Murovun o üzü bizim Vətəndi

[SUMGAYIT]

Ermənilərin Səədli mahalında saxtalaşdırma əməliyyatı | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənistan 300 minə yaxın Qərbi azərbaycanlını niyə qəbul etmir? | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənistan Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə törədilən cinayətlər | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənilərin azərbaycanlı ailəyə yaşatdığı zülm | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

1987-ci ildə yazılmış ərizə nədən xəbər verir? | Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

İrəvanda xal qalmadı, İrəvanda nə qaldı ki ?! - Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

Qərbi Azərbaycan İcmasının Avropada qəbul etdiyi Berlin bəyannaməsi | Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

"Qisas almaq üçün 72 nəfəri qətlə yetirdilər" | Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

Ermənilər Türkiyədən niyə ehtiyat edirdi? | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənistana qayıdışı sürətləndirəcək səbəb - Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

Hara getsəm də, doğma vətənim Qərbi Azərbaycandır | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

70 il erməniləri qorxuda saxlayan Qursalı müəmması | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

 

[SUMGAYIT]

“Göyçəyə qayıdış borcumuzdur” | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Bölünüb parça-parça edilən Qırxbulaq mahalı | Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

Qərbi azərbaycanlıları son anda xilas edən möcüzə - Qərbi Azərbaycan xronikası 

 

[SUMGAYIT]

Qərbi Azərbaycanın erməniləşdirilmə tarixi - Qərbi Azərbaycan xronikası

 

[SUMGAYIT]

Ermənilər azərbaycanlı jurnalistin ailəsini necə parçaladı? - Qərbi Azərbaycan xronikası 

 

[SUMGAYIT]

Paşinyanla görüşən ermənidən gözlənilməz etiraf 

 

[SUMGAYIT]

"Azərbaycanlılara qarşı haqsızlıq edilib" | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənistanın Azərbaycan torpağı olduğunu deyən erməni tarixçi - Qərbi Azərbaycan xronikası 

 

[SUMGAYIT]

Ərazisi üç dövlət arasında bölüşdürülən Azərbaycan mahalı - QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Qərbi azərbaycanlıların Qarabağda məskunlaşmasına kim mane olurdu? - QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Dərəkənddə xəzərlərin, qıpçaqların və oğuzların məzarları | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənilər azərbaycanlı müəllimlərə hansı çətinliklər yaradırdı? - QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Gənc qız saxta erməni tarixini biabır etdi I QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Ermənilərin izini itirdiyi Azərbaycan mahalı - QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı erməniləri xilas edəcək | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

08:00

Paşinyanın bu iddiaları tamamilə mənasızdır. Çünki o kəndlərin bir çoxu sərhədimizdə yerləşir.

Bu sözləri Axar.az-a politoloq Turab Rzayev Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın anklavlarla bağlı səsləndirdiyi fikrə münasibət bildirərkən deyib.

Politoloq Azərbaycanın Ermənistanın hansısa ərazisini işğal etmədiyini vurğulayıb:

“Bəlkə də bu kəndləri sadalamaqla bir balans yaratmağa çalışıb. Ermənistan cəmiyyətinə mesaj verir ki, baxın, bizim də onlarda eksklavlarımız var. Yəni dəyişiklik olanda narazılıq yaranmasın. Nəzərə almaq lazımdır ki, Paşinyan Azərbaycanın anklavlarla bağlı istəyinə cavabında “bizim bu kəndlərlə bağlı problemimiz var” deyib. Əlavə edib ki, bizim də Azərbaycanda qalan eksklavlarımız var. Ola bilsin, onu tam məlumatlandırmayıblar. Reallıqda belə fakt yoxdur ki, Azərbaycan hansısa erməni kəndlərini nəzarətə götürsün. Ya mövzudan xəbərsizdir, ya da manipulyasiya edir”.

 

Politoloq hesab edir ki, Ermənistan tərəfinin Qazaxın 7, Naxçıvanın 1 kəndini qaytarmamaq niyyəti onlar üçün yaxşı nəticələrə gətirib çıxarmaya bilər:

“Bu məsələləri Azərbaycan sülh yolu ilə həll etməyə çalışacaq. Ermənistan hansısa şəkildə burada güzəştə getməlidir. İrəvan heç bir halda razılığa gəlməsə, Azərbaycan bu məsələni dəfələrlə qaldıracaq. Bu, vasitəçilər qarşısında da müzakirə mövzusu olacaq. Əgər sülh danışıqlarında heç bir nəticəyə gəlməsək, hansısa lokal əməliyyatlar da gələcək perspektivdə istisna edilmir”.

 

[SUMGAYIT]

Ermənistan Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə və İranla danışıqlar aparmalıdır. 9/10 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndinin (buna əsasən Ermənistan Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqələrinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir - red.) müzakirəsindən qaçmağa ehtiyac yoxdur.

Axar.az xəbər verir ki, bunu erməni politoloq Suren Surenyants Feysbuk səhifəsində yazıb.

