечириб һеч бир формал гајда-гануна әмәл етмәдән әмредиҹи тәрздә деди:

- Сәнәдләрини вер ҝөрүм...!

Киши гаршысында дуран бу полис ишчисинин вәзифә саһиби олдуғуну баша дүшүб бир сөз демәдән паспортуну голтуг ҹибиндән чыхарыб она узатды. Вагиф паспорту вәрәгләјиб ҹибинә гојду вә сәрт сәслә сорушду:

- Һардан алмысан бу ҝөј-ҝөјәртини?

- Өзүм әкиб-беҹәрирәм, рәис, -дејә киши ҹаваб верди.

- Зәһәрли күбрә-зад вурубсан јә`гин бунлара, еләми?

- Јох, рәис, Аллаһ һаггы, дәдә-баба гајдасы илә, пејиннән јетишдирирәм бунлары...- киши бир гәдәр һәјәҹанланды.

- Јалан демә! Пејинлә белә мал јетишдирмәк олмаз! Сән бунлара зәһәрли дәрман вурубсан! – Вагиф аҹыгла онун үстүнә гышгырды. – Јығ малларыны ҝәтир лабараторијаја! Онларын һамысыны јохлатдыраҹам!

- Рәис, балаларымын ҹаны үчүн, о Аллаһ һаггы, мән дәрман-зад билмәрәм нәди...

- Аз даныш! – Вагиф ону данышмаға гојмады. – Тез елә, јығышдыр маллары!

Киши бир сөз демәдән сатдығы маллары јығыб јешикләрә долдурмаға башлады. Мүштәриләр дә, башга алверчиләр дә бу сәһнәни изләмәјә башладылар, лакин бир сөз демирдиләр. Вагиф нә фикирләшдисә дә кишидән сорушду:

- Нә гәдәр алвер еләмисән?!

Киши әлини ҹибинә салыб бајагдан сатдығы малларын пулуну чыхарды вә онлары сајмаға башлады. Вагиф она пуллары ахыраҹан сајмаға гојмады вә онун әлиндән гопарыб алды.

- Мәнә вер! – деди. – Бу пуллар һарам пуллардыр! – Бу заман онун ҝөзләри кишинин голундакы саата саташды. – О саат нә саатды елә?! Чыхар ҝөрүм голундан!

Киши һеч нә баша дүшмәјиб сорушду:

- Мәним саатымы дејирсән?

- Бәс һансы сааты дејирәм?! – Вагиф гәзәблә деди. – Чыхар сааты!

Киши јенә бир сөз демәдән сааты чыхарыб она узатды. Вагиф саата бахыб уҹадан деди:

- Үч ҝүн бундан габаг оғрулар Сејидлидә ев јарыблар, белә бир саат да оғурланан әшјаларын арасында олуб...!

- Рәис, мән оғру дејиләм, сәнә гурбан олум, сән нә данышырсан?! – киши аз гала бир ушаг кими деди. Бу заман онун әл телефонуна зәнҝ ҝәлди. О, телефону ҹибиндән чыхарды, лакин ҹаваб вермәјиб сөндүрдү вә јенә ҹибинә гојмаг истәди.

- Телефону да мәнә вер! – Вагиф әмредиҹи тәрздә деди. – Бурдакы нөмрәләрин дә һамысыны јохламаг лазымдыр! Гој ҝөрүм сән һансы јуванын гушусан! – О, телефону да ондан алды вә ҹибинә гојуб уҹадан деди: - Тез елә, јығ малларыны ҝәтир лабараторијаја!

Киши јенә маллары пиштахтанын үстүндән јешикләрә јығмаға башлады. Артыг бура хејли адам јығылмышды. Кими гәзәблә Вагифә бахыр, кими исә санки бир тамашачы кими бу һадисәни сејр едирди. Киши малларыны јешикләрә, кисәләрә јығандан сонра Вагиф онун паспортуну ҹибиндән чыхарды вә онун адыны, фамилијасыны уҹадан охуду:

- ...Мәммәдов Ҝүләһмәд...! – о, бу дәфә сакит сәслә сөзә башлады. - Ҝүләһмәд, - деди, - нијә мәнә мүгавимәт ҝөстәрмирсән? Нијә мәнә гулдур демирсән? Нијә бу дашы, тәрәзини ҝөтүрүб мәним башыма чырпмырсан?! Ҝөрүрсән, бир зәли кими сәнин ганыны ичирәм бурда, нијә гәзәбләнмирсән?! Бу нә һәјатдыр сән јашајырсан?! – Вагиф буну дејиб бајаг ондан алдығы пулу, сааты, телефону ҹибиндән чыхарыб пиштахтанын үстүнә гојду вә чеврилиб бура јығылан адамлара мүраҹиәт еләди: – Бәс сиз нијә буну мүдафиә етмирсиниз?! Неҹә адамларсыныз сиз?!

Вагиф гәзәблә паспорту пиштахтанын үстүнә атыб ордан узаглашды. Ҹамаат чаш- баш галмышды, нә баш вердијини, нијә бу полис ишчисинин өзүнү белә апардығыны һеч кәс баша дүшә билмәди.

Илош да бурда иди вә бу сәһнәни о да әввәлдән ахыраҹан изләди. Саһә мүвәккилинин бу һәрәкәти она да гәрибә ҝөрүндү. О, Вагиф ҝедәндән сонра јанындакы алверчијә деди:

- Бунун башы хараб олуб дејәсән...

- Јох, онун башы јериндәди, бизим башымыз хараб олубду, - алверчи фикирли-фикирли Илоша деди вә өз иши илә мәшғул олмаға давам еләди.

çox sağ olun. Mənim üçün azərbaycan dilində oxumaq bir az çətin olsada, fəxr edirəm ki, axıra qədər oxudum və hər şeyi başa düşdüm.

Bəlkə sizi oxuyaraq, dilim bir az yerinə qələr.

Vicdanlı polisçi anormal görünür. Elədir.

[Устаман]

Сиз дә сағ олун, Мистрелла ханым! Шадам ки, бу һекајәнин Сизә мүсбәт тә`сири олуб. Сизә уғурлар арзулајырам!