“Paşinyan və ətrafına elə gəlirdi ki, Üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndindən yan keçmək olar. Onlar uğursuz oldu. İndi onlara elə gəlir ki, 10 noyabr sənədindən geri çəkilsələr, yenə bu taleyüklü məqamdan qaça biləcəklər. Heyf, boş ümidlərdir. Uduzan tərəf əslində mövcud olmayan sənəddən belə imtina edə bilməz. Bununla öhdəlikdən qaçmazsınız, ancaq müharibə üçün səbəb yaradacaqsınız. Üçtərəfli bəyanatının 9-cu bəndinin müzakirələrindən qaçmağa ehtiyac yoxdur, vəziyyətdən minimum itkilərlə çıxmaq üçün danışıqlar aparmaq lazımdır. Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə, İranla danışıqlar aparmalıyıq”, - o bildirib.

[SUMGAYIT]

Xəyallar gerçək oldu: bu yolla Naxçıvana gedəcəyik

 

[SUMGAYIT]

Unudulmuş qəbiristanlıq: mərhum azərbaycanlılarla bağlı dəhşət - Qərbi Azərbaycan Xronikası

 

[SUMGAYIT]

Komando birləşmələrinin uğurlu Buğdadağ əməliyyatı | Bala Göyçə gölünə açılan qapımız

 

[SUMGAYIT]

Dədə Qorqud dastanında adı çəkilən yerlərin sakinləri danışdı | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Qərbi Azərbaycan incəsənəti barədə bilinməyənlər | QƏRBİ AZƏRBAYCAN XRONİKASI

 

[SUMGAYIT]

Rusiyanın “Birinci kanal”ında yayımlanan “Kuklalar Tuttinin davamçılarıdır” proqramının “Nikol Paşinyan: bəlaların xəbərçisi” adlı buraxılışında rusiyalı hərbi ekspert Aleksandr Artamanovun Zəngəzurda Azərbaycanın 6 kəndinin işğalda olduğunu açıq şəkildə bildirməsi, nədənsə, azərbaycanlı ekspertlərin diqqətindən yayındı.

Axar.az xəbər verir ki, A.Artamanov bu sözlərlə qətiyyən Qazaxın 7, Naxçıvanın 1 kəndinə işarə etmirdi. Belə ki, Ermənistanda rus hərbi bazalarından əlavə 4 min rus sərhədçinin olduğunu xatırladan Artamanov xüsusi vurğuladı ki, Zəngəzurda 6 kəndi də Azərbaycan tələb edərsə, KTMT (Ermənistandan çıxacağı təqdirdə) onları necə qoruyacaq?

A.Artamanov bu fikri məhz “rus sərhədçilərin Ermənistan sərhədini qoruması” kontekstində dilə gətirmişdi. Nəzərə alsaq ki, Rusiya hərbi ekspertinin SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahında hələ də ictimaiyyətə açıq olmayan dəqiq xəritələrə çıxışı var, onda bu fikirlər tam ciddiyə alınmalıdır.

Bəs, söhbət hansı kəndlərdən gedir?

Xatırladaq ki, Ümummilli lider Heydər Əliyev ilk dəfə bu mövzuya 90-cı illərin sonunda toxunmuşdu və Nüvədi kəndi haqda danışmışdı. Orada Heydər Əliyev məxsusi olaraq bildirir: “İndi bizi Naxçıvandan ayıran 40-46 km-lik – dəmiryolla getsək – Ermənistanı İrana bağlayan məsafə - o vaxt hətta Zəngəzur Ermənistana verilən zaman da o qədər deyildi! Biz dünən xəritə ilə baxırdıq. O, təxminən, 10 km olubdur. Amma sonra o tərəfdən – Naxçıvana daxil olan kəndlər əldən alınıb, bu tərəfdən – yəni Zəngilandan – o vaxt Zəngilan deyildi, Cəbrayıl qəzası idi – kəndləri, torpaqları alaraq, Ermənistana qataraq, 10 km məsafəni 46 km ediblər”.

Heydər Əliyev 1922-23-cü ildə başlayan bu prosesin Nüvədi kəndinin 1929-cu ildə Ermənistana verilməsi ilə davam etdiyini də xatırladır.

Beləliklə, hətta Sovet Azərbaycanının ərazisi təsdiqlənəndən, SSRİ yaradılandan sonra bu proses davam edib.

Bəs, söhbət hansı kəndlərdən gedir və niyə məhz 6 kənd?

Bir daha vurğulayaq ki, Artamanov rus sərhədçilərin “məsuliyyət zonasından” danışarkən, Zəngəzurdakı 6 kəndə işarə edir və təbii ki, diqqət İranla sərhədə yönəlir.

Heydər Əliyev bu istiqamətdə ən böyük, çoxminli əhalisi olan Nüvədi kəndinin adını çəkib və bu, artıq məlumdur.

Digər kəndləri isə xəritə əsasında bu cür təxmin edirik:

2. Aldərə: “al” və “dərə” sözlərindən yaranıb, “qırmızı dərə” mənasındadır. Kənddə 1831-ci ildə 131 nəfər, 1873-cü ildə 911 nəfər, 1886-cı ildə 1077 nəfər, 1897-ci ildə 1094 nəfər, 1904-cü ildə 1505 nəfər, 1914-cü ildə 1987 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.

İlk erməni təcavüzündən sonra kənd boşalmışdı, sonradan - sağ qalanlar 1922–1924-cü illərdə kəndə qayıtmışlar. Burada 1926-cı ildə 414 nəfər, 1931-ci ildə 490 nəfər, 1959-cu ildə 601 nəfər, 1970-ci ildə 831 nəfər, 1979-cu ildə 784 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır, kənddə bir nəfər də olsun erməni olmamışdır. 1988-ci ilin noyabrın 24–28-də kəndin sakinləri — azərbaycanlılar Ermənistan dövləti tərəfindən tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya olunmuşdur.

3. Kiğı (Kiçik Sofulu): türk mənşəli kiği — kiğili etnonimi əsasında yaranmışdır. Burada azərbaycanlılarla bağlı X əsrə aid tarixi abidə indi də durur. Kiğı kəngərlərin Sofulu tayfasının məskunlaşması nəticəsində yaranmış məntəqələrdən biridir. Ona görə də digər adı Kiçik Sofuludur.

1979-cu il siyahıyaalınmasına görə, kənddə 1115 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında azərbaycanlılar Ermənistan dövləti tərəfindən qovulmuşdur.

4. Maralzəmi - kənddə 1831-ci ildə 18 nəfər, 1873-cü ildə 123 nəfər, 1886-cı ildə 174 nəfər, 1897-ci ildə 193 nəfər, 1904-cü ildə 951 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.

1918-ci ildə kənd erməni təcavüzünə məruz qalaraq sakinləri qırğınlarla deportasiya olunmuşdur. 1922-ci ildən geri qayıtmışlar. Burada 1922-ci ildə 28 nəfər, 1926-cı ildə 72 nəfər, 1931-ci ildə 98 nəfər, 1987-ci ildə 800 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.

5. Seyidlər - kənddə 1831-ci ildə 36 nəfər, 1873-cü üdə 316 nəfər, 1886-cı ildə 480 nəfər, 1897-ci ildə 506 nəfər, 1904-cü ildə 439 nəfər, 1914-cü ildə 1053 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.

1918-ci ildə kənd erməni təcavüzünə məruz qalmış, qırğınlarla sakinləri deportasiya olunmuşdur. 1922-ci ildən sağ qalanlar ata-baba yurdlarına qayıda bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 177 nəfər, 1926-cı ildə 180 nəfər, 1931-ci ildə 243 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında qovulmuşlar.

6. Lehvaz – türk dilində "sıldırım qaya, şiş qaya ətəyində dar dərədə axan çay yanında dağ" mənasında işlənən bayz//bays sözündən əmələ gəlmişdir, “düzən yerdə tirə, təpəcik, hündür yer" mənasında işlənib.

Kənddə 1831-ci ildə 15 nəfər, 1873-cü ildə 172 nəfər, 1886-cı ildə 375 nəfər, 1897-ci ildə 346 nəfər, 1904-cü ildə 525 nəfər, 1914-cü ildə 836 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.

1918-ci ildən kənd erməni təcavüzünə məruz qalmış, sakinləri qırğınlarla deportasiya olunmuşdur. 1922-ci ildən sağ qalanlar geri qayıtmışdır: 1922-ci ildə 189 nəfər, 1926-cı ildə 145 nəfər, 1931-ci ildə 171 nəfər, 1987-ci ildə 1002 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında qovulmuşlar.

Göründüyü kimi, bu kəndlər və onlara məxsus torpaq sahələri 1922-29 və daha sonra Ermənistana birləşdirilmişdir. Bu birləşmənin hətta 1960-cı illərə qədər davam etdiyi də istisna edilmir.

Ona görə də rus hərbi ekspert Artamanov həmin kəndlərə Azərbaycanın iddia edə biləcəyini vurğulayır.

Bütün bunlar isə Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın 1975-ci il xəritələri ilə delimitasiyaya niyə çalışdığı və bunu niyə hər dəfə gündəmə gətirdiyinin səbəbini izah edir.

Ancaq Heydər Əliyevin məşhur çıxışından görünür ki, Ümummilli lideri hələ 90-cı illərdə dövlətə bəlli olan xəritələrlə iş aparmış və milli strategiyanı müəyyən etmişdir. Dəqiq xəritələr, əhali məskunlaşması, tarixilik üzərində qurulan bu milli strategiyanın hədəfi isə düşündüyümüzdən daha genişdir.

Qeyd: Qərbi Azərbaycan İcması da daxil olmaqla, tarixçilərimizin rus hərbi ekspertin işarə etdiyi bu mühüm məsələ haqda açıqlamalar verməsini və daha peşəkar yanaşma göstərmələrini arzu edirik.

•  
•